Wat is het sociale dilemma?

In zijn ‘Tragedy of the commons’ beschreef Hardin het sociale dilemma. Als iedereen denkt in het gemeenschappelijk belang en één persoon doet dit niet en denkt alleen aan zichzelf, dan kan die ene persoon hier veel voordeel van hebben. Op het moment dat iedereen echter zo gaat denken als die ene persoon, is iedereen slechter af. Dit soort handelen ligt ten grondslag aan de meeste milieuprobleen en wordt het sociaal dilemma genoemd.

Hardin en het drama van de gemeenschapsgronden

Hardin beschreef het sociaal dilemma aan de hand van het ‘drama van de gemeenschapsgronden’. Hierbij staat het woord drama niet per definitie voor het ongeluk dat plaatsvindt, maar het is gebruikt om het onafwendbare van het lot aan te duiden. Dit onvermijdelijke kan het best duidelijk worden gemaakt aan de hand van gebeurtenissen die betrekking hebben op ongeluk.
Hardin schetst het volgende probleem: er is één gemeenschappelijke weide, die open staat voor iedereen. Iedere boer wil de weide zo goed mogelijk benutten voor zichzelf en houdt er dan ook zo veel mogelijk vee op als binnen zijn eigen mogelijkheden ligt. Dit zal eeuwenlang goed kunnen werken, omdat door verschillende omstandigheden (diefstal, oorlog, ziekte enzovoort) het aantal mensen en dieren onder de maximale draagkracht van de weide blijft. Op het moment dat de omstandigheden echter verbeteren en het aantal mensen en stuks vee dus niet meer beperkt wordt, zullen er problemen ontstaan, omdat de maximale draagkracht van de weide dan overschreden zal worden. Iedere boer wil maximale winst maken en kan dit alleen doen door zoveel mogelijk dieren op de weide te laten grazen, want ieder dier dat een boer extra op de weide zet betekent immers meer inkomen voor hem. Op het moment dat de weide overgeëxploiteerd wordt, betekent ieder extra dier meer overbegrazing. De kosten voor de overbegrazing, die zijn extra dier veroorzaakt, worden echter niet alleen door de eigenaar van het dier gedragen, maar door alle boeren gezamenlijk, waardoor de kosten voor het individu veel lager uitvallen dan de baten. Om deze reden zullen alle boeren hun veestapel ongeremd uit gaan breiden, terwijl de weide dit niet aan kan, totdat het noodlot toeslaat en iedereen ten onder gaat. Om dit tegen te gaan moet volgens Hardin naar een structurele oplossing gezocht worden, daarom moet het dilemma zodanig veranderd worden, dat het sociaal dilemma ophoudt te bestaan.

Kanttekeningen

Bij Hardins analyse zijn veel kanttekeningen te plaatsen. Zo is gebleken dat in het verleden niet iedereen onbeperkt gebruik kon maken van de gemeenschappelijke gronden, er waren wel degelijk regels aan verbonden. Dat de gemeenschappelijke gronden niet meer bestaan is niet te wijten aan overbegrazing, doordat het een gemeenschappelijk goed was, maar juist doordat de grond van een specifieke eigenaar werd. Hardin droeg omheining en privatisering aan om de economische uitbuiting van de gronden tegen te gaan, maar juist deze factoren droegen in sterke mate bij aan de teloorgang van de gemeenschappelijke gronden. De landeigenaren ontnamen namelijk alle andere leden van de gemeenschap hun gebruiksrecht en daardoor ontstond er veel armoede.

Relatie met hedendaagse milieuproblemen

Ondanks de vraagtekens die bij deze theorie gezet kunnen worden, spreekt Hardins voorbeeld wel aan en het speelt dan ook een belangrijke rol in de literatuur over milieuproblemen. Een voorbeeld waarop de theorie van Hardin op dit moment van toepassing is, is 'het klimaatprobleem'. Het is inmiddels bekent dat door de verbranding van fossiele brandstoffen meer CO2 in de atmosfeer terecht komt en het is ook bekent dat deze stof mede verantwoordelijk is voor de wereldwijde klimaatveranderingen. Veel mensen zijn zich dan ook bewust van het feit dat onze huidige leefwijze niet duurzaam is en dat men actief naar betere alternatieven over moet stappen. Toch blijft iedereen in auto’s rijden, blijven in de winter de kachels roodgloeiend staan en in de zomer gaan de airco’s aan, omdat de kosten die een gedragsverandering met zich meebrengt voor het individu vele malen hoger zijn, dan de baten voor de gemeenschap.