Drugsverslaving, een sociaal probleem

Het doel van dit artikel is om te beschrijven of het drugverslavingprobleem als sociaal probleem kan worden beschouwd. Dit zal gebeuren door het probleem te toetsen aan de kenmerken van een sociaal probleem, en zal gekeken worden of het probleem "social in origin", social in definition" en "social in treatment" is volgens de criteria van Henshel.

Kenmerken van een Sociaal Probleem.

Volgens het artikel van Henshel is een situatie een sociaal probleem als het de volgende kenmerken bevat:

• Social in origion
• Social in definition
• Social in treatment

Allereerst moet een situatie beschouwd worden als een sociaal probleem. Belangrijk hierbij is dat de situatie door de mens veroorzaakt is en niet door iets anders. Henshel gebruikt in zijn boek het voorbeeld van kanker. Op zich is kanker een ziekte veroorzaakt door de natuur. Een tumor ontstaat zonder actief toedoen van de mens in het lichaam waardoor iemand ziek wordt. Dit wordt dan niet als een sociaal probleem gezien. Maar longkanker, veroorzaakt door het actief roken van sigaretten wordt wel weer beschouwd als social in origion. Het roken van sigaretten is een gewoonte van de mens geworden, een cultural act. (Henshel, 1990)

Een andere voorwaarde voor het zien van een situatie als een sociaal probleem is de social in definition. Hierbij wordt gesteld dat als een grote groep van individuen gemeenschappelijk het idee delen dat een situatie een probleem is, dan is dat ook zo.
(Tallman, 1971) Later beschreven Horton en Leslie de definitie dat een situatie een sociaal probleem is dat deze alleen voorkomt als deze zo wordt omschreven door mensen die sociale resources bezitten, met als voorbeeld de massamedia. De massamedia bezit de macht om individuen een situatie als “sociaal probleem “op te dringen P.B. Horton & G.R.Leslie, 1971)Ook is er een sociaal probleem als de huidige situatie afwijkt van wat een grote groep individuen “normaal”vinden. (Horrowitz, 1968)

De laatste voorwaarde is de “social in treatment”. Een probleem is daarbij alleen een sociaal probleem als het de potentie heeft om op een sociale wijze te kunnen worden verholpen. (Henshel, 1990) Henshel gebruikt als voorbeeld polio en milieuvervuiling. Polio is een ziekte van biologische aard (dus ook al niet social in origion), en de enige vorm om het te verhelpen is door vaccinatie vooraf of het toedienen van medicijnen bij diegenen die al geïnfecteerd zijn. Dit is dus niet social in treatment, dus is polio geen sociaal probleem. Milieuvervuiling is in principe ook een fysiek/chemisch probleem. Om milieuvervuiling tegen te gaan moeten bijvoorbeeld andere energiecentrales gebouwd worden of de verontreiniging opgeruimd. Echter, moeten ook de individuen ervan overtuigd worden dat de milieuvervuiling geminimaliseerd moet worden. Door het individu ervan laten leren dat het uitstoten van minder CO2 zorg draagt voor een beter milieu wordt op een sociale manier de milieuvervuiling tegengegaan.

Samenvattend moet een probleemsituatie dus aan alle drie de criteria voldoen om volgens Henshel als een sociaal probleem te kunnen worden gezien. In de rest van dit rapport zullen deze drie criteria beschouwd worden voor het probleem drugverslaving.

Social in Origin

“Social in Origin” betekent dat het probleem een sociale oorsprong heeft. Deze voorwaarde houdt in dat een probleem pas een maatschappelijk probleem is als een groot aantal mensen er last van heeft. Het probleem heeft veel invloed op de maatschappij en het probleem komt ook aan het licht vanuit de maatschappij. (Henshel, 1990)

Drugsverslaving heeft een sociale oorsprong. Uit onderzoek blijkt dat steeds meer mensen drugs gebruiken (vooral cannabis). Dit veroorzaakt overlast, bijvoorbeeld stankoverlast en overlast van acties onder invloed van drugs. (Vandercammen, M & Meirsma, A.). Ook de politiek bemoeit zich met de drugsverslavingsproblematiek. In verschillende partijprogramma’s zijn punten over drugsverslaving opgenomen, en eventuele oplossingen. Er zijn dus veel mensen die last hebben van het probleem. (Jellinek, 2006)

Het probleem heeft veel invloed op de maatschappij. De opvang van drugsverslaafden wordt gefinancierd vanuit de overheid, evenals de psychische en lichamelijke zorg voor de verslaafden. (Ministerie van Financiën). Drugs en drugsverslaving zet aan tot misdaad en veroorzaken maatschappelijke problemen, instabiliteit en gezondheidsrisico’s. (Verslag Europees parlement)
Het probleem komt aan het licht vanuit de maatschappij. Zoals eerder gezegd heeft het drugsverslavingsprobleem invloed op de maatschappij. Er wordt overlast veroorzaakt die in de maatschappij merkbaar is. Zodoende komt het probleem aan het licht vanuit de maatschappij.

