Fuseren van verenigingen, soms zo gek nog niet

Onder een fusie van verenigingen wordt verstaan een rechtshandeling tussen twee of meer verenigingen waarbij een van deze of een nieuwe rechtspersoon het vermogen van de andere onder algemene titel verkrijgt. Het onder algemene titel verkrijgen is een wijze van eigendomsverkrijging door een rechtsfeit zoals in dit geval een fusie. Fusies tussen verenigingen worden veelal aangegaan omdat daar voordelen mee te behalen zijn. Een fusie kan soms bij leden emotioneel wel moeilijk liggen omdat sommige leden vrezen voor identiteitsverlies. Ook kan het bij een fusie soms gaan over twee ‘oude rivalen’ zoals dat bijvoorbeeld het geval kan zijn bij sportverenigingen. Het zijn steeds de voordelen van een fusie die de doorslag geven.

Juridische fusie

Als een vereniging besluit te fuseren met een of meer andere verenigingen dan noemt men deze vereniging de verdwijnende vereniging en de vereniging waarin men opgaat de verkrijgende vereniging. De verkrijgende vereniging kan een voor dit doel opgerichte nieuwe vereniging zijn. Ook een bestaande vereniging kan de verkrijgende vereniging zijn. Daar waar cultuurverschillen wat in de weg zitten wordt veelal gekozen voor een nieuwe vereniging om zo beter een nieuwe start te kunnen maken. Een gevolg van de juridische fusie is dat het gehele vermogen van de verdwijnende vereniging overgaat naar de verkrijgende vereniging. Ook worden alle leden van de verdwijnende vereniging van rechtswege lid van de verkrijgende vereniging. Wenst men geen lid te worden van de verkrijgende vereniging dient men het lidmaatschap op te zeggen voor de datum van fusie. Overigens is een juridische fusie slechts mogelijk tussen verenigingen naar Nederlands recht en bovendien geldt de wettelijke regeling niet voor verenigingen met beperkte rechtsbevoegdheid. Ook verenigingen van appartementseigenaars kunnen geen juridische fusies aangaan. Als een vereniging, die al een besluit tot ontbinding heeft genomen en die al een uitkering aan de leden heeft gedaan in het kader van de vereffening, kan geen juridische fusie meer aangaan. Ook verenigingen die failliet zijn verklaard of aan wie uitstel van betaling is verleend, mogen geen juridische fusie meer aangaan.

Hoe te handelen door het bestuur?

Statuten leidend

Het bestuur zal moeten starten met het bekend maken aan de leden dat men het voornemen heeft om te fuseren en daarbij de regels zoals die zijn vastgelegd voor een statutenwijziging moeten volgen. Slechts in die gevallen dat de statuten een procedure voorschrijven voor een juridische fusie worden natuurlijk die regels gevolgd. Dit laatste zal maar zelden het geval zijn. Met een toelichting leggen de besturen aan de leden een voorstel tot fusie voor waarbij de huidige statuten en de nieuwe dan wel de gewijzigde (concept)statuten van de verkrijgende vereniging zijn bijgevoegd. Bij de toelichting op het voorstel worden de redenen vermeld voor de fusie. Ook moet de tussentijdse jaarrekening worden opgemaakt op een datum die niet eerder valt dan de eerste dag van de maand van de derde maand vóór de maand waarin het voorstel en de toelichting worden neergelegd.

Voorstel van het bestuur

Het betreffende voorstel moet uitgaan van de bij de fusie betrokken verenigingen. Het voorstel dient in ieder geval te vermelden de rechtsvorm, naam en statutaire zetel van de te fuseren rechtsvormen. De conceptstatuten van de verkrijgende vereniging en vermelding van de samenstelling van het bestuur na de fusie. Het voorstel dient door alle betrokken bestuurders van de fuserende rechtspersonen te worden te ondertekend. Na besluitvorming in de verenigingen van het voorstel tot fusie wordt het voorstel vervolgens een maand gedeponeerd bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel. Van deze deponering wordt via een advertentie in een dagblad mededeling gedaan. Eventuele schuldeisers kunnen bij de rechtbank dan bezwaar maken tegen de fusie. De termijn van een maand na deponering van het voorstel van fusie vangt in de praktijk niet eerder aan dan de datum waarin het depot in het dagblad wordt gepubliceerd. Dat kan soms enkele dagen later zijn. Het is de datum van publicatie dat eventuele schuldeisers de gelegenheid hebben te reageren. Na deze datum kan een algemene vergadering worden gehouden waarover de fusie wordt gestemd. Wordt het voorstel overgenomen en zijn er verder geen belemmeringen dan kan bij de notaris de akte van fusie worden verleden. De fusie van kracht op dag nadat de akte in verleden.

