Is spijbelen strafbaar?

Ongeveer 50% van de leerlingen op het middelbare onderwijs heeft wel eens gespijbeld en hiervan doet meer dan de helft het vaker dan incidenteel. Maar is dit zonder gevolgen? Is spijbelen strafbaar? En wie kan er vervolgd worden? En als men dan vervolgd wordt, wat zijn dan de maximale straffen? Deze vragen zullen centraal staan in dit artikel.

Leerplicht

De leerplicht is een wettelijke verplichting die leerlingen hebben om onderwijs te volgen. De eerste leerplichtwet dateert van 1901 en sindsdien is deze wet geregeld aangepast. Sinds 1 augustus 2007 geldt de volledige leerplicht tot 18 jaar voor personen die geen diploma hebben gehaald op minimaal mbo-niveau 2 of havo of vwo. Dit wordt wel de kwalificatieplicht genoemd. Een Nederlander is leerplichtig vanaf de eerste dag van de maand na zijn of haar vijfde verjaardag.

Soorten schoolverzuim

De Leerplichtwet maakt onderscheid tussen drie soorten schoolverzuim. Het eerste soort is het zogenaamde absolute verzuim. Dit verzuim ontstaat doordat een kind niet meer bij een school staat ingeschreven. Het tweede soort verzuim is relatief verzuim, wat ook wel wordt aangeduid met spijbelen. Luxeverzuim is verzuim dat ontstaat doordat de leerling buiten schoolvakanties op vakantie gaat zonder dat de school hier toestemming voor heeft gegeven.

Wat is spijbelen?

Om een handeling als strafbaar te kunnen bestempelen is een duidelijke omschrijving nodig van de handeling. Spijbelen is het opzettelijk niet op school komen, waardoor het kind zich onttrekt aan de leerplicht. In het dagelijkse spraakgebruik heeft spijbelen ook nog een andere betekenis: het wordt vaak gebruikt om werkverzuim aan te duiden. In dit artikel wordt echter met spijbelen alleen schoolverzuim bedoeld. Er zijn verschillende redenen waarom leerlingen spijbelen:

• De leerling vindt school saai;
• De leerling heeft geen uitdaging meer op school, omdat hij te slim is;
• De leerling heeft faalangst;
• De leerling wordt gepest;
• De leerling gaat met z'n ouders vroeger of later op vakantie om zo het hoogseizoen te ontlopen: luxespijbelen.

Is spijbelen strafbaar?

Meestal is de school de eerste die het spijbelen signaleert. Zij beschikken immers meestal over een duidelijk registratiesysteem waarin absenties goed worden bijgehouden. Een school is verplicht om schoolverzuim te melden aan de leerplichtambtenaar als het kind drie dagen achter elkaar heeft gespijbeld of als het meer dan 12,5% van het totaal aantal lesuren gedurende vier weken heeft gespijbeld.

Strafbaarheid voor de leerling ontstaat echter al meteen! Als een kind een dag spijbelt, dan kan er al sprake zijn van een overtreding van de Leerplichtwet. Het antwoord op de vraag is dus ook simpel: spijbelen is strafbaar! Er is sprake van een overtreding en niet van een misdrijf. Dit is slechts een delictskwalificatie en zegt dus niks over de strafbaarheid. Het Openbaar Ministerie - de openbaar aanklager in Nederland - is dus bevoegd om mensen te vervolgen voor spijbelen. In de volgende paragraaf zal worden behandeld wie er dan vervolgd kunnen worden.

Wie is er strafbaar bij spijbelen?

We weten nu dat spijbelen strafbaar is, maar belangrijker is nu, wie is er strafbaar? Welke personen kunnen er vervolgd worden als er sprake is van spijbelen? Bij het eerdergenoemde absolute verzuim zijn de ouders strafbaar. Het kind is immers niet ingeschreven bij een school. Bij luxe verzuim zijn de ouders eveneens strafbaar en dus niet de kinderen. Bij het relatieve verzuim, dus spijbelen, is het kind zelf wel strafbaar, mits het kind 12 jaar of ouder is én het spijbelen aan zijn eigen gedrag te wijten is. Hierbij geldt wel dat de ouders zoveel mogelijk moeten doen om het spijbelen tegen te gaan. Hebben de ouders niet voldoende gedaan om deze vorm van verzuim tegen te gaan, dan kunnen ook zij worden vervolgd.

Wat is de maximale straf bij spijbelen?

Als het Openbaar Ministerie besluit om over te gaan tot vervolging, dan kan het de zaak zelf af doen met een transactievoorstel of strafbeschikking of het kan de zaak voorbrengen aan de rechter. Dit laatste komt alleen voor bij stelselmatig spijbelen en bij ernstige gevallen van spijbelen.

Een boete kan alleen aan spijbelende kinderen ouder dan 16 jaar worden opgelegd. Een boete wordt meestal opgelegd bij een transactievoorstel. Dit houdt in dat het OM voorkomt dat je voor de rechter moet verschijnen, maar dan krijg je als tegenprestatie wel een werkstraf, leerstraf of een geldboete. De meeste zaken worden op deze manier afgehandeld.

De maximale straffen voor ouders zijn een maand gevangenisstraf of een geldboete ten hoogte van maximaal €3350. Kinderen - die dus ouder moeten zijn dan 12 jaar - kunnen een taakstraf krijgen of een geldboete van ook ten hoogste €3350.