Wat is kruiend ijs?

Als het stopt met vriezen is het ijs niet meteen verdwenen. Er doet zich dan een ander fenomeen voor dat zowel prachtig is als gevaarlijk: kruiend ijs. Maar wat is kruiend ijs en hoe ontstaat kruiend ijs?

Hoe ontstaat kruiend ijs?

Kruiend ijs ontstaat over het algemeen als het hard waait nadat er een vorstperiode is geweest en het vervolgens niet meer vriest. Boven grote wateroppervlakten gaat de wind dan aan de haal met de ijsvlakten die dan nog wel aanwezig zijn, maar niet solide genoeg meer zijn om te blijven liggen. De ijsvlakten breken en komen in beweging. Vervolgens worden ze tegen elkaar aan geduwd en dat levert soms bergen met ijsschotsen op. Het schuiven levert grote spanningen op en grote natuurkrachten die vaak ook gepaard gaan met heel veel lawaai. Door de kracht worden enorme ijsplaten omhoog bewogen alsof het lucifers zijn. Als ijsblokken op elkaar schuiven kunnen ze kistwerken vormen. Dit zijn grote ijsdammen die zich vooral opbouwen in bochten of bij zaken die toch al in het water liggen.

Bedreiging

Kruiend ijs kan bedreigend zijn voor hele gebieden en wegen. Maar dat hangt vooral af van de windrichting. Staat de wind de kant op waar zich dijken of huizen bevinden, dan kan dat heel goed voor heel veel schade zorgen. Wel is het afhankelijk van de hoeveelheid ijs die zich nog in het water bevindt hoe groot de problemen kunnen zijn.

Schade voorkomen

Als de grote ijsplaten breken en in de vaargeul terecht komen, vormen ze een reëel gevaar. Ook als ze richting de dijken schuiven kan er gevaar dreigen. In dat geval stuurt Rijkswaterstaat ijsbrekers om ze te breken. Bovendien wordt de situatie met kruiend ijs altijd nauwlettend in de gaten gehouden met helikopters. Ook de havens monitoren kruiend ijs en de ijsgang steeds.

Schade door kruiend ijs

In 1985 schoof kruiend ijs in het Friese Makkum zover op dat zomerhuisjes op vakantiepark de Holle Poarte werden vernield. Daar zijn vanaf toen dan ook betonnen wanden aangelegd. Ook bij het eiland Marken liggen betonnen ijsbrekers in dwarsrichting op de kust. Ook zij moeten het ijs breken als dat te ver naar de kust komt.
Schade door kruiend ijs heeft ook te maken met de dikte van het ijs dat zich een weg baant. Als het ijs ongeveer 5 centimeter dik is breken de ijsschotsen heel eenvoudig en dan ontstaan er mooie ijsbergen die niet voor veel problemen zorgen. Als het ijs echter veel dikker is, zoals in 2012 zo’n 10 centimeter dan worden de ijsplaten die opschuiven veel krachtiger en breken ze vaak niet. Dat kan gevaar opleveren.
Ook kunnen schepen klem komen te zitten door kruiend ijs, omdat de ijsvelden in de vaargeulen de doorvaart versperren. De krachten die daarbij op de schepen kunnen worden losgelaten zijn enorm en snel ingrijpen is dan vereist. Hele stalen scheepshuizen kunnen namelijk ingedrukt worden door de ijsplaten die “werken”. Dan zijn er ijsbrekers nodig om de schepen te bevrijden.

Kijken naar kruiend ijs

Overigens is kruiend ijs ook vaak een bezienswaardigheid. De bergen met witte ijsschotsen hebben een enorme aantrekkingskracht op mensen en trekken vaak vele bezoekers. Ook dat kan voor problemen zorgen, want kruiend ijs is mooi, maar ook scherp en vaak glad. Bovendien gaan mensen vaak ook nog eens het gewone ijs op terwijl dat dan niet meer houdt.

Flinke lagen kruiend ijs op de Waddenzee, het IJsselmeer en de Friese Meren

Wie het fenomeen van het kruiende ijs graag eens wil zien, kan dat vaak heel goed in Friesland zien. Plekken waar het kruiende ijs veel voorkomt zijn:

1. Hindeloopen aan het IJsselmeer
2. Het Wad
3. Echtenerbrug aan het Tjeukemeer