Het spoor van de prehistorische mens

Eén van de spannendste speurtochten is wel de speurtocht naar de menselijke oorsprong. Hoe evolueerde de mens tot wat hij nu is. Overblijfselen of gebruiksvoorwerpen van verre menselijke voorouders helpen ons in de speurtocht, maar zijn niet ruim voorhanden. De ontdekking van heel oude menselijke voetafdrukken is weer een belangrijke schakel in een spannende ontdekkingsreis naar de menselijke oorsprong.

Speurtocht naar het verleden van de prehistorische mens

De menselijke geschiedenis zit vol spannende feiten en verrassingen. Dankzij geschriften en inscripties kunnen we veel van de belangrijkste historische lijnen reconstrueren. Dat ligt een stuk moeilijker bij de geschiedenis die vóór het ontstaan van het schrift ligt. Toch kunnen ruïnes, gebruiksvoorwerpen en soms beenderen ons nog veel vertellen. De studie naar dit soort fossielen kan bijzondere gegevens opleveren.

Hoe langer geleden, hoe moeilijker

Het verder je terug gaat in de geschiedenis, hoe moeilijker het wordt. Menselijke overblijfselen blijven niet eeuwig in de bodem bewaard, uiteindelijk vergaat alles. Toch zijn er omstandigheden, waarbij die vergankelijkheid wordt opgerekt en uitgesteld. Beenderen kunnen droog en onder het zand afgesloten van vocht en weersinvloeden veel langer bewaard blijven en dat gaat nog beter, als de bodem zelf de juiste zuurgraad heeft. Chemische inwerking van de bodem op de overblijfselen speelt ook een rol. Al met al, menselijke botten van honderdduizenden jaren geleden zijn er niet al te veel.

Fossielen zijn niet alleen botten

Behalve botten zijn er soms ook andere overblijfselen te vinden. Gebruiksvoorwerpen geven een idee hoe onze verre voorouders hun wereld gevormd hebben, hoe ze in hun levensonderhoud hebben moeten voorzien. Denk aan gereedschappen van steen, zoals messen en vuistbijlen. Hoe mooi ook, het blijft erg lastig om je op grond van enkele botten en botfragmenten en een aantal stenen gereedschap een compleet beeld te vormen van onze vroege voorouders.

Voetafdruk in Happisburgh

Een heel enkele keer hebben de onderzoekers een extra geluksmomentje. Er wordt dan iets speciaals gevonden. In mei 2013 was dat het geval in Happisburgh in het Verenigd Koninkrijk. Door erosie van de kliffen verdwijnen zachtere materialen, en komen harde sedimenten tevoorschijn. En daarin staan voetafdrukken, menselijke voetafdrukken. Volgens de onderzoekers zijn deze afdrukken tussen de 780 000 en 1 000 000 miljoen jaar oud.

Voorzichtigheid

Toen de voetafdrukken bloot kwamen te liggen gingen onderzoekers aan het werk. Allereerst moest worden vastgesteld of het echt om voetafdrukken ging en niet om door natuurlijke processen ontstane gaten. Een dergelijke ontdekking brengt enthousiasme bij wetenschappers, maar vraagt ook om de nodige voorzichtigheid. Te vroeg met informatie komen, die achteraf helemaal verkeerd zou blijken, is niet best voor je wetenschappelijke reputatie. De vorm suggereerde echter wel degelijk voetafdrukken, en er bleken geen natuurlijke processen te bedenken die een dergelijke vorm zouden opleveren.

Bewijs

Door een speciale foto-techniek, fotogrammetrie, werd het noodzakelijke bewijs geleverd. Door verschillende foto’s te maken en deze door gespecialiseerde software met elkaar te laten koppen, doemde het beeld op van een echte voetafdruk, waarbij hielen, en bij een enkele afdruk ook tenen, zichtbaar werden. De grootste afdruk is ongeveer 17 centimeter lang. Het zijn de oudste voetafdrukken die ooit buiten Afrika gevonden zijn.

Voetafdrukken van homo antecessor

Wetenschappers konden vaststellen, dat de bewuste bodemlaag, waarin de afdrukken staan, ongeveer 780 000 tot 1 000 000 jaar geleden is gevormd. Uiteraard was de bodem toen zacht, waardoor de afdrukken zichtbaar werden. Er staan heel wat afdrukken bij elkaar, waarschijnlijk gaat het om een groep van vijf personen. Aan de grootte van de afdrukken is te zien, dat het om volwassenen én kinderen gaat. In die tijdperiode leefde in het zuidelijk deel van Europa de Homo antecessor, waarschijnlijk is het deze mensensoort die hier in Engeland rondliep. De mensen uit deze tijd waren kleiner dan wij en hadden relatief ook een kleiner brein. Ze waren dus wat primitiever dan de moderne mens, maar hadden met ons gemeen dat ze rechtop liepen. Of het echt om deze soort gaat weten de onderzoekers niet zeker. De voetafdrukken zijn gevonden, overige overblijfselen, zoals botten, helaas nog niet. Maar wie weet, wat er onder de eroderende kalkrotsen nog tevoorschijn komt!