Het ontstaan van kankercellen

Kanker is de verzamelnaam van honderden afzonderlijke aandoeningen die verschillend kunnen zijn in ernst en verloop. Wat ze allemaal als gemeenschappelijk kenmerk hebben is ze zich maar blijven vermenigvuldigen zodat er een groei ontstaat van cellen. Deze cellen zijn ontregeld omdat er een verandering heeft plaats gevonden in het DNA. Kankercellen verdringen de gezonde cellen en verspreiden zich naar andere gebieden in het lichaam waardoor er een uitzaaiing ontstaat.

Waar komt het woord kanker vandaan?

Het woord “kanker” is afkomstig van het Latijnse woord “cancer” en dit betekent “krab” of “kreeft”. Een Griekse arts Galenus
(129-199) was getroffen door de uitlopers van een borstkanker, die hem deden denken aan de vorm van een kreeft. Zo is de kreeft, ook internationaal gezien, het symbool voor kanker. Als je de term kanker als diagnose te horen krijgt, is het behoorlijk schrikken. Het komt niet alleen vanwege de schade die het in het lichaam kan aanrichten, maar ook omdat veel mensen niet goed weten wat het krijgen van kanker precies inhoudt en hoe het zal verlopen.

Verzamelnaam

Deze ziekte kan heel vervelend zijn. Hoe meer er over de kanker bekend is, hoe beter het bestreden kan worden. Het woord kanker omvat meer dan één duidelijk omlijnde ziekte. Het is een verzameling van honderden afzonderlijke aandoeningen die verschillend zijn qua soort, ernst en verloop. Zo bestaan er diverse vormen van kanker zoals bijvoorbeeld: longkanker, borstkanker, prostaatkanker, huidkanker, darmkanker, enz. Wat ze gemeenschappelijk als kenmerk hebben is de ongebreidelde productie van cellen. Er is dus ook niet één therapie voor al die vormen van kanker.

Fout in celdeling

Kanker treedt op bij kleine veranderingen in de genen die in het lichaam bezig zijn met vermenigvuldigen van cellen. Dit is een indrukwekkend systeem binnen ons lichaam dat precies weet wanneer er meer cellen nodig zijn en in staat is het proces van celdeling te stoppen als het langzamer moet verlopen. Een gen bevat erfelijke informatie (DNA). Af en toe raakt er tijdens de celdeling een stukje gen kwijt. Dit gebeurt vaker in het lichaam en kan geen kwaad. Het immuunsysteem ruimt deze cellen normaal gesproken op. Door de een of andere reden wordt zo’n cel soms niet herkend door het afweersysteem, waardoor de celgroei ontregeld raakt.

Hoe een kankercel ontstaat

Deze verandering in een cel gebeurt doorlopend. Bij een mens vinden er dagelijks ongeveer 70 miljoen celdelingen plaats. Bij een celdeling wordt er een nieuwe cel gevormd. Een celkern bevat DNA met erfelijke informatie. Als de cel zich opsplitst, wordt eerst het DNA-materiaal verdubbeld. Als hierin een fout wordt gemaakt, zal de cel zijn eigen code niet meer kennen en weet de cel niet meer wat zijn functie is. De cel raakt ontregeld en herkent het lichaam niet meer als normaal. Het immuunsysteem zal deze foutjes normaal gesproken gladstrijken, maar een enkele celontregeling ontkomt hier aan en er ontstaat een kankercel.

Ongebreidelde celgroei

In een normale situatie zal een cel zijn eigen leven lijden en laat andere cellen met rust. Een kankercel doet dit niet. Deze komen met steeds meer en nemen alles over. Doordat het immuunsysteem door deze kankercellen niet wordt gewaarschuwd, krijgen deze cellen alle ruimte om door te gaan met groeien en flink wat schade toe te brengen. Ze verdringen de gezonde cellen. Soms komen ze bloed te kort en zullen ze afsterven. Maar de gevaarlijke soorten kankercellen geven chemische stoffen af waardoor er nieuwe bloedvaten in de tumor worden gevormd.

Uitzaaiing

Een hoofdkenmerk van een kwaadaardige kanker is het uitzaaien naar andere gebieden. Meestal ontstaat dit doordat een cel losraakt van de tumor en zich via de bloedbaan of lymfestelsel zich vestigt in een ander vruchtbaar gebied. Zo zaaien deze cellen graag uit naar weefsels die goed doorbloed zijn zoals bijvoorbeeld de longen, hersenen of lymfeklieren.

Vrije radicalen in relatie tot kanker

Vrije radicalen zijn moleculen of groepen moleculen die cellen, eiwitten en DNA beschadigen door de chemische structuur ervan te veranderen. Deze schade kan worden voorkomen door de vrije radicalen te binden aan een antioxidant. Hierbij is het van belang te weten hoe het oxidatieproces in zijn werk gaat. Oxidatie betekent letterlijk “het zich verbinden met zuurstof”. Oxidatie is in vele opzichten een natuurlijk proces in ons lichaam. Het heeft zuurstof nodig om juist te kunnen functioneren. Het gebruikt ook het oxideren om oude cellen weg te werken en ruimte te maken voor nieuwe cellen. Toch kan er een gevaarlijke kant aan zitten. Wanneer oxidatie verkeerd uitpakt, is er teveel zuurstof. Deze hebben dan bijproducten die “vrije radicalen” worden genoemd. Deze beschadigen het DNA, met soms een kankercel als gevolg.

Erfelijkheid

Er bestaan vormen van mutaties van celdelingen die erfelijk zijn. Als dit wordt overgeërfd is er een sterk verhoogd risico aanwezig op het ontstaan van kanker. In sommige gevallen kan iemand bij wie een bepaalde vorm van kanker in de familie voorkomt, zich laten onderzoeken of hij een verhoogd risico loopt om kanker te ontwikkelen.

Behandeling

Bij sommige soorten kanker is een chirurgische ingreep nodig. Bij andere soorten wordt er gekozen voor bestraling of chemotherapie. Er bestaan ook behandelingen die een combinatie zijn van deze behandelmethoden. Chemotherapie zal de kankercellen aanpakken in hun groei, maar treft ook gezonde cellen. Er zijn nieuwe therapieën die proberen tumoren te doen verdwijnen door het immuunsysteem te stimuleren die indringers aanvallen of door te verhinderen dat tumoren zich van een eigen bloedbaan voorzien.

Palliatieve zorg

Als de kanker zich al ver gevorderd heeft en genezing niet meer mogelijk is, bestaat er palliatieve zorg. Dit is geen behandeling om de patiënt te genezen, maar om de pijn en andere vervelende symptomen zoveel mogelijk te verzachten.