Nevels, het pracht en praal van ons universum

Nevels, het pracht en praal van ons universum Nevels, ze zijn er in allerlei soorten en maten. Ieder heeft weer zijn eigen kenmerken en duur van leven. De een staat voor de dood van een ster, de ander staat aan de wieg van misschien wel duizenden sterren. Er is echter een ding wat ze allemaal gemeen hebben. Hun prachtige kleuren en vormen met telescopen op duizenden lichtjaren afstand nog zichtbaar.

Wat voor soorten nevels zijn er?

Nevels zijn onder te verdelen in 6 soorten, elk hebben ze een andere manier van ontstaan en hebben hierdoor ook ieder hun eigen kenmerken. De een nog geen lichtjaar in doorsnee de ander wel honderden lichtjaren. Ook de leeftijd van de nevels verschild sterk, waar planetaire nevels maar enkele tienduizenden jaren bestaan worden H-II-Gebieden wel Miljoenen jaren oud en zijn ze de geboorte plaats van sterren.

Het supernovarest

De krabnevel is het restant van de supernova SN 1054 / Bron: ESO, Wikimedia Commons (CC BY-4.0)De krabnevel is het restant van de supernova SN 1054 / Bron: ESO, Wikimedia Commons (CC BY-4.0)
Een ster met minimaal 3 zonmassa’s eindigt in een supernova. Tijdens een supernova wordt het grootste deel van de ster massa af gestoten. Vooral de buitenste lagen die bestaan uit waterstof en helium worden de ruimte ingeschoten. Deze verspreiden zich naar buiten toe door de explosie. Deze nevels van gas zijn daarnaast ook de ideale plek voor de geboorte van nieuwe sterren. De vorm en grote van dit soort nevels loopt ver uiteen. Dit hangt volledig af van de soort supernova en de grote van de ster waar de nevel uit is ontstaan. Het bekendste voorbeeld van een supernovarest is de Krabnevel die prachtig te zien is met een goede telescoop.

De absorptienevel

Deze nevels bestaan uit een donkere wolk gas en stof. Deze wolk absorbeert het licht van achtergelegen sterren of een andere licht gevende achtergrond. Hier heeft de absorptienevel dus ook zijn naam aan te danken. Een van de bekendste voorbeelden van een absorptienevel is de Paardenkopnevel. Deze verduisterd een deel van een H-II-gebied een andere nevel die zelf licht uitstraalt. Deze nevel heeft zijn naam natuurlijk te danken aan zijn vorm en is ook alleen zichtbaar met een goede telescoop.

De emissienevel

De prachtige Orion nevel. In het hoofd (iets aan de linker kant van het midden) zie je de vorming van nieuwe sterren. / Bron: NASA, Wikimedia Commons (Publiek domein)De prachtige Orion nevel. In het hoofd (iets aan de linker kant van het midden) zie je de vorming van nieuwe sterren. / Bron: NASA, Wikimedia Commons (Publiek domein)
De emissienevel zend zelf licht uit. Dit komt doordat hij energie uitstoot die hij verkrijgt door sterren die vormen in de gaswolk of door de dood van een ster. Een supernovarest nevel is ook een voorbeeld van een emissienevel, maar de Krabnevel is “maar” 10 lichtjaren in doorsnee. Ook een planetaire nevel is een emissienevel maar ook deze zijn redelijk klein, zoals de ringnevel die nog geen 1 lichtjaar in doorsnee is. Een H-II-gebied kan echter wel honderden lichtjaren in doorsnee zijn. Dit soort emissienevels zijn de geboorde plaats van nieuwe sterren deze sterren voeden vervolgens de nevel weer met hun enorme hitte waardoor hij dus zijn licht uitstraalt. Deze zijn met het blote oog te zien op een heldere donkere nacht. Maar erg duidelijk zijn deze niet (ze zijn pas ontdekt nadat ze met telescopen naar de hemel gingen kijken). Het bekendste voorbeeld van een H-II-gebied is de Orion nevel ook deze is soms met het blote oog zichtbaar.

