Giftige stof: Botuline toxine (botox)

Veruit het giftigste gif dat men kent is botuline. Er schijnen mensen aan hun eind gekomen te zijn nadat ze hun vinger hadden afgelikt om te proeven of een slaatje was bedorven. En wie kent de merknaam Botox niet? Dat bevat ook een bepaald toxine van botuline. In de geneeskunde wordt deze stof ook vaak toegepast, maar dus niet alleen maar cosmetisch. Het gif heeft vooral effect op het zenuwstelsel en de werking op onze spieren.

Botuline toxine (Botox)

Het gif wordt gemaakt door de botuline-bacterie (Latijns: Clostridium botulinum), die in het slib van plassen en sloten leeft. Helaas kan het gif ook in niet goed gesteriliseerd en ingemaakt voedsel zitten. Het gif neemt, net zoals strychnine, de prikkeloverdracht tussen zenuwen en spieren te grazen. Maar botuline doet dat veel drastischer.

Werking botuline gif op zenuwstelsel en spieren

De prikkeloverdracht gebeurt door stofjes (neurotransmitters) die tussen verbindingen - de zogenaamde synapsspleten - van zenuwen heen en weer kunnen. Maar als er geen prikkel is, zitten de neurotransmitters in blaasjes in de zenuwen opgeborgen. Maar komt er een elektrisch stroompje langs, dan trekken speciale eiwitten de blaasjes als een soort trekveer naar het uiterste puntje van de zenuw. De blaasje gaan open, en de neurotransmitters doen hun werk.

Verstoring

Botuline vernielt de trekverende eiwitten. Er zijn hooguit 10 gifmoleculen nodig om een compleet zenuwuiteinde te ontregelen. Omdat 1/100 milligram botuline al miljarden gifmoleculen bevat zijn zeer kleine hoeveelheden al genoeg om alle spieren te verlammen. Een microgram kan al fataal zijn voor een mens.

Verschijnselen en symptomen botuline-toxines

De eerste verschijnselen, aan de oogspieren, treden ongeveer 12 uur na de vergiftiging op. Daarna raken meer spieren verzwakt en verlamd, maar de patiënt blijft bij bewustzijn en kan niet in slaap komen. De dood volgt na ongeveer een week, meestal door verlamming van de ademhalingsspieren.

Botox en cosmetische geneeskunde

Het klinkt erg tegenstrijdig, maar serotypen van het gif (afkomstig van andere stammen van de bacterie) worden ook in de cosmetische chirurgie gebruikt. Beter bekend onder de naam Botox®. Werkzaam bestanddeel is Botuline toxine type A. Type B preparaten worden ook in de geneeskunde gebruikt. Bijvoorbeeld voor het behandelen van motorische storingen waarbij er herhaaldelijk of aanhoudend spieren of spiergroepen zich samentrekken. Deze zijn niet te onderdrukken (vergelijk dit met tics!). Ook een cosmetisch arts kan spieren in het aangezicht ermee sturen, zodat rimpels minder zichtbaar worden.