Terbeschikkingstelling (Tbs)

Terbeschikkingstelling oftewel Tbs: de meeste mensen vinden er wat van maar weinig mensen weten ook daadwerkelijk wat het inhoudt. Er bestaan veel misvattingen over Tbs; zijn het werkelijk allemaal verkrachters die ongeneeslijk ziek zijn of is er voor sommige Tbs'ers nog een goede toekomst mogelijk? Dit artikel geeft aan de hand van stellingen een verhelderend kijkje in de wereld van de Terbeschikkingstelling.

Alle Tbs'ers zijn verkrachters en moordenaars

Fout. Natuurlijk zitten die er ook, maar de misdaden zijn lang niet allemaal zo zwaar. Je kunt zelfs Tbs krijgen wanneer je meermaals een diefstal pleegt. Dit is wel erg zwartwit dus dit dient iets genuanceerd te worden. Tbs wordt opgelegd wanneer iemand tijdens het plegen van zijn of haar misdaad ontoerekeningsvatbaar is. Dit houdt in dat iemand die een misdaad heeft gepleegd last heeft van een persoonlijkheidsstoornis, verstandelijke beperking of een psychose. Je zou dus kunnen zeggen dat de misdaad niet met het volle verstand gepleegd is. Misdaden zijn er in alle soorten en maten dus dit geldt ook voor de veroordeelden die Tbs opgelegd krijgen. De diversiteit in Tbs-klinieken is dus groot!

Tbs'ers zijn gevangenen met een zieke geest

Dit is te kort door de bocht. Om te beginnen zijn Tbs'ers geen gevangenen, simpelweg om het feit dat Tbs-klinieken geen gevangenissen zijn maar een forensisch psychiatrisch centrum. Er zijn vrijheidsbeperkende maatregelen die veelal overeenkomen met een gevangenis maar er is een aanzienlijk verschil. Er wordt dan ook niet gesproken van gevangenen maar van patiënten. Zij hebben niet een zieke geest want dit is een ondefinieerbaar begrip. Terbeschikkinggestelden hebben een psychiatrische aandoening zoals een persoonlijkheidsstoornis, schizofrenie, psychoses, borderline of een verstandelijke beperking; het zijn mensen die aan een psychische aandoening leiden. Patiënten dus. Dit woord zegt ook alles op de manier waarop er met Tbs'ers wordt omgegaan. Zij krijgen binnen de muren van de Tbs-kliniek een behandeling gebaseerd op hun problematiek en gericht op de toekomst en wanneer mogelijk terugkeren in de samenleving. Zij krijgen behandeling omdat ze een gevaar vormen voor zichzelf en voor de samenleving. De kans op recidive (terugval) is te groot om iemand enkel een gevangenisstraf te geven.

Je komt een Tbs-kliniek zo weer uit!

Ook dit klopt niet. Tbs is in feite de schrik van elke verdachte/veroordeelde. In het strafrechtelijk onderzoek wordt gekeken of de verdachte toerekeningsvatbaar was ten tijde van het plegen van de misdaad. Er kan gevraagd worden om een psychologisch onderzoek. Tegenwoordig zijn er steeds meer veroordeelden die een dergelijk onderzoek weigeren. Dit is in veel gevallen ook het advies van advocaten. De meeste verdachten zullen een gevangenisstraf prefereren boven Tbs. Dit klinkt wellicht vreemd maar het is verklaarbaar: bij een gevangenisstraf krijg je een vast aantal jaar dat je moet zitten en als je goed gedrag laat zien, maak je nog kans om eerder vrij te komen. Bij een veroordeling met Tbs weet je nooit wanneer je eruit komt. Dit komt doordat Tbs een behandeling biedt en het is vooraf nooit te zeggen hoe lang de behandeling zal gaan duren. Sommige mensen komen er nooit meer uit, simpelweg vanwege het feit dat de behandelaars niet zeker weten of de persoon in kwestie weer kan integreren in de samenleving zonder nog langer een gevaar te vormen. Wanneer dat gebeurt, is er kans dat de persoon wordt overgeplaatst naar de longstay-afdeling.

