Geografische polen en wisselend magnetische polen

De aarde is een planeet. Onze planeet aarde kent twee poolstelsels. De geografische polen en de magnetische polen. Niet alleen de planeet aarde heeft geografische en magnetische polen, ook meerdere planeten van ons zonnestelsel hebben dat. Planeten met een elektromagnetisch veld zoals Jupiter, Saturnus, Uranus, en Neptunus. De aarde heeft met het aardmagnetisch veld dan ook twee magnetische polen. Ook heeft de aarde geografische polen. De geografische polen zijn niet hetzelfde als de magnetische polen. Wat is het verschil?

• Het aardmagnetisch veld
• Het magneetveld
• De geografische polen
• De magnetische polen
• Magnetische declinatie

Het aardmagnetisch veld

De aarde is eigenlijk een grote sterke magneet. Elke magneet heeft twee plaatsen (polen) waar de magneetwerking het sterkst is. De aarde als magneet heeft ook twee polen (twee uiteinden), de noord- en de zuidpool. Een denkbeeldige lijn tussen deze polen vormt de aardas waar de aarde een maal omheen draait in 24 uur. De draaiing van de aarde wekt een elektromagnetisch veld op (denk aan de banddynamo van een fiets die door langs de band te draaien, licht geeft in de fietslamp). Mede door de werking van de aardkern ontstaat het aardmagnetisch veld of ook wel aardmagneetveld genoemd. Het aardmagnetisch veld beschermt de aarde tegen de ionische energie van de zonneuitbarstingen en kosmische straling uit de ruimte. Hoe het aardmagnetisch veld ontstaan is, zijn verschillende theorieën over maar helemaal precies is door wetenschappers niet met zekerheid te zeggen. Wel dat de aardkern een rol speelt wat betreft het aardmagnetisch veld.

Het magneetveld

De aarde bestaat uit verschillende lagen. De aardlaag (of aardkorst) is de buitenste laag van de aarde. Hierna komt de aardmantel die bestaat uit een buiten- en binnenmantel. Nog dieper krijgen we dan de vloeibare aardkern met als middelpunt de vaste aardkern van de aarde. De vaste kern heeft, ondanks hoge temperaturen een vaste vorm van ijzer. De vloeibare kern is van gesmolten metalen en dik stroperig. Daarbuiten hebben we de mantel die uit steen bestaat. De overgang tussen aardkern en aardmantel zou mede verantwoordelijk kunnen zijn voor het magnetisch veld van de aarde. Als laatste is er de aardkorst, een laag van ongeveer 40 kilometer dikte. Er zijn verschillende theorieën wat betreft het magneetveld van de aarde. Om de diepte van de aarde te onderzoeken is door de hoge temperaturen (wel tot 5000 graden Celsius) ontzettend moeilijk. Geologen maken daarom ook gebruik van echo’s en trillingen om de aarde te onderzoeken.

De geografische polen

Het geografische Noorden (GN) het ware Noorden, is het Noorden zoals dat wordt weergegeven op de wereldbol en wereldkaarten: het punt boven (Noordpool) en beneden (Zuidpool) van de aardbol. Een vaste plek en duidelijk voor iedereen. De geografische polen liggen op de draaipunten van de rotatie-as. Het geografische Noorden ligt op 90 graden noorderbreedte in de Noordelijke IJszee. Het geografische Zuiden vinden we op 90 graden zuiderbreedte, in het werelddeel Antartica. Een denkbeeldige lijn tussen deze polen vormt de rotatie-as of aardas. De denkbeeldige magnetische dipool waaromheen de aarde elke dag eenmaal ronddraait. De geografische polen liggen dus precies op de draaipunten van de aardas.

De magnetische polen

Met de magnetische pool op aarde wordt de magnetische noordpool of de magnetische zuidpool bedoeld. De polen (de uiteinden) van het aardmagnetisch veld. De magnetische polen zijn de punten waar het magnetisme het sterkst is. Wetenschappelijk gezien stoten gelijknamige polen elkaar af. De noordpool (de plus) van de ene magneet stoot de noordpool van de andere magneet af. Net als ook twee zuidpolen elkaar afstoten. De noordpool (de plus) van de ene magneet zal een aantrekking hebben met de zuidpool (de min) van de andere magneet. Een magneetkompas op aarde wijst dus nooit naar de aardse noordpool omdat natuurkundig gezien twee noordpolen elkaar afstoten. De noordpool van het magneetkompas wijst dus naar het zuiden. Vandaar dat er gezegd wordt dat de magnetische zuidpool van de aarde eigenlijk in de Noordelijke IJszee ligt en de magnetische noordpool in het werelddeel Antartica te vinden is.

We nóemen de magnetische Zuidpool de magnetische Noordpool en andersom. Wat het dus natuurkundig gezien niet is. Erg verwarrend, ook doordat de geografische en de magnetische polen niet op dezelfde plaats liggen. De meeste atlassen en landkaarten geven aan waar de magnetische polen ongeveer liggen.

Het magnetische noorden (MN)

De magnetische noordpool ligt in het noorden (noord Canada) op ongeveer 1000 kilometer van de geografische noordpool.

Het magnetisch zuiden (MZ)

De magnetische zuidpool ligt bij de kust van Antarctica, ongeveer 2500 km van de geografische zuidpool (waar de aardas naar boven komt).

Magnetische declinatie

De geomagnetische polen bevinden zich dus bijna nooit op dezelfde locatie als de geografische polen. In Nederland en België liggen ze vrij dicht bij elkaar maar wereldwijd ligt de magnetische noordpool vaak ver van de geografische noordpool. Dit verschil noemen we magnetische declinatie. Dit verschil komt door o.a. de invloed van het aardmagnetisch veld welke niet constant is en fluctueert. Dit veld kan een verschuiving veroorzaken van de magnetische polen. Er zijn aanwijzingen dat het aardmagnetisch veld bezig is om te draaien. Sinds wetenschappers metingen (1830) verrichten naar het aardmagneetveld, is het magneetveld langzaam minder geworden. Er is sprake van een afname in het magnetisch veld van de aarde en een verschuiving. In het verleden is de ligging van het aardmagnetisch veld regelmatig verschoven waardoor de geografische noordpool, de geomagnetische zuidpool werd en omgekeerd. Best vreemd dat de geomagnetische noordpool op de plek van de geografische zuidpool ligt. Best wonderlijk dat dit ook weer een keer andersom zal zijn. Omdat de verschillende magnetische krachtvelden van, in en om de aardbol steeds in beweging zijn, verandert dus ook de magnetische declinatie elk jaar een beetje.