Naegleria fowleri, een gevaarlijke hersenetende amoebe

Amoebe's behoren tot de ééncelligen. Dit zijn microscopisch kleine micro-organismen. Enkele zeldzame soorten zoals de 'Naegleria fowleri' kunnen levensbedreigend zijn voor zowel mens als dier. Zij kunnen namelijk via zwemwater in iemands lichaam terechtkomen. Vervolgens kunnen deze organismen het hersenweefsel en zenuwstelsel van hun slachtoffers aantasten. Deze hersenvliesontsteking die hierdoor ontstaat wordt ook wel 'parasitaire meningitis' genoemd. Een hersenvliesontsteking die ontstaan is vanwege deze parasiet loopt meestal fataal af. Wat zijn de symptomen die door deze parasiet kunnen ontstaan? Hoe wordt een besmet persoon behandeld?

Naegleria fowleri

• Hoe zien amoebe's eruit?
• Hoe kunnen personen worden geïnfecteerd?
• Hoe weet iemand dat diegene besmet is?
• Hoe kan de ziekte bestreden worden?
• Hoe kan een infectie vermeden worden?

Hoe zien amoebe's eruit?

Amoebe's zijn micro-organismen die niet met het blote oog te zien zijn. De buitenkant van een amoebe bestaat uit 'ectoplasma'. Dit is de doorzichtige buitenkant van de cel. Aan de binnenkant van de cel bevinden zich de zogenaamde celorganellen. Dit gebied in de cel heet het endoplasma. De celorganellen die zich hier bevinden geven de inhoud van de cel een troebelig uiterlijk en zijn verantwoordelijk voor de werking van de cel. Sommige amoebe's kunnen een ernstige bedreiging vormen voor de gezondheid.

Gevaarlijke soort

De zogenaamde 'Naegleria fowleri' is een zeldzame amoebesoort die zeer dodelijk is. Hij komt normaal gesproken niet in Nederland voor. Er is echter één geval bekend waarbij de amoebe in het koelwater van een elektriciteitscentrale te vinden was. Het organisme voedt zich normaal gesproken met bacteriën. Wanneer hij in het lichaam van een persoon terechtkomt kan hij zich echter voeden met menselijk weefsel. Hiernaast gebruikt hij het immuunsysteem van zijn slachtoffer zodat er infecties ontstaan. Deze amoebe's besmetten hun slachtoffer op een zeer specifieke wijze.

Hoe kunnen personen worden geïnfecteerd?

De amoebe's verspreiden zich via besmet water. Dit kan bijvoorbeeld via zwemwater gebeuren dat geen chloor bevat. Meren en rivieren kunnen eveneens een besmettingsbron zijn. Dit zijn meestal meren waar weinig stroming aanwezig is en die tevens warm zijn. Hoe warmer het water, hoe groter de kans dat deze organismen aanwezig zijn. Soms zijn de amoebe's extra bewegelijk. Dit zorgt ervoor dat ze op zoek kunnen gaan naar betere leefcondities. Deze parasieten komen dan soms via de neus naar binnen waarna zij vervolgens van hersenweefsel leven. Dit staat ook wel bekend als een parasitaire hersenvliesontsteking. Een hersenvliesontsteking wordt ook wel 'meningitis' genoemd. Hierbij worden de membranen die zich rondom de hersenen bevinden aangetast. Personen met een Naegleria fowleri-infectie komen meestal na vijf dagen in een levensbedreigende fase terecht. In het ergste geval kan een persoon binnen 12 uur te komen overlijden. Hierdoor is het van belang om op tijd te kunnen handelen.

Hoe weet iemand dat diegene besmet is?

Een besmetting met Naegleria fowleri geeft in een vroeg stadium mogelijk dezelfde symptomen als een bacteriële meningitis. Hierdoor wordt de kans verkleind dat de ziekte op tijd gediagnosticeerd wordt. Zelfs artsen hebben moeite om deze ziekte bij een patiënt te identificeren. De symptomen treden meestal op na zo'n vijf dagen. Bij sommige patiënten zijn de symptomen al na de eerste dag te merken. Als gevolg van deze ziekte kan men te maken krijgen met onder andere koorts, braken en hoofdpijn. In een later stadium kan men nekstijfheid, verwardheid, hallucinaties en evenwichtsstoornissen ondervinden. Tevens kan er een beroerte of coma ontstaan.

Het gebruik van een ruggenprik
Om zeker te weten of een persoon te maken heeft met meningitis wordt er een ruggenprik gebruikt. Dit wordt ook wel een 'lumbale punctie' genoemd. Met behulp van een naald wordt er een bepaalde vloeistof afgenomen van het ruggenmergkanaal. Deze vloeistof staat ook wel bekend als 'cerebrospinale vloeistof', oftewel hersenvocht. Hieruit valt op te maken of de patiënt daadwerkelijk geïnfecteerd is door het hersenvocht te analyseren. Indien er sprake is van een besmetting wordt er vervolgens direct met een behandeling begonnen.

Hoe kan de ziekte bestreden worden?

Er is echter geen goede behandeling voor het bestrijden van deze ziekte. In laboratoria heeft men met diverse soorten medicijnen geëxperimenteerd, echter blijken deze in de praktijk niet goed te werken. Bijna alle patiënten die met deze parasiet besmet waren, kregen met een fatale afloop te maken. Middelen zoals antibiotica blijken niet tegen deze ziekte te werken. Antibiotica is over het algemeen echter een zeer sterk medicijn. Het middel is desondanks slechts effectief tegen bacteriële hersenvliesontstekingen. Twee personen hebben echter een infectie overleefd die het medicijn miltefosine toegediend hebben gekregen. Dit medicijn werd toegepast in combinatie met middelen om breinzwellingen tegen te gaan.

Antischimmel

Om de amoebe te bestrijden wordt er ook wel een antischimmel gebruikt genaamd 'Amphotericin B'. Verschillende soorten Naegleria blijken hier gevoelig voor te zijn. De antischimmel is echter deels giftig waardoor er slechts kleine hoeveelheden gebruikt kunnen worden. Het is echter nog onduidelijk hoe effectief deze antischimmel is omdat er zo weinig personen een infectie hebben overleefd. Deze antischimmel wordt meestal in combinatie met zogenaamde 'corticosteroïden' gebruikt.

Corticosteroïden
Corticosteroïden zijn kunstmatige bijnierschorshormonen. Deze kunstmatige hormonen zijn bedoeld om ontstekingsreacties tegen te gaan en worden bij het bestrijden van allerlei soorten ziektes toegepast.

Hoe kan een infectie vermeden worden?

Het is belangrijk om te voorkomen dat je jezelf in warm en natuurlijk water begeeft. Warmwaterbronnen en warme meren hebben namelijk een grotere kans dat zij besmet zijn. Hiernaast is het aanbevolen om tijdens het zwemmen in natuurlijk zwemwater je hoofd zoveel mogelijk boven water te houden. De parasiet is zeer moeilijk te detecteren waardoor hier vrijwel geen waarschuwingen voor zijn.