Hotspots: extreme warme plekken in de aardkorst

Een hotspot is een extreem warme plek in het magma, die een gedeeltelijk wegsmelten van de aardkorst veroorzaakt. Hierdoor ontstaat een zwakke plek, die vulkanisme veroorzaakt.

Het ontstaan van een hotspot

Het voorkomen van zo'n hotspot is helemaal willekeurig. Het kan midden op een plaat, verspreid over de gehele wereld. Er zijn op dit moment weinig actieve hotspots, er zijn er wel veel geweest. Vulkanisme dat in andere tijdperken opgetreden is noemen we paleo-vulkanisme. De hotspots komen zowel onder de zeebodems als onder continenten voor. De hotspot heeft een vaste locatie onder de aardkorst. De aardkorst schuift over de hotspot heen. Archipellen zoals Hawaï zijn vaak ook ontstaan door zo'n hotspot.

Het aardoppervlak schuift, maar blijft de hotspot op dezelfde plek. Boven de hotspot ontstaan scheuren in het aardoppervlak, als gevolg hiervan ontstaat een vulkaan, dit is het begin van een vulkanisch gebergte.

Daarna gaat de aardkorst zich verplaatsen ten opzichte van de hotspot. Dit heeft tot gevolg dat de meest linkse vulkaan zich verwijderd van de hotspot, dit wordt dan een dode vulkaan. Deze vulkaan wordt tevens lager, omdat hij niet meer aangroeit, maar er wel verwering en erosie plaatsvindt. Deze dode vulkaan blijft als een eiland boven het wateroppervlak uitsteken.

De plaat blijft doorschuiven, er ontstaan een derde vulkaan, dit is dan een actieve vulkaan, terwijl de twee andere dode vulkanen worden. De meest linkse vulkaan ligt inmiddels op zeespiegelniveau en is gedoemd om onder het wateroppervlak te verdwijnen. Op den duur slijten de bergen zover af dat er een atol ontstaat.

Een hotspot werkt niet altijd constant en niet altijd intensief, hierdoor ontstaan hoogteverschillen, bij een hotspot hoort lava die heel vloeibaar is, de zogenaamde dunne lava. Deze lava kan soms zo dun zijn dat het zo de zee instroomt. Dit verschijnsel is heel duidelijk te zien op Hawaï.

Waar komen hotspots voor

De plekken waar hotspots voorkomen zijn Hawaï, Kaapverdië, de Galapagoseilanden, de Canarische eilanden, de Comoren en de Mascarenen. De Mascarenen bestaat uit Mauritius en Réunion, deze zijn waarschijnlijk ontstaan door een hotspot die ook het vulkanisme in Deccan Traps veroorzaakt heeft. De Deccan Traps is een vulkanische vlakte die het Dekan-plateau vormt in West-Indië.

Ook is er een hotspot bij Mount Cameroon in Kameroen. In het Pleistoceen waren er in de Eifel ook vulkanen actief, dit was waarschijnlijk ook ten gevolge van een hotspot. Ijsland is ontstaan door een combinatie van een hotspot en vulkanisme in de Mid-Atlantische Rug.

Hotspots op andere planeten

Hoewel het niet is bewezen wordt er verondersteld dat er ook hotspots zijn op bijvoorbeeld Venus. Hier zijn zo'n 1700 vulkanen waargenomen. Ook op Mars zijn vulkanen gevonden die groter kunnen worden dan hier op aarde. Een voorbeeld hiervan is de Olympus Mons met een breedte van maar liefst 550 kilometer. De aardkorst van Io, een maan van Jupiter, bevat onder andere lava en zwavel, wat vulkanische materialen zijn. De korst van de maan bevat een zo'n 70 kilometer dik pakket basalt, ook dit is vulkanisch gesteente. Er is dus genoeg activiteit op andere planeten, maar zoals gezegd is er nog niet bewezen dat er ook hotspots zijn, al is dat wel een vermoeden.