Doggerland, het land tussen Engeland en Nederland

Klimaatverandering zorgt voor opwarming van de aarde, waardoor de zeespiegel stijgt. Het zal niet de eerste keer zijn, al heeft in onze tijd de mens zelf er waarschijnlijk een handje in. Vroegere periodes van opwarming hebben ervoor gezorgd dat gebieden overstroomden en onder water gebleven zijn. Zo ook Doggerland, het land tussen het Verenigd Koninkrijk en Nederland.

Opwarming

Het is bekend, dat door menselijk toedoen in de laatste decennia veel uitstoot is van stoffen, die een bijdrage leveren aan een wijziging van ons klimaat. Langzaam wordt het een beetje warmer. Hoewel de temperatuur misschien maar weinig stijgt, kan dat toch grote gevolgen hebben. Meer ijs smelt in de zomer, en het duurt langer voor er weer nieuwe ijsgroei is. Doordat veel gesmolten ijs als water in de oceanen terechtkomt, zal de zeespiegel stijgen. Als de zeespiegel genoeg stijgt, zal dat uiteindelijk gevolgen hebben voor laaggelegen land, dat bij onvoldoende bescherming door duinen en rijken onder water zal lopen.

Flevomeer wordt Zuiderzee

Niet alle klimaatverandering is door menselijk toedoen, en het is ook niet allemaal van de laatste jaren. Wie denkt dat onze planeet de temperatuur constant houdt over een langere periode van jaren heeft het mis. Een eerdere opwarmingsperiode in de periode na 800 na Christus was er bijvoorbeeld verantwoordelijk voor dat het waterpeil in de Noordzee steeg en het Flevomeer uitgroeide tot Zuiderzee (tegenwoordig IJsselmeer) en voor het ontstaan van de Waddenzee. En het was niet de eerste keer dat een groot deel van de lage landen onder water terechtkwam.

De Noordzee

Zo'n 11.000 jaar geleden was de temperatuur een stuk lager, we spreken dan over een ijstijd. Deze ijsperiode wordt Wiechselien genoemd. Omdat de temperaturen zoveel lager waren, was veel van de watermassa op aarde opgeslagen in landijs, dat een deel van Europa in zijn greep hield. Het noorden van Europa lag onder een dikke ijslaag bedekt. Als bij opwarming van de aarde landmassa's onder water komen, dan is bij extra koude logischerwijs het omgekeerde het geval. In de koudeperiode kwamen gebieden droog te staan, die tegenwoordig onder water staan. Een van die gebieden ligt in de tegenwoordige Noordzee.

Doggerland

In alle ijstijd-periodes, dat door wateropslag in ijs de zeespiegelstand laag was, viel het zuidelijk gedeelte van de Noordzee droog. Hierdoor werden Nederland, Noord-Duitsland, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk met elkaar verbonden. Ofwel: Je kon te voet de oversteek maken. Dit land heeft de naam Doggerland gekregen, genoemd naar de Doggersbank. Tegenwoordig is de Doggersbank een ondiepte in de Noordzee, oostelijk van Noord-Engeland, en noordwestelijk van Nederland, en valt onder de territoriale wateren van het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Denemarken. Het woord dogger is afgeleid van een oud-Nederlands woord, dogger. De betekenis van dat woord is vissersboot, bedoeld voor de vangst van kabeljauw. Door de lage zeespiegel was er uiteraard meer land drooggekomen dan alleen het Doggerland. Tussen 20 000 en 7 500 jaar geleden kwam het Doggerland door de stijgende zeespiegel onverbiddelijk onder water te staan. De ondiepe wateren en zandbanken die hiervan zijn overgebleven zijn tegenwoordig bekend onder de naam Doggersbank.

Rivieren

Geologisch onderzoek laat de loop van verschillende rivieren en stroompjes zien. Tegenwoordig stromen enkele grote rivieren naar de Noordzee, zoals de Maas, Schelde, Rijn en Theems. In die tijd was er op deze plaats geen Noordzee. Onderzoek heeft uitgewezen, dat de rivieren naar het Doggerland stroomden, en dan in een gezamenlijke stroom in zuidelijke richting, via het Kanaal naar de Atlantische oceaan.

Menselijke bewoning

Door goed de zeebodem te bestuderen kunnen we een beeld krijgen van het landschap van Doggerland. Het was een redelijk vlak land, met lichte glooiingen. Hierdoor was het erg geschikt voor menselijke bewoning. Voor grazende dieren was het lichtglooiende landschap waarschijnlijk erg aantrekkelijk. Het moet voor de prehistorische mens een goed jachtterrein geweest zijn.

Archeologisch onderzoek

Het bestaan van ijstijden is natuurlijk al heel bekend, ook dat in ijstijden zich grote hoeveelheden water in ijs hebben verzameld. Dat dit effecten moet hebben gehad op de hoogte van de zeespiegel vloeit daar logischerwijze uit voort. Al zo'n honderd jaar geleden stelde Clement Reid, een Brits paleobotanicus, dat het gebied tussen Engeland en de lage landen niet alleen bewoond moet zijn geweest, maar dat het heel waarschijnlijk is dat hier ook bewijsstukken te vinden zijn. Denk aan voorwerpen of menselijke beenderen. Amateurarcheologen zoeken gericht in dit gebied en doen inderdaad vondsten. Ook vissers halen zo nu en dan artefacten naar boven.

Europees centrum

Gezien de ijsmassa's in Noordelijk deel van Europa was de menselijke bewoning tot ten zuiden van die ijsmassa's teruggedrongen. Archeologen beschouwen tegenwoordig Doggerland als een soort centrum van menselijke bewoning in Noordwest-Europa. Om goed te begrijpen hoe het was, hoe de beschaving er hier heeft uitgezien, zal meer onderzoek nodig zijn, zullen wooncentra gelocaliseerd moeten worden. Hierdoor zullen we een nog beter beeld krijgen van het landschap van Doggerland en zijn mensen.

Wat volgt?

Het Doggerland is voor archeologen en geologen in het Verenigd Koninkrijk en Nederland een dankbaar onderzoeksterrein. Nieuw onderzoek zal een beter beeld geven van de mensen die in de IJstijd in Doggerland woonden en leefden, maar ook in het huidige Nederland en Engeland. Wie weet welke bijzondere dingen nog -letterlijk- boven water zullen komen.