Vliegen met een drone - wat zegt de wet?

Vliegende drones dan wel op afstand bestuurbare, onbemande luchtvaartuigen zijn populair bij jong en oud. Zij zijn Een drone is in alle prijsklassen verkrijgbaar en overal te koop van webwinkels tot supermarkten en speelgoedzaken aan toe. De wettelijke spelregels worden meestal niet meegeleverd bij de aanschaf. De verkoper is dat niet verplicht en het is veelal onduidelijk wat de toepasselijke regels zijn voor de particulier. Informatie op internet is namelijk vaak verouderd of verkeerd. Daarom op een rij en in vogelvlucht: de relevante wetgeving in de particuliere sector rondom drones, de straffen bij overtreding en de voorstellen voor kaderwetgeving op EU niveau (in 2015).

• De Nederlandse wetgeving en drones
• Europese wetgeving en drones
• Wat is een drone?
• De eisen bij het vliegen met drones voor de commerciële sector
• De eisen bij het vliegen met drones voor de recreatieve sector
• De regels voor de particulier met een drone - een modelluchtvaartuig - onder de 25 kg
• Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart
• Drones en de toekomstige ontwikkelingen voor de gebruiker
• Samenvatting op hoofdlijnen

Radiografische apparaten (drones) hebben altijd een bepaalde aantrekkingskracht - een bepaalde X factor - gehad op de consument. In de loop der tijd is veel van dit radiografisch bestuurbaar materiaal - zoals op afstand bestuurbare auto’s of speelgoedrobots - op de markt verschenen. Met het voortschrijden van de techniek, wordt steeds meer op dit vlak ontwikkeld en onder het bereik gebracht van het grote publiek. Vliegende drones - onbemande luchtvaartuigen - zijn een nieuwe loot aan de stam in deze reeks.

Deze futuristische apparaten zijn mateloos populair en met een gering budget kan al een drone met camera worden aangeschaft. Het scenario, dat na het uitpakken zo snel mogelijk wordt uitgetest hoe hoog de drone kan vliegen, is niet denkbeeldig. Onbedoeld worden daarbij allerlei wetten, die voor het luchtruim gelden, overtreden. Dat zijn bijvoorbeeld strafbepalingen waarop een hechtenisstraf staat of een hoge boete. Het is daarom zaak, dat de gebruiker (ook wel piloot of operator genoemd) zich optimaal informeert of laat informeren. 

De Nederlandse wetgeving en drones

De Nederlandse overheid is zich terdege bewust van de groeiende belangstelling voor vliegende drones (verder drone). Zij zien groeipotentie voor de handel, maar beseffen ook de noodzaak tot handhaving op het toenemende gebruik van deze nieuwe vorm van luchtsport. Dit om de veiligheid in het luchtruim en op de grond te kunnen waarborgen. De overheid wil - in het bijzonder bij de particulier en in de commercie - het gebruik reguleren en correct gebruik afdwingen via aanpassingen in de Nederlandse regelgeving. De wetgever heeft daarom gekeken naar technische mogelijkheden en de ontwikkelingen daarin. De wensen van de overheid zijn in de wetsontwikkelingen meegenomen. De overheid beseft wel de Nederlandse wetgeving een overbruggingsperiode is voor drones. Zij zien het als een mogelijkheid om ervaring op te doen met de drone sector. Het fenomeen "drone" houdt uiteraard niet op bij de Nederlandse grens en de ontwikkelingen denderen door. Nederland kan niet achterblijven.

Europese wetgeving en drones

In heel Europa neemt de interesse voor drones toe. Op Europees niveau worden plannen rondom drones ontwikkeld om de individuele regelgeving van de lidstaten beter met elkaar te stroomlijnen. Daarom heeft de Europese Commissie aan de European Aviation Safety Agency (verder EASA) opdracht gegeven om regels uit te werken, zodat alle drones op EU niveau uniform worden gereguleerd. De EASA heeft zijn opdracht uitgewerkt en een aantal voorstellen geformuleerd. Het rapport van de EASA met die voorstellen is aan het Europees Parlement voorgelegd.

Het Europees Parlement heeft in november 2015 de voorstellen uit het rapport van EASA goedgekeurd, waaronder het voorstel om drones uit te rusten met een ID chip. Zo kan de identiteit van de eigenaar worden achterhaald. De geplande invoering op 1 oktober 2015 van het volgende gedeelte van Nederlandse dronewetgeving is voor onbepaalde tijd opgeschort, vanwege reacties op grond van een gehouden internet consultatieronde op het ontwerp. Het is de vraag hoe de “interim”wetgeving voor drones zich nu verder zal ontwikkelen.