Social in definition

In het artikel van R.L Henshel komen een aantal criteria voor op basis waarvan je verslavingen kunt definiëren. In het begin maakt hij het onderscheid tussen de objectieve en subjectieve benadering van het definiëren van een sociaal probleem. De subjectieve benadering stelt dat een bepaalde conditie pas wordt gedefinieerd als een sociaal probleem als hetgeen wordt gezien als een ongewenste situatie. In het geval van verslavingen als sociaal kun je dit op verschillende niveaus bekijken. Op het niveau van de verslaafden zelf kan gesteld worden dat niet alle verslaafden hun gedrag als problematisch ervaren, daarnaast hebben ze vaak geen directe zorgvraag waardoor de omvang van het sociale probleem moeilijk is vast te stellen. Ondanks dat zijn er toch een groot aantal verslaafden die wel hun situatie als ongewenst ervaren en daarom hulp zoeken. Deze staan opgenomen in twee registratiesystemen voor cliënten van verslavingszorg, namelijk het Landelijk Alcohol en Drugs Informatiesysteem (LADIS) en het Zorg Informatiesysteem (Zorgis). Op basis hiervan kunnen we dus stellen dat een grote groep verslaafden hun eigen situatie dus wel als sociaal probleem zien.

Op het niveau van de politiek, massamedia en sociale instanties worden verslavingen ook gezien als sociaal probleem. In de politiek komt het thema verslaving ook duidelijk naar voren als sociaal probleem. Zo pleit de CDA voor betere voorlichtingscampagnes voornamelijk gericht op ouders, horeca en het onderwijs om verslavingen te herkennen en tijdig te bestrijden. Vanuit het subjectieve perspectief is verslaving dus een sociaal probleem, maar Henshel stelt dat hij een subjectieve interpretatie niet compleet kan accepteren als afdoende om een sociaal probleem als zodanig aan te kunnen merken. Daarom zullen we kijken we vanuit het door Henshel genoemde objectieve perspectief, dat wil zeggen dat een sociaal probleem pas als zodanig wordt beschouwd als een significant aantal mensen negatief wordt beïnvloed wordt door het fenomeen, ook als niemand dit herkend. In het geval van verslavingen is zijn ieder geval de mensen die zich hebben aangemeld voor verslavingzorg in een van de twee eerdergenoemde informatie systemen. Zij worden dus negatief beïnvloed door de verslaving anders zouden ze niet om hulp vragen. Nederland kent ongeveer 25.000 drugsverslaafden, dat zijn er 1,6 op de duizend inwoners. Niet alleen hun familie en bekenden, maar de maatschappij als geheel wordt hierdoor negatief beïnvloed door bijvoorbeeld financiële problemen, huiselijk geweld, geweld op straat of bijvoorbeeld problemen in het onderwijs.

Henshel maakt verder onderscheid tussen de manifeste en de latente functie. Met manifest bedoelt hij dat een sociaal probleem bestaat als het wordt herkend en latent als problemen wel reëel zijn maar niet als zodanig wordt erkend. Verslavingen zijn als sociaal probleem duidelijk latent, in de politiek en in de massamedia en op sociaal niveau wordt het probleem erkend. Het Jaarverslag over de stand van de drugsproblematiek in de Europese Unie spitst zich voornamelijk toe op de zorgwekkende ontwikkeling van de dalende levensverwachting van Nederlanders, ondanks onze hoogstaande gezondheidszorg, naar de middenmoot. Bij mannen neemt de levensverwachting relatief minder snel toe dan in andere Europese landen en bij de vrouwen ligt dit zelfs onder het Europese gemiddelde. Het rapport stelt dat met name jongeren in ongezondheid investeren. Verslechtering van de levensverwachting is natuurlijk maar een van de bijverschijnselen van drugsverslavingen of misbruik van drugs in het algemeen, maar geeft wel aan dat er wel degelijk sociale problemen door ontstaan. Verslaving is dus volgens de definitie van Henshel een manifest sociaal probleem. Reële sociale problemen als gevolg van verslavingen, maar die onopgemerkt blijven zijn moeilijker te benoemen. Heel veel verslaafden willen geen hulp ontvangen en doen zelfs veel moeite om hun verslaving te verbergen voor de buitenwereld. Desalniettemin zijn verslavingen ongewenst en zijn er zelfs mensen die hun verslavingsproblemen niet willen erkennen als een onderdeel van een sociaal probleem.

Volgens het artikel van Henshel over de definitie van sociale problemen is verslaving een sociaal probleem om de volgende redenen;

• Een significant aantal mensen erkent en ervaart de negatieve effecten van verslavingen, daaronder vallen verslaafden zelf, betrokkenen (familie, vrienden en bekenden van verslaafden), de massamedia, zorginstanties en de politiek.
• Verslavingen worden door diegenen die beschikken over sociale sturingsmiddelen erkend als sociaal probleem. In dit geval de massamedia en het overheidsbeleid.
• Verslavingen als conditie is een probleem waar vele mensen over praten en over schrijven waardoor het een sociaal probleem wordt.
• Verslavingen leiden mede tot grote gezondheidsproblemen die leiden tot een dalende levensverwachting van de Nederlanders ten op zichtte van andere Europese landen.

