Wat gebeurde in Toengoeska?

In 1908 voltrok zich voor het nomadenvolk in Toengoeska -Siberië- een ramp van grote omvang. Getuigenverklaringen spreken van explosie(s), schokgolf, en een lichtzee die gigantisch geweest moeten zijn. Het zeer dun bevolkte en afgelegen gebied werd pas in 1921 voor het eerst door een officiële observatiegroep bezocht en onderzocht. Tot op de dag van vandaag verschillen de experts van mening over wat er gebeurd kan zijn.

Explosie in de atmosfeer

Wat betreft explosies, inslag, en oplichtende hemel, komen de meningen van experts over deze ramp overeen. Er moet zich een zeer bijzonder natuurverschijnsel hebben voorgedaan (de aanname dat het hier om een stunt van buitenaardse wezens zou gaan, laten we buiten beschouwing).

Getuigenverklaringen

Uit verklaringen van de nomadenvolken die deze streek bewoonden, maakt men op dat er een enorme lichtzee geweest moet zijn, die gepaard ging met een of meerdere explosies. Sommige verklaringen spreken van 'een uur durende gebeurtenis'. Daarnaast wijzen de krantenberichten uit die tijd erop, dat mensen in Noord-Europa twee tot drie nachten hebben gehad waarin het opvallend licht was (men kon 's nachts buiten de krant lezen). Een briefschrijver vraagt zich in the New York Times -jaargang 1908- af, hoe het mogelijk is dat het 's nachts wel overdag leek.

Een van de problemen om getuigenverklaringen te beoordelen, is dat Rusland vanaf 1917 een zeer gesloten land is geweest, dat beslist niet gebeurtenissen in eigen land naar buiten bracht. In 1908 was de informatiemaatschappij nog niet zover ontwikkeld als vandaag de dag, en Toengoeska was een afgelegen dun bevolkt gebied.

Het landschap

Wat een bevredigende verklaring van het raadsel bemoeilijkt, is het feit dat er nergens een inslagkrater of een soortgelijke vervorming van het aardoppervlak is aangetroffen. De eerste officiële onderzoeksgroep kamde het gebied met een straal van tientallen kilometers uit. Men vond geen krater, maar wel miljoenen bomen die afgebroken tegen de grond lagen. Omdat veel bomen in dezelfde richting lagen leek er sprake te zijn van een patroon. Van de meeste bomen was niet meer over dan alleen de (lange) stam, alle takken en zijwaartse uitgroeiend hout waren verdwenen. Het derde belangrijke kenmerk van dit landschap was dat op bepaalde plekken -midden in een gebied met platgeslagen bomen- sommige boomstammen (ook zonder takken) nog recht overeind stonden.

Uit data geregistreerd door de dichtstbijzijnde seismograaf - Irkutsk, 900 km afstand tot epicentrum - blijkt dat er langdurig hevige vibratie's zijn waargenomen. De geproduceerde geluidsgolf zou een aantal maal rond de aarde zijn gegaan.

Verklaringen

Meteorietinslag

De meest waarschijnlijke en meest aangehangen aanname is dat er een meteoriet, asteroïde, of komeet met grote snelheid de atmosfeer binnengedrongen is. Vanwege de wrijving en warmteontwikkeling ontplofte het gesteente op zo'n 5 tot 10 km hoogte. Daarmee ging een schokgolf gepaard; de golf die recht naar beneden gericht was leverde de luchtverplaatsing en ontstak vuur op het aardoppervlak.

Uit simulatie's van dergelijke explosies blijkt dat de naar beneden gerichte schokgolf, na de aarde te hebben geraakt, zich radiaal (in alle richtingen) over het aardoppervlak gaat uitspreiden. Dit zou verklaren waarom de bomen in het epicentrum van de inslag recht overeind zijn blijven staan, terwijl in het gebied eromheen alle bomen zijn afgebroken.

De energie van de explosie wordt ingeschat op 10 tot 30 Megaton TNT (1000 x zwaarder dan de atoombom op Hiroshima). Aan de hand van kleine stukjes silica en magnetiet, die in het gebied gevonden zijn, concludeert men dat de meteorietinslag het meest waarschijnlijke scenario is. Ook de oververtegenwoordiging in samples van nikkel ten opzichte van ijzer, lijkt in overstemming met een meteroriet-atmosfeer-ontploffing.

Vulkanische verklaring

Een andere mogelijke verklaring die aangehangen wordt, is dat in Toengoeska een explosie van vulkanische gassen zou hebben plaatsgevonden. Het gebied moet volgens deze theorie een zwakke plek in de aardmantel geweest zijn; het materiaal en gesteente van de buitenmantel staat soms onder grote druk, en zou zich in gasvorm door het basalt van de aardkorst hebben geboord.

Deze theorie zou beter de verlichte nachten in Noord-Europa verklaren. De gassen moeten 100 tot 200 km de atmosfeer in geblazen zijn. De bij de verbranding vrijgekomen deeltjes zijn zo licht dat ze op deze grote hoogte een tijdje kunnen blijven hangen. Omdat zonlicht gereflecteerd werd door de deeltjes op deze hoogte, was er sprake van een aantal fel verlichte nachten van Moskou tot en met Londen. Volgens sommige geofysici zou dit niet mogelijk zijn bij de explosie van een meteoriet; de vrijgekomen deeltjes en puin zouden te zwaar zijn om op zulke hoogte te blijven hangen en voor reflectie te zorgen.