Het tornado seizoen

Het tornado seizoen komt er weer aan. April, mei en juni zijn topmaanden voor tornado's. In Amerika ontstaan ze dan om de haverklap. Moeten wij er in Europa ook bang voor zijn?

Tornado's in Nederland

Als de lucht in de slurf goed hard ronddraait, kunnen ze huizen van de grond tillen, vrachtwagens verschuiven, en mensen als rietjes omverblazen. De tv-beelden krijgen we binnenkort vast wel weer te zien. Want de lente en de zomer, wanneer de lucht is opgewarmd, is dé tijd voor tornado's. Vooral de Verenigde Staten zijn erom berucht. De bewoners van het 2500 kilometer lange gebied tussen het westen van Texas en de staat North Dakota moeten zo vaak voor tornado's schuilen, dat deze de bijnaam 'Tornado Alley' heeft gekregen. Voor de tornadojagers is deze plek een walhalla. Zulke zware windhozen als de Amerikaanse, die jaarlijkse enige tientallen mensenlevens eisen, blijven ons West-Europeanen gelukkig bespaard. Hier komen ook wel een tornado's voor, maar die zijn veel zwakker dan de Amerikaanse windslurven. Gemiddeld eens in de vijf jaar gaat Nederland gebruikt onder een zware tornado. Zeer heftig was de windhoos die op 1 juni 1927 tien minuten lang door Neede in de Achterhoek trok. Kranten pakten in de dagen daarna uit met foto's van nog levende koeien die met een gebroken ruggengraat hulpeloos tussen de stalresten lagen. Huizen vielen als omgekeerde bouwpakketjes uit elkaar, en tien mensen kwamen om het leven. Ook recenter hebben we te maken gehad met tornado's. In maart van 2006 eiste een tornado in Duitsland het leven van twee kraanmachinisten.

De grootte van tornado's

In feite is een tornado niet anders dan een hoop draaiende lucht. Dat komt wel vaker voor op aarde. We noemen het pas een tornado als die draaikolk onder een buienwolk ontstaat. Dat kan een onweerbui zijn, maar een stapelwolk is ook mogelijk. Onder die bui vormt zich dan een werveling: een draaiende luchtstroom die de grond raakt. Die slurf kan van alles opzuigen en verplaatsen. Vaak hebben tornado's een kleur, afhankelijk van de kleur van de grond die door de hoos wordt opgeslurpt. Er bestaan zwarte, gele en rode tornado's. Lang niet altijd richt zo'n windhoos schade aan. Soms zijn ze gewoon zwak, of bestaan ze domweg niet lang genoeg. Hun levensduur varieert van een minuut tot maximaal een uur. Ook kan een windhoos tussen twee dorpen heenrazen, zonder dat iemand er iets van merkt. Maar omdat ze altijd gevaarlijk kunnen zijn, willen we graag uitvogelen waar en wanneer ze voorkomen. Geen eenvoudige opgave, want tornado's zijn klein. De veel grotere orkanen (zoals 'Katrina', bekend van New Orleans) laten zich gemakkelijker voorspellen. Een orkaan bedekt met gemak een oppervlak van heel Nederland: 400 tot 500 kilometer doorsnede is geen uitzondering. Een tornado overkoepelt hooguit een à twee kilometer, en soms zelfs maar tien meter.

Tornado's voorspellen

Wel kunnen we schatten waar en wanneer een tornado opduikt. Medewerkers van Estofex, een online voorspellingsdienst, doen dat op basis van weergegevens op internet. Ze kijken waar buien ontstaan. Want zonder buien geen tornado's. Ook analyseren ze de wolken die er hangen, en kijken ze wat de windsnelheden zijn.

Een gebied moet aan twee voorwaarden voldoen voordat er tornado's kunnen ontstaan. Allereerst moet de lucht onstabiel zijn. Dan zit onderin de atmosfeer warme, vochtige lucht en bovenin koude lucht. Want buien kunnen alleen ontstaan als de temperatuur snel afneemt met de hoogte. Maar er is meer nodig. Het typische van tornado's is dat de lucht draait. Daarvoor is een sterke wind nodig op een paar kilometer hoogte. Als ook dat het geval is, kan een tornado ontstaan. Toch blijft het lastig om zulke windhozen te zien aankomen. Soms kun je al een paar dagen van tevoren zien dat er ergens kans is op tornado's. Maar heel precies kunnen deskundigen dan nog niet zijn. Ongeveer de helft van alle keren komt er geen tornado, terwijl ze de tornado toch voorspellen. Pas een half uur of een kwartier van tevoren weet je het zo zeker dat het zin heeft om mensen ervoor te waarschuwen. Dan nog komt het voor dat ze een tornado missen. En andersom ook, als een voorspelde niet komt opdagen. Tsja, het blijft natuurlijk weerkunde.

Kunnen we dit jaar tornado's verwachten?

Het tornadoseizoen komt er aan. Normaliter treden windhozen in de lente en de zomer het vaakst op. Maar weten we misschien ook of dit een tornadojaar wordt? Het antwoord is nee. Daar kunnen deskundigen niks over zeggen. Je kunt wel iets voorspellen over het aantal orkanen dat we zullen krijgen. Want dat heeft te maken met de temperatuur van het zeewater. Maar voor tornado's geldt zoiets niet. Het blijft dus altijd afwachten.