De geschiedenis van het bleekwater

Iedereen van ons heeft wel al eens bleekwater of bleekloog gebruikt. Het is immers één van de beste desinfecterende middelen. Daarnaast wordt bleekwater ook gebruikt in de landbouw, de chemische industrie, de voedingsmiddelenindustrie, de glasindustrie en nog zoveel meer. Kortom, het is onmisbaar in onze huidige samenleving. Nochtans bestaat bleekwater nog niet zo lang. Een korte geschiedenis van dit chemisch middeltje...

Algemene info over bleekwater

Bleekwater is in feite een verdunde oplossing met als actief ingrediënt natriumhypochloriet (NaClO). Natriumhypochloriet wordt gemaakt door een waterige oplossing van natriumchloride (NaCl), wat door velen beter gekend is als keukenzout, aan elektrolyse te onderwerpen. De samengestelde stof wordt dan door middel van elektrische stroom ontleed tot twee enkelvoudige stoffen, meer bepaald natronloog (een oplossing van natriumhydroxide (NaOH) in water) en dichloor (Cl2). Wanneer deze 2 producten terug samengevoegd worden, onstaat bij lage temperaturen naast natriumchloride (NaCl) ook natriumhypochloriet (NaClO), wat dus het actief ingrediënt is van bleekwater.

Bleekwater in de textielindustrie

Het bleekwater vindt zijn oorsprong in de textielindustrie en meer bepaald in de productie van linnen. Linnen werd eeuwenlang op de traditionele manier gebleekt: het werd gewassen, uitgespreid op het gras en enkele malen per dag nat gesproeid. De Franse chemicus Claude-Louis Berthollet toonde in 1790 aan dat dit blekende effect eigenlijk veroorzaakt werd door een reactie met zuurstof in de lucht. Het bleken duurde echter te lang en daarom zocht Berthollet op basis van zijn ontdekkingen een middel om het sneller te laten gebeuren. Uiteindelijk vond hij natriumhypochloriet, wat wij dezer dagen kennen onder de naam bleekwater. In Vlaanderen wordt bleekwater ook wel javel genoemd. Deze naam is afgeleid van de plaats waar het eerste fabriekje, dat natriumhypochloriet produceerde, stond.

Ontsmettende eigenschappen van bleekwater

Al snel na de introductie van bleekwater bleek dat men het niet alleen kon gebruiken om stoffen te bleken. Zo ondekten apothekers bijvoorbeeld dat het ook ontsmettende eigenschappen heeft. Bovendien kan men uit natriumhypochloriet (NaClO) ook zoutzuur (HCl) produceren. Dit doet men door hypochloriet toe te voegen aan water. Het onderchlorigzuur (HOCl) die daarbij ontstaat, kan gesplitst worden in zoutzuur (HCl) en zuurstof (O). De ontsmettingsmiddelen die vandaag in de ziekenhuizen gebruikt worden, zijn nog steeds afgeleid van HCl.

De ontsmettende eigenschappen van bleekwater hebben ook mensenlevens gered. Zo zat het Franse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog zonder betrouwbaar drinkwater aan de frontlinie in Verdun. Een generaal kwam toen op het idee om wat water van de Maas te vermengen met enkele druppels bleekwater. Zo konden zijn belegerde troepen toch drinken zonder dat ze besmet werden met allerlei infecties.

Het gevaar van bleekwater

Helaas is in de geschiedenis gebleken dat bleekwater ook dodelijk kan zijn. Zo gebruiken sommige mensen, wanneer ze hun toilet kuisen, zowel bleekwater om het te onsmetten als zoutzuur, mierenzuur of citroenzuur om het te ontkalken. Door het gelijktijdig gebruik van beide stoffen ontstaat er een giftig gas, meer bepaald chloorgas (Cl2). Chloorgas werd tijdens de Eerste Wereldoorlog ook ingezet als efficiënt moordwapen. Wanneer iemand in contact komt met deze stof, zullen bij een kleine hoeveelheid de luchtwegen irriteren. Bij een grote hoeveelheid zullen de slijmvliezen opzwellen, wat in vele gevallen een dodelijke afloop heeft.

In zijn korte geschiedenis heeft bleekwater de mens dus al vele diensten bewezen. We zouden niet meer zonder kunnen leven. Spijtig genoeg wordt het middeltje ook overschaduwd door de doden die door het gebruik ervan gevallen zijn.