nieuws uitgelicht

Virusvrije stamcellen herstellen netvlies bij muizen

Onderzoekers ontwikkelen een veiligere methode voor het verkrijgen van stamcellen. Deze virus-vrije stamcellen herstellen weefsel en bloedvaten in het netvlies van muizen en openen deuren voor meer, grootschaliger onderzoek.

Virusvrij

In een publicatie van 20 januari 2014 in het blad Circulation berichtten onderzoekers van John Hopkins Wilmer Eye Institute een methode te hebben ontwikkeld om stamcellen te verkrijgen zonder het gebruik van virussen. Doorgaans worden deze virussen gebruikt om stamcellen, verkregen uit bloed van de navelstreng, terug te brengen naar embryonale staat. Het gebruik van virussen voor dit proces draagt het risico van o.a. het ontwikkelen van tumoren. Met de nieuwe methode zijn deze bedreigingen uit de wereld.

Embryonale stamcellen

Een stamcel is een niet-gespecialiseerde cel die de mogelijkheid heeft om in elk ander type cel te veranderen en op die manier een functie in het lijf te krijgen. Naar mate de tijd vordert, nemen de cellen een specifieke functie aan en kunnen ze geen andere functie meer aannemen. Ook kunnen ze niet terug naar stamcel-staat.

Over het algemeen geldt dus: des te eerder stamcellen verkregen worden, des te meer potentie ze hebben om lichaamsmateriaal te regenereren zonder complicaties. Om deze reden verkrijgen onderzoekers in de meest ideale omstandigheid stamcellen van embryo’s. Dit heeft echter gezorgd voor controversie rond de wereld, omdat dit ethisch onverantwoord zou zijn. Embryo’s hebben de stamcellen ten slotte zelf nodig om te groeien en in feite is het hun eigendom.

Bij dit onderzoek werd gebruik gemaakt van stamcellen verkregen uit het bloed van de navelstreng. Cellen uit dit ‘overtollig’ bloed bevatten minder mutaties en informatie dan bijvoorbeeld stamcellen uit beenmerg van volwassenen. In plaats van een virus gebruikten de onderzoekers plasmiden, ringvormige DNA-moleculen, die de cellen vervolgens omzetten naar een staat waarin ze verkeren bij een zes dagen oude embryo.

Netvliesaandoeningen

Het netvlies is het deel van het oog dat licht omzet naar zicht. Bij blinden en slechtzienden is het netvlies op een manier beschadigd. Netvliesbeschadigingen zijn tot nu toe onherstelbaar.

Een aandoening aan het netvlies is de belangrijkste oorzaak van blindheid. De grootste risicogroepen zijn ouderen en diabetici. Ouderen leiden vaak aan macula degeneratie, waarbij het scherpziend deel van het netvlies de functie langzaam verliest. Diabetici lopen het risico op diabetische retinopathie. Door een slecht gereguleerde bloedsuikerspiegel ontstaat er zuurstoftekort in het netvlies, waardoor het nieuwe, kwetsbare vaten aanmaakt. Deze kunnen zorgen voor lekkage, littekens en leiden uiteindelijk tot verlies van het zicht.

Netvlies herstel bij muizen

Met de nieuwe methode van stamcelvergaring slaagden de onderzoekers er in om twee keer zoveel van het type stamcel te genereren dat nodig is voor netvlies herstel dan de conventionele methode met virussen. De cellen konden worden geïdentificeerd door de zoeken naar een proteïne-soort genaamd CD31 en CD146 en zijn specifieke vasculaire stamcellen.

Ze injecteerden de cellen bij muizen met een beschadigd netvlies en kwamen tot de conclusie dat de cellen zich niet alleen in het netvlies nesten, maar ook integreren en het beschadigde netvlies herstellen. De volgende stap is dezelfde test uitvoeren bij diabetische ratten. Deze komen meer overeen met netvliesbeschadigingen gevonden bij mensen.

Eerder behaalde successen met stamcellen

Er zijn al eerdere successen geboekt op het gebied van stamcellen, waarvan de meest bekende beenmergtransplantatie is. Dit wordt toegepast bij patiënten met leukemie. De kwaadaardige kankercellen worden hierbij vervangen door gezonde stamcellen.

Er zijn echter meerdere onderzoeken naar therapieën waarbij het gebruik van stamcellen centraal staat. Deze therapieën zijn in de onderzoeksfase, maar de eerste successen zijn al behaald. Zo heeft onderzoek uitgewezen dat verlamde muizen weer kunnen lopen na het inbrengen van menselijke embryonale stamcellen. Een ander onderzoek op apen wees uit dat menselijke embryonale stamcellen in staat zijn hartcellen en -spier te herstellen na een hartaanval.

Stamcel bank

Er is groeiende steun voor het opbouwen van een stamcel bank waar onderzoekers vanuit de hele wereld beroep op kunnen doen. Vooraanstaande stamcelonderzoekers in Japan zijn hier al aan begonnen.

Met deze veelbelovende berichten komt een permanente genezing van aandoeningen als diabetes, blindheid, ziekten als Parkinson en ALS en verlamming weer een stap dichterbij.