Vulkanische as en het gevaar voor vliegtuigen

De recente vulkaanuitbarsting in IJsland met de bijkomende aswolk heeft voor veel problemen gezorgd. Duizenden reizigers waren gestrand omdat het luchtruim werd gesloten en alle vliegtuigen dus aan de grond werden gehouden. Maar hoe komt het dat die as zo gevaarlijk is?

De vulkaanuitbarsting

Onder de grond bevindt zich magma, zeer heet gesmolten gesteente. Dit bevindt zich bij een vulkaan in een magma kamer, wanneer de druk in deze kamer te groot wordt komt er een uitbarsting. Wanneer magma aan de aardoppervlakte komt wordt deze lava genoemd. De uitbarsting kan verschillende vormen hebben:

• Hawaï type: In de krater is er een lavameer, door opkomende gassen ontstaan er 'lavafonteinen'. Bij dit type is er bijna geen sprake van een aswolk.
• Pliniaans type: Kegelvormige vulkaan, enorm krachtige uitbarsting waarbij gassen en as zeer hoog in de lucht terecht komt met als effect een soort parasol-vormige aswolk.
• Stromboli type: Dun vloeibare lava met grote hoeveelheden vulkanische as.
• Vulkanisch type: Begint met hevige explosies, gevolgd door de uitstoot van magma en grote hoeveelheid as.
• Pelee type: Kenmerkend voor deze uitbarsting is een gloedwolk die met een vernietigende lawine van de vulkaan af komt.

Vulkanische as

Bij de uitbarsting komt er magma, as, en stof vrij. Men spreekt van vulkanische as wanneer de deeltjes gesteente kleiner zijn dan 2 mm in diameter. As bestaat uit gesteente en glas en kan vast zijn bij de uitstoot, maar ook vloeibaar. Vulkanische as is niet vergelijkbaar met as wat ontstaat bij het verbranden van hout en dergelijke. Vulkanische as is hard, lost niet op in water, is extreem irriterend en kan elektriciteit geleiden wanneer het nat is. De as vormt een wolk boven de vulkaan en verplaatst zich met de wind.

Effect op een vliegtuig

Wanneer een vliegtuig door een vulkanische aswolk heen vliegt heeft dat grote gevolgen. Het is zeer gevaarlijk en moet te allen tijde vermeden worden. Er zijn verschillende soorten schade aan een vliegtuig dat door een aswolk vliegt:

Zandstralen:

Door de as wordt de ruit van de cockpit gezandstraald waardoor het zicht zeer slecht wordt. Hierdoor kan de piloot niet meer op zicht landen en zal het gebruik moeten maken van de meetinstrumenten voor de landing.

Ditzelfde effect heeft de as op de lampen van het vliegtuig, waardoor het licht niet meer alleen naar voren schijnt, maar wordt verstrooid. De gehele buitenkant van het vliegtuig wordt gezandstraald, maar de meeste hinder hiervan wordt ondervonden bij de instrumenten die nodig zijn voor het zicht en de meetapparatuur. De antennes worden ook beschadigd, evenals de rotorbladen van de motoren.

Ophopingen van as:

Doordat het as kan gaan ophopen bij (en beschadigen van) de meetinstrumenten kan de snelheid niet meer worden gemeten. Ook kunnen de luchtinlaten geblokkeerd raken, evenals de brandstofsproeier.

Elektrische lading:

Doordat de asdeeltjes elektrisch geladen zijn verstoren ze de elektrische apparatuur aan boord van het vliegtuig.

Smelten van asdeeltjes:

Wanneer de asdeeltjes terecht komen op warme onderdelen, zoals de motor kunnen ze weer smelten. Aangezien de asdeeltjes bestaan uit gesteente en glas beschadigen zij de motor, waarna zij door de hitte smelten en er een laag ontstaat op de onderdelen. Hierdoor raken de onderdelen uit balans, oververhit en blokkeren de bewegende onderdelen. Daarnaast komt er niet genoeg zuurstof bij de motor en werken de sensoren niet goed meer, hierdoor zal de motor uitvallen.

Aangezien een aswolk dermate veel schade aanricht is het zeer onverstandig om met as in de lucht te gaan vliegen. Het gehele vliegtuig wordt beschadigd, alle instrumenten kunnen niet goed meer werken en het zicht wordt ernstig belemmerd waardoor het zeer moeilijk is om het vliegtuig zonder de instrumenten te landen.