Wat is eigenlijk linksdraaiende yoghurt?

In de reclame horen we over linksdraaiende of rechtsdraaiende yoghurt, en daar maken we grappen over, maar wat is linksdraaiende yoghurt precies? En is het wel de yoghurt die draait? Nee, het is gepolariseerd licht dat wordt gedraaid door de verschillende melkzuurmolekulen die spiegelbeeld isomeren (enantiomeren) zijn.

Wat is linksdraaiende yoghurt

In feite is deze vraag niet goed gesteld. Yoghurt is namelijk helemaal niet datgene wat draait. Nou ja, de yoghurt kán wel draaien, maar dan alleen als je er een lepel in steekt. Toch krijgen we reclames over links- of rechtsdraaiende yoghurt. Wat draait er dan precies?

Melkzuurmolekulen

Er zitten melkzuurmoleculen in yoghurt en die draaien. En eigenlijk klopt dat ook niet helemaal. Licht draait. En melkzuur uit yoghurt zorgt daarvoor. Maar hoe kan licht draaien?

Gepolariseerd licht

Licht bestaat uit golven die je tegelijk ook als deeltjes kunt voorstellen. We zullen voor het gemak hier stellen dat het alleen golven zijn. De golven gaan heen en weer, eerst naar boven en dan naar beneden.

Maar sommige golven liggen net niet helemaal recht. De bovenkant gaat een klein beetje het papier in, en de onderkant ligt net een beetje boven het papier, en hij is dus een beetje om zijn as gedraaid. Een andere golf is ook een beetje gedraaid en een andere ook, en ze hebben dus niet allemaal dezelfde ‘ligging’. Als je vanaf de rechterkant naar de lichtbron kijkt, en je zou alle afzonderlijke golven kunnen zien, zou je ongeveer dit zien.
Nou is het mogelijk om voor een lichtbron een soort filter te zetten, waardoor alleen stralen die precies verticaal staan, doorgelaten worden. Zo’n filter ziet eruit als een reflecterend plaatje, met verticale gleufjes. Die gleufjes zijn maar heel smal, want er mag alleen een precies verticale lichtgolf doorheen, en niet eentje die bíjna helemaal verticaal staat, maar net niet helemaal. Zo’n filter heet een polarisator. En het licht dat er doorheen komt, heet gepolariseerd licht. De golven staan allemaal in precies dezelfde richting.

Lichtdraaiende stoffen

Nou zijn er stoffen die ervoor zorgen dat de golven niet dezelfde richting houden. Ze verdraaien het licht. De bovenkant van de sinusoide gaat een beetje het papier in, of komt juist een beetje naar voren, kortom de golven die op één bepaalde manier uit de polarisator zijn gekomen, draaien nadat ze door de verdraaiende stof zijn gegaan, een tikje om hun as. Als je het gepolariseerde licht dat op de draai-veroorzaker is gevallen, weer door een filter wilt laten gaan dat alleen licht doorlaat in één bepaalde richting, zul je dit filter een beetje moeten draaien t.o.v. het eerste. Als de golven vanaf de lichtbron naar links zijn gedraaid, moet je het filter ook naar links draaien. Dan passen ze er weer mooi doorheen.

D- en L-melkzuur

Een stof die hiervoor zorgt, is bijvoorbeeld melkzuur uit yoghurt. Als dit melkzuur ervoor zorgt dat je het filter naar links moet draaien, heet het een linksdraaiend melkzuur en er komt een L voor. Als het ervoor zorgt dat je het filter naar rechts moet draaien, heet het rechtsdraaiend en er komt een D voor te staan, van een Latijnse naam voor rechts. Omdat D- en L-melkzuur dezelfde molekuulstructuur hebben, maar alleen in het draaien van licht verschillen, noemen we ze enantiomeren.

De bacteriën die van melk yoghurt maken, maken zowel links- als rechtsdraaiend melkzuur. De rechtsdraaiende vorm wordt sneller in het maag-darmstelsel opgenomen, maar uiteindelijk worden zowel de linksdraaiende als de rechtsdraaiende vormen opgenomen. Het klinkt dus leuk 'linksdraaiende yoghurt', maar of het echt zo veel beter is, dat is de vraag.