Het brein van Formule 1-coureur Max Verstappen

Max Verstappen won op 18-jarige leeftijd in 2016 een Grand Prix in de Formule 1. In de voorgaande jaren deed hij ook al van zich spreken tijdens Formule 1-races. Hoe kan een nog zo jonge coureur tot grote prestaties komen in een Grand Prix? Dat heeft alles te maken met hoe zijn hersenen werken. Adrenaline, cortisol en andere hersenstofjes blijken bij Max op een bepaalde wijze te werken. Ze zetten hersengebieden in werking waardoor hij risico’s neemt, maar de gevolgen ervan ook overziet. Veel jongeren van zijn leeftijd nemen vaak risico's waarvan ze de gevolgen niet kunnen overzien. Bij Max zijn van jongs af aan zijn hersenen sterk geprogrammeerd door racen met karts. Daardoor is de ontwikkeling van bepaalde hersengebieden, die nodig is om risico’s te nemen en te overzien, sneller ontwikkeld dan normaal het geval zou zijn geweest. Maar gevaren liggen op de loer. Is Max zelf en zijn omgeving, echter stabiel genoeg om gevaren te voorkomen? Zoals bij iedereen werken in het brein tal van (hersen)stofjes en hersengebieden intensief samen. Hoe de werking precies is wordt grotendeels bepaald door aanleg en rijping. Maar niet alleen de aanleg, ook de programmering door omgeving heeft grote invloed.

Hoe werken hersenstofjes bij Max?

Sporters met grote prestatiedrang maken bij wedstrijden veel adrenaline aan. Dit zou kunnen inhouden dat ook het adrenalineniveau van Max bij de aanvang en tijdens een race behoorlijk stijgt. Adrenaline is een stofje dat nodig om in een ‘vecht’houding te komen. Het wordt door de hersenen in gang gezet en geproduceerd in de bijnieren. Het stofje wordt vooral aangemaakt als er een stresssituatie is.(1) Bij de aanvang van een race en bij inhaalmanoeuvres zal Max stress ervaren. Zijn lichaam zal dan adrenaline aanmaken, wat nodig is om tot prestaties te kunnen komen. Als hij teveel adrenaline aanmaakt dan wordt hij onrustig wat kan leiden tot verkeerde inschattingen.

Max lijkt over het algemeen rustig te zijn. Dat komt omdat zijn lichaam ook een stofje aanmaakt dat tegenwicht biedt aan de hoeveelheid adrenaline. Dat stofje is cortisol.(1) De meeste Formule 1-coureurs zullen dit stofje voldoende aanmaken, anders zouden ze met te grote stress aan de start verschijnen met alle gevaren van dien. Een coureur, maar het geldt ook voor iedere topsporter, die te weinig cortisol aanmaakt neemt vaak (te) grote risico’s. Ze doen dan handelingen die ze niet kunnen overzien. Het cortisolniveau van Max zorgt ervoor dat er zekere rust over hem heen komt. Hierdoor is hij alert, overziet het geheel en reageert bijtijds op gevaar.

Cortisol zorgt er ook voor dat andere stofjes in zijn brein geactiveerd worden zoals o.a. serotonine en dopamine. Dat zijn stofjes die hem een prettig gevoel geven. Iedere keer als hij aan een geslaagde inhaalmanoeuvre begint, zullen de adrenaline- en cortisolniveaus stijgen. Slaagt de manoeuvre dan stijgt ook zijn dopamine- en serotonineniveau waardoor waarna hij een belonend gevoel krijgt. En dat smaakt naar meer.

Hoe werken hersengebieden bij Max?

Maar niet alleen de hersenstofjes zorgen ervoor dat Max goed rijdt. Bepaalde hersengebieden worden door de hersenstofjes in werking gezet. Zo zal hij goed moeten kunnen inschatten wanneer hij met een inhaalmanoeuvre begint. Daar moet hij zich op concentreren en plannen wanneer en hoe hij het doet. Maar ook zal hij moeten inschatten wanneer hij gas terug moet nemen en juist niet moet inhalen of een al ingezette inhaalmanoeuvre moet onderbreken. Dat speelt zich af in het voorste gedeelte van Max' hersenen, de prefrontale cortex. Dat is het gebied waar planning, concentratie en afremming plaatsvindt.(2) Andere hersengebieden worden eveneens geactiveerd. Zo speelt ook het emotiegebied (amygdala) een belangrijke rol. Max is gemotiveerd om te winnen, maar de motivatie moet wel in toom worden gehouden opdat hij niet roekeloos wordt. Die afremming vindt plaats in de prefrontale cortex.