Wat is een drone?

Een drone is een op afstand bestuurbaar, onbemand luchtvaartuig. De wetgeving rondom dit fenomeen is over het algemeen gericht op de veiligheid in het luchtruim en op de grond. Veiligheid is een breed begrip. Er is geen gebrek aan wetten en regelingen, die van toepassing kunnen zijn op drones. Dat is juist het knelpunt. De sector van de gebruiker van de drone bepaalt welke wetten en regelingen van toepassing zijn. Wat is de doelstelling van de gebruiker? Een gebruiker kan namelijk afkomstig zijn uit:

• de recreatieve sector; 
• de militaire sector; 
• de commerciële sector; 
• de overheid – niet-militaire sector.

De luchtvaart maakt wereldwijd gebruik van de Engelse taal. Dat is ook het geval bij drones. Een van de voorstellen van de EASA betreft het hebben van basiskennis over de luchtvaart door gebruikers van drones uit bepaalde gewichtsklassen of die de drone hoger willen laten vliegen dan 50 meter. Voor het gemak op een rij een aantal Engelse afkortingen en hun betekenis om een drone aan te duiden.



De regels zijn sector specifiek opgesteld. Het hoeft geen nader uitleg, dat het gebruik van drones in de militaire sector aan bijzonder strenge eisen dient te voldoen, gezien de bijzondere missies die zij (zelfstandig) kunnen uitvoeren over soms zeer lange afstanden. De commerciële sector heeft weer een andere invalshoek, denk bijvoorbeeld aan regulatie daarvan door een vergunningplicht op te leggen. De grens tussen recreant en een ondernemer is soms flinterdun en wordt snel overschreden. Denk aan de verkoop door een recreant van luchtopnames die gemaakt zijn met een drone. Wanneer wordt dit commercieel? De recreant dient wat dat betreft op zijn hoede te zijn: voor het bedrijfsmatig / beroepsmatig gebruik van lichte onbemande luchtvaartsystemen gelden strenge regels. 

De eisen bij het vliegen met drones voor de commerciële sector

Een korte toelichting op beroepsmatig gebruik is wel op zijn plaats, al is het maar om aan te geven dat de overheid duidelijk het onderscheid heeft willen maken tussen een hobbyist en een "ondernemer". Vanaf 1 juli 2015 gelden nieuwe regels voor mensen die hun drone commercieel willen gebruiken. Het ontheffingsstelsel is vervangen door een vergunningenstelsel. Verder dient de gebruiker (operator) een certificaat te hebben: het ROC (RPAS operator certificate). De gebruiker ontvangt een ROC als: 

• de drone gebruiker een brevet heeft; 
• de drone aan de luchtwaardigheidscriteria voldoet; 
• de gebruiker een goedgekeurd operations manual heeft.

In de Regeling op afstand bestuurde luchtvaartuigen die op 1 juli 2015 in werking is getreden, staan de eisen uitgewerkt waar de commerciële drone gebruiker zich aan dient te houden. De hobby drone gebruiker zal vanwege al deze beperkingen (en de straffen die daarop staan bij overtreding) niet onder de bedrijfsmatige sector willen vallen. Hij zal voorzichtig dienen te zijn, dat zijn doen en laten rondom het gebruik van de drone niet de suggestie wekt bedrijfsmatig bezig te zijn. Deze regeling heeft ook de vlieghoogte voor de recreant teruggebracht van 300 meter naar 120 meter. In de toelichting van de wetgever op de regeling wordt onder 2, achtergrond uitgebreid stilgestaan bij de plannen van de Nederlandse overheid rondom drones.

De eisen bij het vliegen met drones voor de recreatieve sector

De recreant heeft in principe met twee regelingen te maken: de wet luchtvaart (verder Wlv) en de regeling modelvliegtuigen. Daarnaast kan de recreant met andere regelingen te maken hebben, zoals het strafrecht, de privacywetgeving of een plaatselijke verordening van een gemeente bijvoorbeeld. Op 1 oktober 2015 zou wetgeving van kracht worden met daarin veel veranderingen voor de recreant. De geplande regeling is flink in de schijnwerpers gezet, omdat het de huidige regeling aanzienlijk zou wijzigen. Zo zou de toegestane vlieghoogte worden ingekort en de toegestane afstand tussen de gebruiker en de vliegende drone verminderd worden. Het is niet verwonderlijk dat over die beknotting van het gebruik van een drone breeduit is gepubliceerd.

