Schatvinding of vinderschap

Eens in de zoveel tijd wordt er een opmerkelijke vondst gedaan. Sommige mensen maken er hun hobby van om met een metaaldetector te gaan zoeken naar voorwerpen. Als ze dan iets vinden, is het de vraag wie daar de eigenaar van is. Als het om kleine voorwerpen gaat, zal de vinder het in de praktijk gewoon meenemen. Maar als het om een spectaculaire vondst gaat, zijn er vaak meerdere partijen die zeggen aanspraak te kunnen maken op de vondst. Wie is dan de eigenaar?

Is de zaak van iemand?

Het is allereerst van belang of de gevonden zaak nog van iemand is. Het kan namelijk zo zijn dat je iets vindt dat aan een ander toebehoort. In de wet staat dat je dan aangifte moet doen bij de gemeente van het gevonden voorwerp. Als de eigenaar zich na een jaar nog niet heeft gemeld, mag jij het voorwerp houden. Als de eigenaar zich wel meldt, kan het zijn dat je recht hebt op een vindersloon; maar dit hoeft niet het geval te zijn. Of een vindersloon aan de orde is en hoe hoog die zal zijn, hangt af van de omstandigheden. Je kan in ieder geval de kosten van het eventuele onderhoud van het gevonden voorwerp terugvorderen van de eigenaar.

Het kan ook zo zijn dat je een voorwerp vindt dat aan niemand toebehoort. Een zaak die aan niemand toebehoort, wordt een res nullius genoemd. Een zaak wordt een res nullius als iemand zich van de eigendom wilde ontdoen: dus als diegene het heeft weggegooid. Als je een zaak die aan niemand toebehoort, in bezit neemt, wordt je direct eigenaar.

Het is niet altijd duidelijk of een zaak nog aan iemand toebehoort, of dat het een res nullius is. Het kan namelijk ook zo zijn dat de eigenaar de zaak kwijt is. Dan heeft hij niet het oogmerk gehad om zich van de eigendom te ontdoen, maar kan het voor de vinder wel lijken alsof de zaak van niemand is. Als de vinder inderdaad denkt dat de zaak van niemand is, en hier ook redelijkerwijs van uit mag gaan, noemen we de vinder te goeder trouw. Hij verkrijgt de eigendom dan na drie jaar, ondanks dat hij eigenlijk niet de echte eigenaar is.

Schat of 'gewone zaak'?

Als de gevonden zaak een res nullius is, moet je vervolgens nog kijken of het om een schat gaat. Volgens de wet is een schat een 'zaak van waarde, die zolang verborgen is geweest dat daardoor de eigenaar niet meer kan worden opgespoord'. Voor schatten gelden andere regels met betrekking tot de eigendom.

Schat

Er bestaat vaak onduidelijkheid over de vraag of iets wel of niet een schat is. Want wanneer is iets nou een zaak van waarde, die zolang verborgen is geweest dat daardoor de eigenaar niet meer kan worden opgespoord? Hoe groot moet de waarde van die zaak dan zijn? En vaak zijn er toch mensen die zich opwerpen als eigenaar, maar dit niet zijn.

De makkelijkste uitleg is door middel van voorbeelden. Denk bij een schat aan munten uit de 10e eeuw die ergens uit de grond worden gehaald. Denk aan een diadeem dat al honderden jaren onder de grond ligt. Denk aan een set antiek servies uit de Middeleeuwen dat ergens wordt gevonden. Bij al deze voorbeelden gaat het zeker om zaken met waarde. Bovendien zijn de eigenaren niet meer te traceren, omdat het vaak om oude voorwerpen gaat.

Eigendom van de schat

Als is vastgesteld dat het om een schat gaat, rest alleen nog de vraag wie de eigenaar daarvan is. De wet regelt het als volgt: de schat komt in gelijke delen toe aan degene die hem heeft gevonden, en aan degene op wiens onroerende of roerende zaak het is gevonden. Dus als jij een schat vindt in de grond van een ander, is de schat voor door helft van jou en voor de helft van de eigenaar van de grond.

Conclusie

Als je een zaak vindt, is het het beste om dit altijd even bij de gemeente aan te geven. Als het gaat om een zaak die aan niemand toebehoort, zal niemand hem komen ophalen, en ben je na een jaar eigenaar geworden. Als de zaak wel aan iemand toebehoort, is de kans vrij klein dat deze hem komt ophalen. In veruit de meeste gevallen komt niemand de zaak halen, dus ook dan wordt je na een jaar eigenaar. Ook een schat moet bij de gemeente worden aangegeven. Op deze manier verkrijg je de eigendom van de helft van die schat.