De werking van onze immuniteit

Voortdurend zijn er ontelbare indringers, zoals bacteriën, virussen of parasieten die het menselijk lichaam proberen binnen te dringen. Als een micro-organisme erin slaagt om het lichaam binnen te dringen, zich te vermenigvuldigen en een ontsteking te veroorzaken spreekt men over een infectie. De meest voorkomende virusinfectie is een verkoudheidsvirus. Het lichaam beschikt over een immuunsysteem om zo de indringers te bestrijden.

Het immuunsysteem

Er zijn ontelbare indringers van buitenaf die proberen bij de mens naar binnen te dringen. Dit kunnen bacteriën, virussen, schimmels of parasieten zijn. Het lichaam beschikt over een immuunsysteem, ook wel afweersysteem genoemd om de indringers zoveel tegen proberen te houden. Dit kan zowel een aangeboren immuunsysteem zijn als een verworven immuunsysteem. Het immuunsysteem bestaat uit verschillende manieren om de bedreigingen waaraan het wordt blootgesteld te lijf te gaan. Op welke manier gebeurt dit en waardoor kan het mis gaan waardoor er een infectie ontstaat?

Hoe komen indringers binnen?

Indringers hebben hun vaste ingangen om het lichaam binnen te komen. Dit zijn bijvoorbeeld: de mond, de neus, de huid of de genitaliën. Besmetting kan plaatsvinden via direct of indirect contact. Bij direct contact is er sprake van bijvoorbeeld: zoenen, handen schudden, seksueel contact of niezen. Besmetting via indirect contact kan bijvoorbeeld plaatsvinden via: stofdeeltjes, besmet water of bloed en insectenbeten.

De reactiecentra

Als een indringer erin slaagt om het lichaam binnen te dringen, wordt het immuunsysteem aan het werk gezet. We beschikken op verschillende plaatsen in het lichaam over een beveiligingsinstallatie. Zo dienen de huid en slijmvliezen een eerste bescherming tegen micro-organismen. Daarnaast beschikt het lichaam over afweercellen zoals bijvoorbeeld witte bloedcellen, organen zoals de thymus en milt of het lymfestelsel.

Zwezerik (thymus)

De zwezerik, ook wel thymus genoemd speelt een belangrijke rol in ons immuunsysteem. Hier rijpen onze T-cellen. T-cellen zijn helpercellen die bij het eerste alarm te hulp schieten. Deels trommelen ze andere cellen op om de strijd aan te gaan, deels doen ze de naam NK-cellen (natural killer cells) eer aan en vernietigen ze de indringers. Bij kinderen is de zwezerik, die zich boven in de borstholte bevindt, ongeveer zo groot als het hart. Bij volwassenen is deze al veel kleiner en bij tachtigjarigen is het nauwelijks nog waarneembaar. Deze verschrompeling heeft er wellicht mee te maken dat kinderen een krachtiger immuunsysteem nodig hebben.

Beenmerg

Het beenmerg is het zachte weefsel in de beenderen. Deze maakt jonge generaties immuuncellen aan die indringers beschrijden. Daarvan reageren de B-cellen op infecties door antistoffen te maken. Deze maken als het ware wapens tegen de geïnfecteerde cellen. De microben verliezen hun beschermende kapsel en zwellen dan op als ballonnen. De proteïnekogeltjes, immunoglobulinen genaamd, koppelen onder leiding van witte bloedcellen aan de geïnfecteerde cellen, waarna deze vernietigd worden.

Milt

Hier komen alle T-cellen samen. Het is een bloedrijk orgaan in de buik en is een soort informatiecentrum voor infecties die bestreden moeten worden. Het kan wel eens voorkomen dat een milt moet worden verwijderd. Bijvoorbeeld als gevolg van een auto-ongeluk. Dit beperkt de communicatiemogelijkheden voor de T-cellen, waardoor we vatbaarder worden voor bepaalde soorten infecties.

