De Zwarte Sigatoka: een hardnekkige bananenschimmel

De Zwarte Sigatoka is een schimmel die het voortbestaan van de banaan ernstig bedreigt. Deze hardnekkige schimmel zorgt er namelijk voor dat bananenplanten beginnen te verwelken waardoor de kwaliteit van de bananen ernstig achteruitgaat. Hierdoor lopen de boeren die bananen telen veel inkomsten mis en dreigt er zelfs een bananentekort te ontstaan. In het ergste geval zijn er geen bananen meer verkrijgbaar. Deze schimmel wordt door middel van zogenaamde 'cultivars' zoveel mogelijk teruggedrongen.

De Zwarte Sigatoka

• Waardoor wordt de Zwarte Sigatoka veroorzaakt?
• Wat zijn de gevolgen van deze schimmelziekte?
• Hoe verspreidt de schimmel zich?
• Wat voor maatregelen worden er getroffen?

Waardoor wordt de Zwarte Sigatoka veroorzaakt?

De Zwarte Sigatoka ontstaat vanwege een bladschimmel genaamd 'Mycosphaerella Fijiensis'. Het is een hardnekkige schimmel die eenvoudig resistent kan worden tegen allerlei 'fungiciden'. Fungiciden zijn chemische bestrijdingsmiddelen die ingezet worden voor het bestrijden van onder andere plantenziektes.

Twee soorten bestrijdingsmiddelen

Fungiciden zijn in twee verschillende categorieën te onderscheiden, namelijk in 'systemische middelen' en 'niet-systemische middelen'. Niet-systemische middelen zijn bestrijdingsmiddelen die niet opgenomen worden door de plant. Deze bestrijdingsmiddelen zorgen ervoor dat de schimmels niet kunnen kiemen. Systemische middelen zijn fungiciden die door de plant worden opgenomen. Hierbij worden gebieden aangepakt die normaal gesproken moeilijk te bereiken zijn. Het nadeel hiervan is dat schimmels hierdoor snel resistent kunnen worden.

De resistentie van de schimmel

Omdat de schimmel steeds resistenter werd voor een bepaald middel moesten er extremere maatregelen getroffen worden. De concentratie van de bestrijdingsmiddelen werd namelijk verhoogd en er werden andere middelen ingezet. Hierdoor is de schimmel uiteindelijk resistent geworden tegen een divers aantal bestrijdingsmiddelen. Hierdoor is het na verloop van tijd economisch onrendabel geworden om deze bestrijdingsmiddelen toe te passen.

Wat zijn de gevolgen van deze schimmelziekte?

De schimmelziekte vormt een ernstige bedreiging voor de bananenexport. De bladeren van bananenplanten worden namelijk hiermee aangetast. Hiernaast worden de aangetaste bananen sneller rijp en minder groot. Dit zorgt er tevens voor dat de inkomsten voor de bananenplantages flink dalen en dat er minder bananen op de markt verkrijgbaar zijn. In sommige gevallen kan maar liefst 50 procent van de bananenoogst mislukt zijn. Hierdoor kunnen de bananenprijzen onverwachts gaan stijgen.

Hoe verspreidt de schimmel zich?

De Zwarte Sigatoka verspreidt zich door de lucht waardoor deze schimmel moeilijk te bestrijden is. Dit betekent meestal dat een groot deel van de oogst dreigt te mislukken. Overige schimmels zoals de zogenaamde 'Panamaziekte' hebben namelijk niet het vermogen om zich op zo'n effectieve manier verspreiden.

Panamaziekte
Naast de Zwarte Sigatoka worden bananen bedreigd door de zogenaamde 'Panamaziekte'. De Panamaziekte wordt eveneens veroorzaakt door een schimmel. Deze schimmel staat bekend als de 'Fusarium Oxysporum'. Deze schimmel verspreidt zich echter niet door de lucht zoals de Mycosphaerella Fijiensis. In plaats hiervan dringt deze schimmel zich via de bodem door de wortels van de bananenplant. Vervolgens ontstaan er allerlei draden van de schimmel die ervoor zorgen dat de bananenplant moeite heeft met zijn vochttransport. Als gevolg hiervan verwelkt de plant waardoor de bananenoogst in gevaar dreigt te komen.

Wat voor maatregelen worden er getroffen?

Wetenschappers op zoek naar een slimme oplossing omdat de schimmel gemakkelijk resistent kan worden tegen fungiciden. Wetenschappers hebben in 2016 het DNA van de schimmelziekte weten te ontrafelen. Het DNA bevat alle genetische informatie van de plant. Met deze informatie proberen wetenschappers bananen te kweken die resistent zijn. Dit kan men mogelijk bereiken door middel van genetische modificatie. Hierbij worden specifieke resistentiegenen overgebracht naar de stekken zodat de plant de eigenschappen krijgt om deze schimmel te kunnen weerstaan. Bekende bedrijven zoals Chiquita investeren echter niet in deze ontwikkeling vanwege de angst voor de veiligheid van de consument. Er zijn echter tot nu toe op gebied van gemodificeerd voedsel nog geen aanwijzingen die duiden op een eventueel gevaar voor consumptie. De resistentiegenen die hierbij gebruikt zouden worden zijn geheel natuurlijk en zijn ontstaan uit een wilde banaan. Tevens kan de gemodificeerde banaan zich niet verspreiden omdat hier geen zaden in voorkomen.

Cultivars

Door de selectie van de juiste 'cultivars' kan eveneens voorkomen worden dat de banaan in zijn geheel uitsterft. Een ander woord voor cultivar is 'ras'. Niet elke bananenras is echter een cultivar. Een cultivar is namelijk een ras dat officieel geregistreerd is. Hierdoor gelden er specifieke regels met betrekking tot het kwekersrecht. Door op een bepaalde manier de bananenplanten te kruisen blijven de sterkste bananenplanten over. Deze planten zijn op deze manier in zekere mate resistent voor de beruchte schimmel. Enkele van deze bananensoorten zijn echter kwalitatief gezien niet goed genoeg om als exportproduct te worden verhandeld.