Proefverlof voor Tbs'ers is onzin!

Dit is een veelgehoorde kreet in Nederland. Het gevangenismuseum in Veenhuizen heeft hier een soortgelijke stelling over en het bezoekend publiek kan door middel van het indrukken van een knop aangeven het ermee eens of oneens te zijn. De meerderheid is het ermee eens dat proefverlof onzin is en niet zou mogen. Ze ontsnappen immers alleen maar aan hun begeleiders en ze zijn gevaarlijke gekken waar geen eer meer aan te behalen is!

De GGZ (Geestelijke Gezondheidszorg) in Nederland is een groot orgaan. Vrijwel niemand zal mensen afkeuren die behandeling krijgen in een instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Toch is Tbs ook geestelijke gezondheidszorg maar dan vanuit een justitieel kader. Ook mensen die behandeling krijgen bij de GGZ kunnen door hun stoornis of aandoening een misdaad plegen; de scheidingslijn is soms dun. Hierbij moet bijvoorbeeld gedacht worden aan iemand met een psychose die van angst zijn huis niet meer uit durft en constant stemmen hoort. Dit hoeft niet altijd fout te gaan, maar mishandeling of moord omdat de persoon in kwestie onder invloed stond van de stemmen in zijn of haar hoofd zijn geen uitzondering. Net als veroordeelden die Tbs opgelegd krijgen, kunnen patiënten van de GGZ een gevaar voor zichzelf en de omgeving vormen en ook in een gesloten setting worden opgenomen. Er zijn dus veel raakvlakken, behalve dat Tbs'ers daadwerkelijk een misdaad begaan hebben. Echter; deze mensen zijn ziek of beperkt en de misdaad is gepleegd onder invloed van die ziekte, aandoening of beperking. Zij hebben recht op behandeling zodat ze leren omgaan met hun beperking of aandoening en inzicht krijgen in hun gedrag. Dit verschilt maar weinig van opname in een GGZ-instelling. Weinig mensen zullen dit op deze manier kunnen bekijken. Mogelijk valt deze discrepantie te wijten aan onwetendheid.

De nieuwsberichten over ontsnapte Tbs'ers blijven iedereen bij. Er ontsnappen in werkelijkheid maar weinig Tbs'ers maar alles wordt breed uitgemeten in de media. Het is belangrijk om te onthouden dat een Tbs'er een lange weg te gaan heeft alvorens hij of zij proefverlof krijgt. Hier gaan soms jaren overheen. De beslissing hangt af van een heel team specialisten, psychologen, psychiaters, sociotherapeuten, enzovoorts. Bij elke patiënt wordt een risicoanalyse gemaakt waarbij onder andere gekeken wordt naar de recidivekans; oftewel de kans op herhaling en terugval. Bij enige twijfel wordt een proefverlof ingetrokken. Helaas gaat het af en toe mis en die keren zien wij terug in de media.

Conclusie

Er lijkt veel onwetendheid te zijn rondom Tbs maar toch heeft iedereen een mening hierover. Er zijn projecten waarbij je in aanraking kunt komen met het gevangeniswezen en die van Tbs-klinieken. Humanitas is een organisatie die projecten biedt waarin je mee kunt doen, zo ook aan maandelijkse bezoeken aan een Tbs-kliniek. Het is erg leerzaam en geeft een kijkje in die wereld. De kunst is om de misdaad los te koppelen van de persoon. Niet: je bent een walgelijk mens om wat je hebt gedaan maar juist: ik heb respect voor jou als mens maar ik keur wel je misdaad af. Dat is de benadering en houding die heel Nederland zou moeten hebben ten overstaan van hen die onder invloed van hun stoornis of problematiek een misdaad heeft begaan.