Invoering op 1 oktober 2015 van de geplande regelgeving is uitgesteld. Bij het publiek heerst helaas verwarring of onbekendheid met dat feit. Wanneer gedateerde artikelen over drones zonder de feiten te controleren worden gekopieerd en actuele informatie niet verwerkt, dan veroorzaakt dat vanzelfsprekend een hoop ruis. Welke regels zijn geldend? Artikel 2 van de regeling modelvliegen geeft daarop antwoord.

De regels voor de particulier met een drone - een modelluchtvaartuig - onder de 25 kg

Het gebruik van een drone staat in detail vermeld in artikel 2 van de regeling modelvliegen. Het hobbymatig gebruiken van een drone mag op grond van artikel 2 regeling modelvliegen: 

• onder omstandigheden en op locaties waarbij er vanaf de grond tijdens de gehele vlucht goed zicht is op het modelluchtvaartuig en het luchtruim daaromheen; 
• de bestuurder heeft tijdens de gehele vlucht goed zicht op het modelluchtvaartuig; 
• de vlucht wordt niet uitgevoerd buiten de daglichtperiode, zoals die gepubliceerd is in de luchtvaartgids; 
• de vlucht wordt niet uitgevoerd boven gebieden met aaneengesloten bebouwing of kunstwerken, industrie- en havengebieden daaronder begrepen dan wel boven mensenmenigten of boven spoorlijnen of voor motorrijtuigen toegankelijke verharde openbare wegen, met uitzondering van wegen in 30 km-zones binnen de bebouwde kom en wegen in 60 km-gebieden buiten de bebouwde kom; 
• Geen sprake is van een gecontroleerde vlucht;

Verder wordt aandacht besteed aan nadere bepalingen, die gelden voor klasse C en G. Daarnaast wordt in artikel 2 een drietal punten opgesomd, over de afwezigheid van plichten rondom (a) de bediening van boordapparatuur, (b) de regels voor de navigatie- en telecommunicatie-installaties, waarmee een luchtvaartuig voor het uitvoeren van een VFR-vlucht is uitgerust en de regels over het hebben van een vliegplan.

NB: het sinds 1 januari 2017 verboden om boven Natura 2000-gebieden te vliegen.

Toelichting op gebruikte termen:

Naast deze regels kan de lokale overheid (gemeente of provincie) aanvullende regelgeving hebben opgesteld, zoals in een politieverordening (APV). De overheid adviseert intussen - conform de voorstellen van de EASA - niet hoger te vliegen dan 50 meter en niet verder dan 100 meter. Verder stelt de overheid dat altijd voorrang dient te worden geven aan alle andere luchtvaartuigen. Dit betekent dat een drone meteen moet landen, wanneer een luchtvaartuig nadert.

In antwoord op vragen van de website Dronewatch in januari 2015 stelt het Ministerie van Infrastructuur en Milieu: "Met ‘aaneengesloten bebouwing’ worden steden, dorpen en verzamelingen huizen bedoeld, maar ook: elke ruimte die vast gebruikt wordt voor huisvesting, commerciële activiteiten of recreatie. Onder ‘mensenmenigte’ wordt een groep mensen verstaan die te groot is om de drone binnen 600 meter een veilige noodlanding te laten maken.” Later in 2015 heeft EASA "mensenmenigte" aangeduid als een groep mensen van meer dan 12 personen.
 
De voorstellen van de EASA zijn eind 2015 door het Europees Parlement akkoord bevonden. De voorstellen kunnen na dit akkoord omgezet worden in kaderwetgeving voor de lidstaten. De meest interessante voorstellen op een rij voor de hobbyist zijn:



De voorstellen zijn uitstekend visueel weergegeven in het rapport van de EASA.

Overtredingen van de wet luchtvaart (Wlv) 
De overtredingen door recreanten die het meest zullen voorkomen bij drones, staan in de artikelen 5.3 en 5.4 Wlv. De artikelen 5.3 en 5.4 van de Wlv verbieden bepaalde algemene strafbare gedragingen. Artikel 11.9, lid 1 onder 5° Wlv is de bijbehorende strafbepaling voor deze artikelen. De regeling modelvliegen werkt de algemene gedragingen verder in detail uit in zijn artikel 2. Zo vormt de regelgeving een sluitend geheel.

Artikel 5.3

Het is verboden op zodanige wijze aan het luchtverkeer deel te nemen dan wel luchtverkeersleidingdiensten te verlenen dat daardoor personen of zaken in gevaar worden of kunnen worden gebracht.

Artikel 5.4

Het is verboden boven gebieden met aaneengesloten bebouwing of kunstwerken, industrie- en havengebieden daaronder begrepen, dan wel boven mensenmenigten, aan het luchtverkeer deel te nemen op een zodanige hoogte dat het niet meer mogelijk is een noodlanding uit te voeren zonder personen of zaken op het aardoppervlak in gevaar te brengen, tenzij zulks noodzakelijk is:

• a. om op te stijgen van of te landen op een luchthaven;
• b. voor de uitvoering van naderings- en vertrekprocedures, alsmede van luchtverkeerspatronen.