Lidmaatschap verkrijgende vereniging

De leden van de verdwijnende vereniging hoeven geen actie te ondernemen om lid te worden van de verkrijgende vereniging. Opzeggen van lidmaatschap en aanmelden als lid is niet nodig. Het lidmaatschap van de verdwijnende vereniging neemt een einde op het einde van de dag waarop de fusieakte wordt gepasseerd. Het lidmaatschap gaat dan automatisch over naar de verkrijgende vereniging. Leden die geen lid wensen te worden van de verkrijgende vereniging kunnen binnen een maand nadat het fusiebesluit is medegedeeld, het lidmaatschap opzeggen en wel met onmiddellijke ingang. Indien de fusie om welke reden dan ook geen doorgang zou vinden lopen dergelijke leden het risico het lidmaatschap te verliezen. Wenst men dat risico niet te lopen dan kan men het lidmaatschap opzeggen waarbij men de voorwaarde aangeeft dat de opzegging slechts van toepassing is indien de fusie doorgaat.

Bij een juridische fusie zou een lid zijn lidmaatschap nog kunnen opzeggen op grond van artikel 2:36 lid 3 BW: Een lid kan voorts zijn lidmaatschap met onmiddellijke ingang opzeggen binnen een maand nadat een besluit waarbij zijn rechten zijn beperkt of zijn verplichtingen zijn verzwaard, hem is bekend geworden of medegedeeld; het besluit is alsdan niet op hem van toepassing. Deze bevoegdheid tot opzegging kan de leden bij de statuten worden ontzegd voor het geval van wijziging van de daar nauwkeurig omschreven rechten en verplichtingen en voorts in het algemeen voor het geval van wijziging van geldelijke rechten en verplichtingen.

Volgens mr. F.C. Kollen zou een dergelijke opzeggingsgrond alleen kunnen gelden voor leden van de verkrijgende vereniging. Leden van de verdwijnende vereniging hebben immers al een opzeggingsgrond op van artikel 2:36 lid 4 BW: Een lid kan zijn lidmaatschap ook met onmiddellijke ingang opzeggen binnen een maand nadat hem een besluit is meegedeeld tot omzetting van de vereniging is een andere rechtsvorm, tot fusie of tot splitsing.

Het vermogen en de leden van de verdwijnende vereniging

Het gehele vermogen van de verdwijnende vereniging(en) gaat bij een juridische fusie over op de verkrijgende vereniging. Indien de fuserende vereniging(en) onroerende zaken hebben wordt dit bij het passeren van de fusieakte geregeld. Tenslotte vindt er dan inschrijving van de fusie plaats in het kadaster. Door de juridische fusie wordt de verkrijgend verkrijgende vereniging contractspartij van de verdwijnende vereniging. Bij kleinere verenigingen zal dit veelal geen problemen geven. Maar er kunnen zich ook situaties voordoen dat de verkrijgende vereniging geconfronteerd worden met bijvoorbeeld contractuele verplichtingen die de verenigingen hebben met eigen accountants, leasemaatschappijen, personeel, schoonmaakbedrijven, enzovoort. In deze gevallen kan de rechter op vordering van een van de partijen de overeenkomsten wijzigen of ontbinden. Artikel 2.322 BW moet in deze situaties uitkomst bieden:

1. Indien ten gevolge van de fusie een overeenkomst van een fuserende rechtspersoon naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet ongewijzigd in stand behoort te blijven, wijzigt of ontbindt de rechter de overeenkomst op vordering van een der partijen. Aan de wijziging of ontbinding kan terugwerkende kracht worden verleend.
2. De bevoegdheid tot het instellen van de vordering vervalt door verloop van zes maanden na de nederlegging van de akte van fusie ten kantore van de openbare registers van de woonplaatsen van de gefuseerde rechtspersonen.
3. Indien uit de wijziging of ontbinding van de overeenkomst schade ontstaat voor de wederpartij, is de rechtspersoon gehouden tot vergoeding daarvan.

Zeker bij verreweg de meeste verenigingen is deze soms ingewikkelde nasleep niet aan de orde maar mocht zich die situatie toch voordoen dan biedt dit artikel de weg om de laatste hindernissen tot een juridische fusie te beslechten.