Bestuursrecht is het schild van de burgers tegen de overheid

Het administratief recht, beter bekend als het bestuursrecht, is het rechtsgebied dat de burger bescherming biedt tegen onbehoorlijk optreden van het bestuur ofwel de overheid. Het bestuursrecht bevat de bevoegdheden tot bestuursoptreden van bestuursorganen, de verschillende bestuurshandelingen en de manier waarop het recht de burgers werkelijk beschermd. De burger heeft de overheid vrijwel altijd wel een keer nodig, het is dan ook geen verassing dat de burger mogelijk met de overheid te maken krijgt op juridisch gebied.

De splitsing in het bestuursrecht

Algemeen bestuursrecht

In dit deel van het bestuursrecht worden (algemene) onderwerpen behandeld die in het hele bestuursrecht van toepassing zijn. Het gaat hierbij onder andere om de definiëring van bepaalde begrippen die gebruikt worden in het bestuursrecht. Beginselen die de burger beschermen tegen overheidshandelingen zijn opgenomen in het algemeen bestuursrecht, ook deze zijn namelijk van toepassing in heel het bestuursrecht.

Volgens de Grondwet art. 107 lid 2 Gw is het opstellen van bestuursregels een verplichting voor de regering en Staten-Generaal. Deze regels van het bestuursrecht zijn dan ook samengevoegd en vastgelegd in een wet genaamd de Algemene wet bestuursrecht (Awb).

Bijzonder bestuursrecht

Er zijn echter ook regels die niet voor het hele bestuursrecht gelden. Deze rechtsregels zijn gericht op speciefieke gebieden binnen het rechtsgebied en staan in speciale wetten. Hoofdzakelijk hebben deze bijzondere rechtsregels betrekking op de verzorgende en ordenende taken van de overheid. Enkele voorbeelden hiervan zijn de belastingrechten, wetten over ruimtelijke orderning, de gezondheidszorg, defensie en het onderwijs. De rechtsregels van het bijzonder bestuursrecht gaan boven de regels van het algemeen bestuursrecht.

Bestuursorganen en hun bevoegdheden

De bevoegdheden die de overheid heeft worden voornamelijk uitgeoefend door bestuursorganen, Een synoniem voor bestuursorgaan is ambt, en de werknemers van overheidsinstellingen worden daarom ook wel ambtenaren genoemd. In het Awb staat het begrip bestuursorgaan beschreven als een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld.

Groepen bestuursorganen vormen samen een openbaar lichaam. De gemeente is bijvoorbeeld een openbaar lichaam en tevens een rechtspersoon dat bestaat uit bestuursorganen. De gemeente bestaat bijvoorbeeld uit de volgende bestuursorganen: het college van burgemeester en wethouders, de burgemeester en de gemeenteraad.

Burger versus de overheid

Overheidshandelingen

De overheid heeft invloed op de Nederlandse wetgeving, het bestuur en de rechtspraak. Door deze grote invloeden kan het voorkomen dat burgers betrokken worden bij besluiten van de overheid. Het kan voorkomen dat een overheidsinstelling een besluit maakt waarmee betrokkenen het niet eens zijn.

Om te voorkomen dat de overheid de belangen van burgers onrechtmatig opzij kan schuiven onder het mom van het algemene belang, is er rechtsbescherming nodig. Deze rechtsberscherming houdt in dat er bepaalde toetsingscriteria zijn voor het bestuurhandelen. Wanneer er in de ogen van een burger een onrechtmatig besluit is genomen kan een burger actie ondernemen. De burger kan een (administratief) beroep of bezwaar doen op het besluit van het verantwoordelijke bestuursorgaan, met een toetsing van het besluit als gevolg.

Rechtsbescherming

Administratief bezwaar en beroep betekent dat het besluit van het desbetreffende bestuursorgaan volledig zal moeten worden getoetst. Deze toetsting vind plaats op twee verschillende gebieden, namelijk de doelmatigheid en de rechtmatigheid van het besluit. Rechtmatigheid houdt in dat het besluit voldoet aan de eisen van de wet en daarnaast ook het ongeschreven recht. De doelmatigheid wordt getest door het controleren van de politieke en bestuurlijke belangenafweging van het besluit. Als er wordt geconcludeerd dat het besluit onvoldoende rechtmatig en/of doelmatig is, dan zal het primaire besluit van de overheidsinstelling worden vernietigd en vervolgens (mogelijk) vervangen worden.