Artikel 11.9

1. Met een hechtenis van ten hoogste zes maanden of een geldboete van ten hoogste de derde categorie wordt gestraft degene, die

• a. handelt in strijd met de artikelen .................
• 5°. 5.2, 5.3, 5.4, 5.6 tot en met 5.9, 5.10, vijfde lid, 5.16.............enzovoorts

 
In de strafbepaling staat vermeld dat een hechtenisstraf (bij overtredingen spreekt de wetgever over hechtenis) van maximaal zes maanden en een boete van ten hoogste de derde categorie. De derde categorie bedraagt met ingang van 1 januari 2016: 8200,00 euro. Er zijn geen formele richtlijnen door het Openbaar Ministerie opgesteld voor de overtredingen van de artikelen 5.3 en 5.4 Wlv. De maximumstraf van zes maanden en de boetehoogte geven kaders aan. Een sanctie dient in verhouding te staan met de overtreding natuurlijk. 

Wetboek van strafrecht en drones

Drones kunnen een gevaar vormen voor ander luchtverkeer met alle gevolgen van dien. Relevante strafbepalingen wat de luchtvaart betreft zijn gelijk aan die voor laserhinder. Verder kunnen drones gezien worden als een nieuwe variant (gereedschap) bij strafbare handelingen zoals mishandeling of het heimelijk filmen van personen (artikelen 139f en 441b WvSr) of afluisteren 139c en 139d WvSr. Een ander mogelijk delict is belaging (285 b WvSr - stalking). Het plaatsen van gemaakte afbeeldingen van ontklede personen kan strafbaar zijn, omdat het als aanranding van iemands goede naam en eer worden opgevat (artikelen 261-262 WvSr). Gezien de hoeveelheid traditionele strafwetsartikelen zijn de mogelijkheden legio en blijft het wetboek van strafrecht daardoor verder onbesproken. Een drone kan in verband met verdenking van een strafbaar feit in beslag worden genomen.

Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart

De overheid heeft actuele informatie op internet beschikbaar gesteld, waarbij uitgebreid stil wordt gestaan bij privacyaspecten en het gebruik van drones. De overheid is in november 2015 gestart met de campagne "Veilig vliegen met drones" om de geldende wetgeving onder de aandacht te brengen. De website van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart besteedt ook ruim aandacht aan deze nieuwe tak van luchtsport. Op de website van de KNVL bestaat overigens de mogelijkheid om vrijwillig een drone te registeren.

Drones en de toekomstige ontwikkelingen voor de gebruiker

Alle wetsontwikkelingen wijzen er op, dat de gangbare vlieghoogte van 120 meter en de zichtbare afstand tot de drone naar beneden bijgesteld zullen worden. Wie hoger wil dan 50 meter of een drone wil vliegen boven een bepaalde gewichtsklasse, dient voorbereid te zijn op de komende kenniseisen die gesteld gaan worden. Wie in een drone investeert, zal rekening dienen te houden met toekomstige eisen zoals de aanwezigheid van software voor een ID chip en geofencing (het virtueel afbakenen van een geografisch gebied). De hobbyist heeft de tijd om zich voor te bereiden op wat komen gaat.

Samenvatting op hoofdlijnen

• Met drones vliegen is een nieuwe luchtsport;
• Op 1 juli 2015 is een besluit in werking getreden gericht op de commerciële gebruiker;
• Op 1 oktober 2015 zou nieuwe wetgeving worden ingevoerd, gericht op de recreatieve gebruiker van drones;
• De conceptwetgeving van 1 oktober 2015 is na een consultatieronde voor onbepaalde tijd opgeschort;
• Het concept is veel onder de aandacht gebracht en er is ruis op de lijn omdat het opschorten onbekend is.
• De recreatieve gebruiker heeft te maken met de wet luchtvaart en de regeling modelvliegen;
• De straffen staan in artikelen in de wet luchtvaart;
• De strafbare gedragingen zijn uitgewerkt in de regeling modelvliegen en wel in artikel 2;
• De EASA heeft voorstellen gedaan om een wetgevingskader aan te geven voor de EU landen;
• Het Europees Parlement heeft het rapport goedgekeurd, zodat de voorstellen omgezet kunnen worden in kaderwetgeving;
• Tijdelijke Nederlandse regelgeving zal worden vervangen door EU ingegeven wetgeving

Lees verder

• Help! Heb ik een strafblad oftewel justitiële documentatie?