Zonsverduistering: de maan, aarde en zon op één lijn

De aarde, maan en de zon kunnen, wanneer ze op één lijn staan zorgen voor een zonsverduistering. Dit is echter afhankelijk van veel factoren en een totale zonsverduistering is dan ook zeldzaam. We kunnen vaker een gedeeltelijke zonsverduistering zien. Maar dan alleen wanneer het helder is en er geen wolken zijn kunnen we het vanaf de aarde, op sommige plekken zien. Wanneer het zwaarbewolkt is zien we helaas geen zonsverduistering.

• Zonsverduistering
• Soorten zonsverduisteringen
• Totale zonsverduistering
• Een ringvormige zonsverduistering
• Een hybride eclips
• Een gedeeltelijke eclips
• Komende zonsverduisteringen
• Weersafhankelijk

Zonsverduistering

Een zonsverduistering of eclips kan waargenomen worden vanaf de aarde. De maan staat dan tussen de aarde en de zon in. Op aarde is het dan nieuwe maan (’s nachts geen maan zichtbaar). Net als de baan van de aarde een ellips is, is ook de baan van de maan om de aarde een ellips, een uitgerekte cirkel. Dit is de reden waarom de grootte van de zon en de maan varieert.

Een lijn
Bij een zonsverduistering draaien de maan én de aarde precies zo, dat ze in een rechte lijn met elkaar staan. Vanaf de aarde staat de maan voor de zon en bedekt de zon. Dan kan het gebeuren dat het langzaam donker wordt overdag, de vogels stoppen met fluiten en de wereld even lijkt te slapen. De maan blijft zijn weg om de aarde vervolgen en heel langzaam komt het licht van de zon weer tevoorschijn. De schijngestalte van de maan bij een zonsverduistering, is altijd de nieuwe maan (niet zichtbaar vanaf de aarde).

Soorten zonsverduisteringen

Door de ellipsvorm van de maan en de aarde zit er verschil in de verduistering van de zon. Wanneer de zon het verste weg staat in juli (aphelium) zal dit vaak tot een totale zonsverduistering leidden. Maar wanneer de aarde in januari (perihelium) het dichts bij de zon staat, zal het eerder naar een ringvormige zonsverduistering leidden.
Er zijn vier soorten zonsverduisteringen:

Totale zonsverduistering

De zon wordt geheel bedekt door de maan. Een totale eclips is slechts zichtbaar over een klein gebied op aarde. Daar waar de kernschaduwkegel van de maan de aarde raakt, is een totale zonsverduistering (zie tekening hierboven). De bijschaduwkegel veroorzaakt een gedeelte zonsverduistering. Hoelang het duurt hangt af van de maan. Wanneer de maan in de buurt van het perihelium staat kan het wel zeven minuten duren. Tijdens een totale zonsverduistering zijn er waarnemingen te zien die anders moeilijk te zien zijn.

• de zonne- vlekken. Op aarde zijn deze zichtbaar bij gesluierd en bewolkt weer. De zonnevlekken zijn zichtbaar donkere vlekken, soms te zien op de zon.
• de corona. De corona is de zonne atmosfeer welke normaal niet met het blote oog te zien is. Als een lichtkrans om de verduisterde zon is ze dan waarneembaar.

Een ringvormige zonsverduistering

Omdat de baan van de maan om de aarde niet precies cirkelvormig (ellips) is, staat de maan verschillend in afstand van de aarde. Staat de maan en de zon nu op een lijn dan kan het zijn dat de maan alleen het midden van de zon afdekt en niet de randen. Vanaf de aarde zien we dan een lichtkrans om het afgedekte, donkere zon. Ook wel een ring van vuur genoemd. Een zeer heldere ring die in brand lijkt te staan. In Europa en noord Amerika zal de ringvormige zonsverduistering niet waargenomen kunnen worden. Australië en delen van de Stille Oceaan hebben de beste papieren.

Een hybride eclips

Een hybride eclips, betekent dat op bepaalde punten op aarde de zonsverduistering een ringvormige zonsverduistering is en op andere plekken een totale zonsverduistering. Hybride verduisteringen zijn relatief zeldzaam.

Een gedeeltelijke eclips

De kernschaduwkegel van de maan komt nergens op aarde terecht. Wel de bijschaduwkegel, die maakt alsof er een hapje uit de zon is gehaald. De maan en de zon staan niet precies op een lijn. Zonsverduisteringen komen maar eens of tweemaal ergens op aarde voor. De kans om in Nederland of België een totale zonsverduistering te zien is klein. De laatste totale zonsverduistering welke zichtbaar was in Nederland was op 3 mei 1715. De eerstvolgende totale zonsverduistering in ons land vindt pas plaats op 7 oktober 2135. Maar die zal alleen in Noordoost-Groningen als totale zonsverduistering te zien zijn.

Meeste kans
De meeste kans hebben we nog op een gedeeltelijke zonsverduistering en dan nog is de vraag: zijn er wolken of niet? Op vrijdag 20 maart 2015, tussen 09:30 en 11:48 uur, heeft er een gedeeltelijke zonsverduistering plaats gevonden. In Nederland en België was de eclips gedeeltelijk te zien en tijdens het maximum, tegen 10.37 uur, was 80% van de zon bedekt door de maan. Hiermee was dit de grootste zonsverduistering in deze streken tussen 1999 en 2026. Niet overal in Nederland was het zichtbaar omdat de zon achter wolken verscholen ging.

Komende zonsverduisteringen

Verdere totale zonsverduisteringen die zichtbaar zijn in Nederland en België:

Weersafhankelijk

Een totale zonsverduistering is al zeldzaam en dan ben ook nog weersafhankelijk. Is het bewolkt of onbewolkt? Net als bij alle verschillende soorten van de zons- en maanverduisteringen.