Lymfstelsel

We hebben allemaal wel eens last van keelpijn. Daardoor weten we dat het lymfstelsel bestaat. In de hals is het te voelen omdat de lymfklieren gezwollen zijn. Het lymfstelsel (ook wel lymfatisch systeem genoemd) vormt het netwerk van onze immunologische activiteit. Het grijpt alle afvalstoffen van de infectie en voert deze af naar de lymfklieren die in het hele lichaam te vinden zijn, maar vooral in de hals, oksels en liezen. De afvalstoffen van de infectie komen in de lymfvaten en worden vervolgens afgebroken.

De bedreigingen

Het lichaam beschikt over een aangeboren (aspecifiek) en een verworven (adaptief) immuunsysteem. Het aangeboren deel werkt erg snel, maar is minder specifiek voor de ziekteverwekker. Het verworven deel past zich aan de ziekteverwekker aan, maar dit kost tijd. Dit zal uiteindelijk een sterkere afweer geven. Bedreigingen voor ons afweersyteem zijn o.a. bacteriën, virussen, parasieten en schimmels.

Bacteriën

We beschikken over zowel goede als slechte bacteriën. De goede bacteriën helpen ons bij het verteren van voedsel, ze voegen voedingsstoffen toe aan de voedingsmiddelen die we eten. De goede bacteriën houden de slechte bacteriën weg. Bacteriën worden zo ook gebruikt bij het bereiden van bepaalde voedingsmiddelen zoals bijvoorbeeld bier. Slechte bacteriën kunnen infecties veroorzaken. Dit kan leiden tot chronische ontstekingen waarop het lichaam heftig kan reageren. Dit kan uiteindelijk het immuunsysteem verzwakken en blijvende schade aan organen veroorzaken.

Virussen

Virussen (zie plaatje) zijn kleiner dan bacteriën en ze kunnen zichzelf alleen vermenigvuldigen binnen een gezonde cel. Hiervoor hebben ze een gastheer nodig. Eenmaal binnengedrongen in de gastheercel wordt het erfelijk materiaal van het virus doorgegeven om nieuwe virussen aan te maken. Virussen kunnen zich gemakkelijk vermenigvuldigen door bijvoorbeeld lichamelijk contact. Bijvoorbeeld door iemand een hand te geven of door seksueel contact. Het virus dringt de cel binnen en kraakt de genetische code hiervan. Het is alsof het virus een kopieermachine aanzet en miljoenen kopieën van zichzelf de bloedbaan in stuurt. De meest voorkomende virusinfectie is een verkoudheid.

Andere bedreigingen

Naast bacteriën en virussen kan het immuunsysteem ook belaagd worden door schimmels en parasieten. Parasieten hebben een gastheer nodig om te overleven en zich voort te planten. Een voorbeeld van een parasiet is een lintworm. Deze leeft in de dunne darm waar hij wel 10 meter lang kan worden. Schimmels zijn een stuk groter dan bacteriën en worden tot de lagere planten gerekend. Ze bezitten geen bladgroen en halen het voedsel uit andere organismen (bijvoorbeeld de mens). Schimmels worden ook gebruikt bij het verwerken van voedsel, bijvoorbeeld het gist in ons brood.

Gebrekkige afweer

Sommige indringers van ons lichaam kennen een manier om het immuunsysteem om de tuin te leiden. Dit kan voorkomen als het lichaam de indringer nog niet kent en er nog geen antistoffen tegen heeft aangemaakt. Als een virus erin slaagt om het lichaam binnen te dringen, kan het van alles aantasten zoals het zenuwstelsel of ademhalingsstelsel. Als het lichaam de indringer probeert te vernietigen, kan dit zich uiten in koorts, pijn of rillingen.

Lees verder

• Allergisch contacteczeem
• De anatomie van de spijsvertering
• De beschermende rol van de huid
• Alternatieve geneeswijze: een homeopaat consulteren
• Omgaan met jeuk bij eczeem