Het zenuwstelsel
Het zenuwstelsel in de hersenen is verantwoordelijk voor de informatieoverdracht in de hersenen en daarmee de coördinatie van diverse handelingen van het menselijk lichaam. Het zenuwstelsel is opgebouwd uit verschillende delen (het centrale zenuwstelsel, het somatische zenuwstelsel en het autonome zenuwstelsel) en wordt op diverse manieren beschermd. Het zenuwstelsel is opgebouwd uit neuronen en gliacellen.
Het zenuwstelsel
Wanneer we spreken over het zenuwstelsel bedoelen we het orgaansysteem dat een coördinerende rol speelt bij uiteenlopende handelingen. Globaal gezien kan het zenuwstelsel onderverdeeld worden in het
centrale zenuwstelsel en het
perifere zenuwstelsel. Het algemene zenuwstelsel kunnen we in drie delen opsplitsen naar functie:
- Het centrale zenuwstelsel
- Het somatische zenuwstelsel
- Het autonome zenuwstelsel
Het centrale zenuwstelsel
Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de
hersenen en het
ruggenmerg.
Het somatische zenuwstelsel
Het somatische zenuwstelsel bestaat uit alle spinale en craniale zenuwen van en naar de sensorische organen en de spieren, gewrichten en de huid. Het somatische zenuwstelsel is verantwoordelijk voor beweging en geeft sensorische informatie door aan het centrale zenuwstelsel.
Het autonome zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel vormt als het ware de weegschaal van de interne organen van het lichaam. Het autonome zenuwstelsel zorgt er voor dat er een balans is tussen spanning en ontspanning. Het autonome zenuwstelsel kan in twee onderdelen verdeeld worden:
- Het parasympathische zenuwstelsel dat het lichaam ontspant
- Het sympathische zenuwstelsel dat het lichaam activeert
Bloedtoevoer
De hersenen hebben bloed nodig om te kunnen functioneren. De
bloedtoevoer naar de hersenen vindt plaats via dikke aders aan de zijkant van de nek, waar zij de schedel binnenkomen. Vanaf daar worden de aders opgesplitst in smallere aders welke de hersenstam en het cerebellum van bloed voorzien. Ook ontstaan er drie aders welke de voorhersenen van bloed voorzien.
Neuronen (zenuwcellen) en gliacellen
Het zenuwstelsel is opgebouwd uit cellen. Dit zijn de
neuronen (ook wel zenuwcellen genoemd) en de
gliacellen. Een
zenuwcel kan diverse vormen en grootten aannemen maar bestaat altijd uit een cellichaam en
axonen (met soms ook dendrieten genoemd). Middels deze axonen wordt gecommuniceerd met andere neuronen. Een neuron heeft slechts een axon maar kan meerdere
dendrieten (vertakkingen) hebben.
De axonen van sommige neuronen zijn omgeven met een
myelineschede die onderbroken wordt door stukken zonder myeline, de zogenaamde insnoeringen van Ranvier. Hierdoor hoeven elektrische impulsen een kortere afstand af te leggen wat de communicatie versnelt.
Neuronen kunnen weer onderverdeeld worden in drie typen:
- Sensorische zenuwcellen welke verantwoordelijk zijn voor de overdracht van sensorische prikkels
- Motorische zenuwcellen welke verantwoordelijk zijn voor de ovedracht van motorische prikkels en de motoriek
- Schakelcellen welke verantwoordelijk zijn voor de overdracht van prikkels in het centraal zenuwstelsel
Gliacellen verzorgen de neuronen in het zenuwstelsel. Zo helpen zijn de
bloed-hersenen barrière in stand te houden en voorzien zij de neuronen van de benodigde voedingsstoffen. Er zijn verschillende typen gliacellen met elk een eigen functie en uiterlijke verschijning:
- Ependymale cellen
- Astrocyten
- Microgliale cellen
- Oligodendrogliale cellen
- Schwann cellen
Het centrale zenuwstelsel
Tijdens de zwangerschap ontstaat het centrale zenuwstelsel in de vorm van een buis, ook wel de
neurale buis of tubus neuralis genoemd. Uit deze neurale buis ontstaan vervolgens de drie primaire hersendelen: de voorhersenen (prosencephalon), de middenhersenen (mesencephalon) en de achterhersenen (rhombencephalon). Uit deze structuren ontstaan uiteindelijk de hersenen zoals wij deze bij een volwassen persoon kennen.
Bescherming van het centrale zenuwstelsel
Het centrale zenuwstelsel wordt goed beschermd tegen potentieel gevaarlijke invloeden, zoals een infectie of een ongeval. Deze bescherming wordt op vier manieren bewerkstelligd:
- De hersenen zijn omringd door een benige structuur, de schedel. Het ruggenmerg wordt beschermd door een serie van op elkaar aansluitende wervels.
- De hersenen worden in de schedel omgeven door een aantal zogenaamde hersenvliezen. De buitenste laag wordt de dura mater genoemd, de middelste laag het arachnoide membraan en de binnste laag wordt de pia mater genoemd.
- De hersenen en het ruggenmerg liggen in een zogenaamde vloeistof opgesloten, cerebrospinale vloeistof of hersenvocht genoemd. Dit beschermt de hersenen en het ruggenmerg tegen stoten. Het hersenvocht wordt continu geproduceerd door de plexus choroideus en wordt uiteindelijk via de bloedbaan weer afgevoerd.
- De hersenen en het ruggenmerg worden tot slot beschermd door de zogenaamde 'blood-brain barrier', ook wel de bloed-hersenen barrière genoemd. De cellen van de kleinste haarvaten liggen heel dicht bij elkaar waardoor veel chemische substanties en bijvoorbeeld bacteriën buiten de hersenen gehouden worden.
Grijze en witte stof
Wanneer je de hersenen opensnijdt en deze beter bekijkt zie je dat sommige delen een grijzige kleur hebben, andere een wittige kleur en weer andere delen een soort mengvorm zijn.
Grijze stof
De grijze stof wordt ook wel substantie grisea genoemd en bevat de cellichamen van de neuronen, de dendrieten en de korte axonen. De grijze stof dankt zijn kleur aan de haarvaten en de cellichamen van de neuronen. De grijze stof bevindt zich met name aan de buitenkant van de hersenen.
De functie van de grijze stof is het
verwerken van informatie.
Witte stof
Witte stof, ook wel substantie alba genoemd, bestaat voornamelijk uit de axonen van de cellichamen welke verbindingen met andere hersendelen vormen. De axonen zijn bedekt met een laagje gliacellen welke opgebouwd zijn lipiden. Lipide geeft de witte stof de typische wittige kleur. De witte stof bevat geen dendrieten.
De functie van de witte stof is met name de
communicatie tussen de neuronen van diverse hersendelen.