Paranormale bewustzijnstoestanden

Ons bewustzijn kent naast de normale toestanden als waken, slapen, dromen en dergelijke nog een aantal toestanden, die buiten de studie van de gewone psychologie vallen omdat ze onverklaarde verschijnselen vertonen of op een onverklaarde manier ontstaan.

Normaal versus paranormaal

De psychologie heeft haar handen vol met het beschrijven en bestuderen van de zgn. normale bewustzijnstoestanden. Daarnaast zijn er een hele reeks bewustzijnstoestanden waar de traditionele psychologie geen blijf mee weet. We zullen hier enkele voorbeelden geven.

Hypnose

Hypnose is een bewustzijnstoestand die wordt geïnduceerd door bepaalde suggesties, fixatie op een stilstaand of bewegend voorwerp of door een combinatie van suggestie en fixatie.

Vanuit de neurologische observatie, kenmerkt hypnose zich door een veranderd Elektro Encefalogram (EEG), met duidelijke vermindering van de alfagolven.

Vanuit de klinische observatie onthouden we een verhoogde vatbaarheid voor suggesties, die vaak zonder censuur kunnen worden aangenomen. De aandacht kan eenpuntig worden gericht met uitsluiting van alle andere input. Ook genezende suggesties worden vaak met succes gegeven, zelfs met posthypnotische effecten. Psychosomatische klachten en fobieën worden duidelijk verminderd of verdwijnen geheel. Ook pijn kan worden onderdrukt, soms zelfs tijdens operaties of tandheelkundige ingrepen.

Voor de psycholoog is hypnose een hulpmiddel om onbewuste inhouden van de cliënt te verkennen, de oorzaak van problemen te onderzoeken en ze via suggestie op te lossen.

Voor de parapsycholoog is hypnose een interessant instrument om iemands grenzen in paranormale vermogens te verleggen. Experimenten duiden op een verhoogde ESP onder hypnose. Regressies tot in vermeende vorige levens hebben meermaals verifieerbare informatie opgeleverd. Spectaculaire toekomstvoorspellingen werden eveneens onder hypnose gerealiseerd.

Magnetische slaap

De magnetische slaap is een verschijnsel dat te maken heeft met het dierlijk magnetisme van de magnetiseurs. Overmoedige pioniers van de hypnose, zoals James Braid, meenden zelfs dat magnetisme een vorm van hypnose was “qui s’ignore”. In de Franse parapsychologische school van rond 1900 werd overal de hypnose vervangen door de magnetische slaap. Deze werd opgewekt door middel van magnetische passen. De slaap zelf was te vergelijken met de hypnotische slaap, doch zonder de inherente zenuwschok.

Trance

De term trance wordt gebruikt voor verschillende paranormale bewustzijnstoestanden. Ze kunnen worden geïnduceerd door hypnose, magnetisme, bepaalde kruiden, geluiden, door de wil van de persoon zelf of zelfs spontaan optreden.

Een specifiek kenmerk van trance is vaak de afwezigheid van pijngevoeligheid. Zo kunnen sommige personen in trance ritueel hun tong afsnijden zonder iets te voelen. Minder spectaculair, doch ook paranormaal is de persoon in trance die zijn lichaam doorboort met messen en priemen en niets voelt.

Andere paranormale verschijnselen bij trance zijn vaak de gehele of gedeeltelijke bezetenheid door een andere identiteit. De persoon krijgt een andere gelaatsuitdrukking, een ander accent of spreekt zelfs soms een taal die hij niet kent (xenoglossie).

Meditatie

Ook de term meditatie wordt op veel verschillende bewustzijnstoestanden geplakt. Meestal hebben we het over de systemen uit de verschillende tradities uit India. Deze werken vaak met een reeks opeenvolgende bewustzijnstoestanden, zoals concentratie, meditatie, contemplatie. Een object of zaadgedachte wordt eenpuntig geobserveerd, dan valt het verschil tussen waarnemer en waargenomene weg en enkel het zijn blijft over. Dit leidt tot verlichting.

Samadhi

De term Samadhi komt uit het Sanskriet en betekent “bezit van jezelf”. Dit houdt in een volledige beheersing van het zelf. Samadhi is een extatische toestand die ontstaat door meditatie. Deze kan zo ver gaan dat alle vitale functies stilvallen en de persoon in een soort lichamelijke coma valt, waarbij evenwel het bewustzijn helder blijft, maar naar binnen gekeerd.

Satori

Satori is een Japans woord dat “begrijpen” betekent. Het is een beetje een Zen-equivalent van samadhi, hoewel niet identiek. Satori heeft ook met verlichting te maken, maar wordt meestal geïnduceerd door het transcenderen van het denken.