Zijn de hersengebieden van Max wel voldoende gerijpt?

Bij jongeren is het gebied van de prefrontale cortex (gebied van afremming, planning, concentratie) nog niet volledig ontwikkeld. Dit gebied, is pas volledig ontwikkeld op ongeveer 22- à 24-jarige leeftijd.(3) Omdat de hersenen rijpen van achteren naar voren is het emotiegebied (amygdala) eerder ontwikkeld dan de prefrontale cortex dat aan de voorkant ligt. Dat wil niet zeggen dat het gebied niet aanwezig is en niet goed zou kunnen werken. Zijn jongeren gemotiveerd voor iets en krijgen ze waardering dan wordt dit prefrontale hersengebied geactiveerd. Zijn ze niet gemotiveerd dan zullen ze er minder gauw gebruik van maken.(4) Ze laten zich dan meer door emoties leiden en hebben dan de neiging hebben om meer risico’s te nemen waardoor ze een kick krijgen. Max heeft een passie voor racen, door grote motivatie zal hij zijn prefrontale cortex ongetwijfeld sterk inzetten. Hij plant zijn inhalen op het juiste moment, weet zich in te houden en is zeer geconcentreerd. Als zijn prefrontale cortex niet goed zou werken dan zou hij een gevaar voor zichzelf en voor de medecoureurs zijn. Overigens doen de gewaagde inhaalmanoeuvres van Max, die toeschouwers doen sidderen, wel eens de gedachte rijzen of hij zich niet teveel door de emotie laat leiden.

Door motivatie en training kan rijping van hersengebieden worden versneld. Ze worden eerder ontwikkeld. Max' motivatie is groot en hij heeft veel getraind met karting, simulaties, met de Formule 1-wagens. Verondersteld mag worden dat zijn prefrontale cortex met betrekking tot racen, zich sneller heeft ontwikkeld dan normaal. De hersengebieden en verbindingen ertussen zijn bij hem door het sterk ontwikkeld oftewel geprogrammeerd.

Hoe zijn de hersenen van Max geprogrammeerd?

Beide ouders waren actief in de autosport waardoor Max van jongs af aan al in aanraking kwam met racen. De motivatie voor de sport is er dan ook vroeg ingebracht. Hij behaalde zelf op jonge leeftijd al veel prijzen met karting. Zijn sterke passie voor de sport werd verder vergroot door de successen van zijn vader (Jos) bij de Formule 1. Neuronenbanen tussen o.a. gevoelens (amygdala) voor de autosport, motorische handelen (motorisch hersengebied) en prefrontale cortex, zijn van vroegs af aan sterk ontwikkeld. Zijn hele hersensysteem is door deze ervaringen sterk geprogrammeerd. Deze programmering wordt nog versterkt door zijn successen bij karting en vooral bij Formule 1. En niet te vergeten door de grote belangstelling vanuit de gehele wereld voor zijn prestaties.

Gevaren voor Max nu en in de toekomst

De druk op Max is enorm anno 2016. De bazen, mecaniciens van zijn renstal, wereldpers, toeschouwers enz. hebben bij iedere Grand Prix-race grote verwachtingen. Door de hersenstofjes, de werking van zijn hersengebieden en zijn hersenprogrammering is hij tot nu toe nog steeds in staat om de rust te bewaren. Vereist is wel dat zijn brein goed blijft werken. Een gevaar zou kunnen zijn dat de druk om te moeten of willen winnen zo groot wordt dat het emotiesysteem onvoldoende in toom wordt gehouden. Het evenwicht in zijn hersensysteem wordt dan verbroken waardoor hij roekeloos kan worden. Veel Formule 1-coureurs is dit al overkomen waardoor ze verongelukten.

Anno 2016 is hij nog jong en kan en moet hij nog lang mee, maar houdt hij de motivatie voor alleen maar racen? Daartoe zal de naaste omgeving ervoor moeten zorgen dat er geen dingen gebeuren die het evenwicht verstoren. We zien dat dit bij veel topsporters vroeg of laat wel het geval is. Het komt dan vaak door drugs, partners, eenzaamheid, verveling, burn-out e.d.