Social in treatment

Het derde kernmerk van een sociologisch probleem is dat het ‘social in treatment’ moet zijn. Dit wil niet zeggen dat het probleem daadwerkelijk opgelost is of dat er pogingen zijn ondernomen om het probleem te bestrijden, maar het wil zeggen dat het probleem in ieder geval in potentie met een sociaal maatschappelijke oplossing verholpen of bestreden kan worden. (Henshel, 1990)

In de tekst hieronder zal verklaard worden waarom drugsverslaving binnen dit kader past.

Hier voorafgaand is vastgesteld dat het de verslavingsproblematiek volgens de eerste twee eisen die door Henshel zijn opgesteld “social in origin” en social in definition” zijn. De oorzaak van de drugverslaving ligt dus in een sociale context en het probleem wordt door de maatschappij als sociaal probleem gezien. Nu zal aan de hand van het nationaal en internationaal (Europees) beleid bekeken worden of de verslavingsproblematiek ook ‘social in treatment’ is oftewel of de oplossing van het probleem ook een sociologisch vraagstuk is.

In het “Besluit vaststelling selectielijst neerslag handelingen beleidsterrein Verslavingsbeleid 1945-“ , uitgebracht op 28 februari 2007 en geschreven door de minister van Justitie wordt beschreven dat de overheid als centrale doelstellingen van het te voeren beleid de preventie en de beheersing van de uit drugsgebruik voortvloeiende gemeenschaps- en individuele risico’s heeft. De nationale overheid voert dus in ieder geval beleid om het probleem te beheersen en te voorkomen. Hiermee is de vraag of het probleem als ‘social in treatment’ mag worden beschouwd nog niet beantwoord. Om dit te kunnen zeggen moet de inhoud van het door de overheid gevoerde beleid onderzocht worden. De overheid heeft als ‘oplossing’ voor de verslavingsproblematiek de Opiumwet opgesteld. In de Opiumwet staat de legitieme onderbouwing voor het handelen van de overheid in zake het drugsbeleid. Maar hiermee zijn we nog steeds niet aangeland bij het concrete door de overheid gevoerde beleid. Dit beleid wordt beschreven in een brief van de Minister van Justitie, de Staatssecretaris van Justitie en de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan de voorzitter van de Tweede Kamer. In de brief worden de te gebruiken instrumenten genoemd die de verslavingsproblematiek moeten terugbrengen. Een citaat uit deze brief stelt:
“Het strafrechtelijke kader biedt via verschillende sanctie- en executiemodaliteiten mogelijkheden om justitiabelen in voorwaardelijke of ‘verplichtende’ kaders naar zorg en behandeling toe te leiden. Voorbeelden hiervan zijn de toepassing van bijzondere voorwaarden bij schorsing van de preventieve hechtenis, het deelnemen aan een penitentiair programma (PP) in de laatste fase van detentie en – als ultimum remedium – plaatsing in een Inrichting voor Stelselmatige Daders (ISD).“

Omdat de nationale overheid deze methode hanteert kan de ‘oplossing’ verslavingsprobleem dus als ‘social in treatment’ worden gezien. De gehele samenleving draagt (indirect) bij aan de uitvoer van deze oplossingen voor het probleem.

Zo kan ook voor de internationale (in dit geval Europese) overheid worden onderzocht hoe het probleem opgelost/bestreden wordt. In ‘EU Drug Strategy’ heeft de Europese Unie vastgelegd dat zij de verslaving als probleem ziet waartegen een beleid moet worden gevoerd. Er moet opgetreden met de volgende oplossingen:

• voorkomen dat mensen beginnen met drugsgebruik
• voorkomen dat experimenteel gebruik een normaal patroon wordt
• vroeg ingrijpen in gevaarlijke gebruik patronen
• initiëren van behandelingsprogramma’s
• initiëren van rehabilitatie en sociale re-integratie programma’s
• verminderen van druggerelateerde gezondheids- en sociale schade

Dit beleid wordt verder uitgewerkt met specifieke subdoelen, acties, tijdslijnen, verantwoordelijke partijen en indicatoren in het document ‘EU Drug Action Plan.’ Omdat de Europsese Unie deze maatschappelijke oplossingen prevaleert, kunnen we in Europees verband het beleid tegen drugverslaving ook als “social in treatment” zien. Het derde kenmerk van een sociologisch probleem, het ‘social in treatment’ moet zijn, is dus ook van toepassing op de drugverslavingproblematiek.

Conclusie

Drugsverslaving is een sociaal probleem. Het voldoet aan de eisen van een sociaal probleem. Drugsverslaving heeft een sociale oorsprong, en is dus Social in origion. Een significant aantal mensen heeft last van het probleem, en het probleem komt voort uit de maatschappij. Ook is het probleem Social in definition. Hierbij wordt gesteld dat als een grote groep van individuen gemeenschappelijk het idee delen dat een situatie een probleem is, dan is dat ook zo. Dit is ook het geval bij het probleem van drugsverslaving. Als laatste is het probleem Social in Treatment. Een probleem is daarbij alleen een sociaal probleem als het de potentie heeft om op een sociale wijze te kunnen worden verholpen.