De maan en de maanfases of schijngestalten

Een maan is een hemellichaam dat om een planeet draait. Onze maan (een planeet) draait om de planeet aarde en de aarde draait om de zon (de zon is een ster in het planetenstelsel). Alleen sterren geven licht en planeten niet. Door het licht van de zon zien we verschillende verschijningsvormen van de maan. De schijngestalten of maanfases. En soms staat de maan precies tussen de zon en aarde in en spreken we van een maansverduistering.

• ‘Onze’ maan (Luna)
• Schijngestalten
• Asgrauw licht
• Gedeeltelijke maansverduistering

‘Onze’ maan (Luna)

In ons gehele zonnestelsel zijn vele manen die om de planeten draaien. Om de planeet aarde draait ‘onze’ maan, de op vier na grootste van ons zonnestelsel. De maan die we ’s nachts bij helder weer kunnen zien. Waar we naar kunnen kijken en over dromen. Dromen van het mannetje op de maan, want bij volle maan lijkt of er een gezicht op de maan zit. Gemiddeld zien we één keer in de maand de volle maan. De maand heeft ongeveer een maand nodig om rond de aarde te draaien. Omdat sommige maanden 30 tot 31 dagen hebben kan het soms zijn dat de volle maan twee keer in een maand te zien is. Dit noemen we de blauwe maan. Om de twee à drie jaar komt het voor dat er in dezelfde maand twee maal een volle maan te zien is. De maan staat zo ongeveer 384.4000 kilometer van de aarde. Op de maan kan het ’s nachts wel 170 graden vriezen en overdag juist 130 graden boven nul. Leven op de maan lijkt dan ook niet mogelijk.

De baan van de maan om de aarde is niet precies cirkelvormig. Soms staat de maan daarom dichter bij de aarde. Wanneer er dan volle maan te zien is noemen we dat een supermaan. De maan lijkt dan ook echt groter en meer licht te geven.

Schijngestalten

De maan zelf geeft geen licht. Net als de aarde wordt de maan beschenen door de zon. Dat is ook de reden dat we de maan niet altijd helemaal zien. Want de maan draait om de aarde en de aarde draait om de zon. Daarom zien we een keer in de maand een ronde volle maan, een klein sikkeltje en alle andere verschijningsvormen van de maan. Verschijningsvormen, maanfases of schijngestalten van de maan is het zichtbare gedeelte van de maan wat we op aarde kunnen zien. De verschijningsvormen welke we in Nederland en België kunnen zien zijn:

Ezelbruggetjes om de schijngestalten te herkennen

• wanneer je er een p van kan visualiseren is de maan in het eerste kwartier. De p van premier.
• wanneer je er een d van kan visualiseren is de maan in zijn laatste kwartier. De d van dernier of dunner (de maan wordt dunner)
• de nieuwe maan is niet te zien. Vanaf de aarde gezien staat de maan dan richting zon en zien we de donkere kant van de maan.
• de periode tussen nieuwe maan en volle maan (twee weken) heet wassende maan.
• de periode van twee weken, tussen volle maan en nieuwe maan heet afnemende maan (ook wel krimpende maan genoemd).

Asgrauw licht

Soms is (net vóór of ná nieuwe maan) ook de ronding van de hele maan te zien, terwijl deze niet verlicht wordt. Het lijkt gezichtsbedrog maar dat is het niet. Het is het licht van de aarde dat voor een deel naar de maan wordt weerkaatst. Dit wordt het asgrauwe licht genoemd.

De kleuren van de maan

De kleur van de maan kan variëren. Van wit, zilverachtig, zachtblauw tot dieporanje. Wanneer de maan nog laag aan de horizon staat kleurt de maan oranje. De zon staat dan laag en het zonlicht moet een langere afstand door de aardatmosfeer afleggen. De kleuren rood en geel (oranje) met hun langere golflengte kunnen beter door de dikke atmosfeer en verlichten dan de maan.

Gedeeltelijke maansverduistering

Wanneer de zon, aarde (met de aarde in het midden) en maan precies op één lijn staan, staat de maan in de schaduw van de aarde en het licht van de zon kan de maan niet bereiken. We spreken dan van een totale maansverduistering. Alleen zichtbaar wanneer het helder en wolkenloos is. Langzaam verdwijnt dan de volle maan totdat de maan even geheel ‘weg’ is om vervolgens langzaam terug te komen. Niet altijd wordt de volle maan geheel verduisterd en spreken we van een gedeeltelijke maansverduistering. De bijschaduw van de aarde maakt dat de maan dan minder licht ontvangt van de zon.

Volgende volledige maansverduistering

De volgende volledige maansverduisteringen zijn op:

• 21 januari 2019;
• 26 mei 2021;
• 16 mei 2022;
• 8 november 2022.

En hopelijk is het dan onbewolkt!

Lees verder

• Zon en maan: Hemellichamen in het heelal (special)