De planetaire nevel

de Kleine Spooknevel. In het midden is de witte dwerg zichtbaar dit is het restant van de ster die de nevel heeft gecreëerd. / Bron: NASA , Wikimedia Commons (Publiek domein)de Kleine Spooknevel. In het midden is de witte dwerg zichtbaar dit is het restant van de ster die de nevel heeft gecreëerd. / Bron: NASA , Wikimedia Commons (Publiek domein)
Planetaire nevels ontstaan aan het eind van kleine sterren zoals onze zon. De planetaire nevel bestaat uit de buitenste lagen van de ster die door een sterrenwind word af gestoten (een sterren wind is precies het zelfde als een zonnewind). Deze nevels zijn redelijk klein, vaak nog geen lichtjaar in doorsnee. Hierdoor zijn ze dus ook niet met het blote oog zichtbaar. De af gestote deeltjes worden verhit door de hete ster in het midden, hierdoor gloeit hij dus op. Daarnaast blijven deze nevels niet lang bestaan, dit komt doordat de witte dwerg in het centrum van de nevel binnen enkele tienduizenden jaren afkoelt tot een zwarte dwerg. Het gas word dan niet meer verhit en straalt vervolgens geen licht meer uit. Een bekend voorbeeld van een planetaire nevel is de Kleine Spooknevel.

De reflectienevel

NGC 1435 de grote sterren zijn 's nachts met het blote oog zichtbaar. Met een goede telescoop krijg je prachtige plaatjes als deze. / Bron: John Stauffer, Wikimedia Commons (Publiek domein)NGC 1435 de grote sterren zijn 's nachts met het blote oog zichtbaar. Met een goede telescoop krijg je prachtige plaatjes als deze. / Bron: John Stauffer, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Een reflectienevel is bijna het zelfde als een H-II-gebied, in dit geval zijn de sterren in de nevel echter niet krachtig genoeg om het omliggende gas genoeg te verhitten. Hierdoor word het licht van de sterren verstrooid wat toch weer prachtige plaatjes oplevert. Reflectie nevels zijn gedeeltelijk zichtbaar met het blote oog, je ziet echter alleen de sterren zelf en niet het verlichte gas wat met telescopen wel te zien is. Een mooi voorbeeld van een reflectienevel is de NGC 1435 die het licht van de sterrenhoop Pleiaden reflecteert die op ongeveer 440 lichtjaren afstand ligt.

Wolf-Rayetsterren

WR 124 hij is aan het eind van zijn leven maar levert nu nog adembenemende plaatjes op. De nevel is ongeveer 6 lichtjaren in doorsnee. / Bron: Judy Schmidt, Wikimedia Commons (CC0)WR 124 hij is aan het eind van zijn leven maar levert nu nog adembenemende plaatjes op. De nevel is ongeveer 6 lichtjaren in doorsnee. / Bron: Judy Schmidt, Wikimedia Commons (CC0)
Deze nevels ontstaan uit zeer zware sterren (minimaal 20 zonmassa’s) die hun massa verliezen door krachtige sterrenwind. Hierdoor verliest de ster jaarlijks 0.0001 zonnemassa’s(dit lijkt misschien weinig maar is erg veel op een jaarlijkse basis). Dit soort sterren zijn zeer zeldzaam en er zijn maar een paar honderd waargenomen. Door deze sterrenwind bestaat de buiten laag van dit soort sterren niet uit waterstof en helium maar uit stikstof, koolstof en zuurstof. Dit geeft ze een blauwe kleur. Deze nevels bestaan ook maar voor korte duur. De ster die ze creëert is aan het eind van zijn leven en zal eindigen in een super/hypernova en dus hoogstwaarschijnlijk een zwart gat vormen. Een imponerend voorbeeld van een wolf-raysternevel is WR 124.
© 2014 - 2024 Infonees, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
M1 - de KrabnevelM1 - de KrabnevelIn het sterrenbeeld Stier, ten westen van Aldebaran en net ten noorden van de ster Zeta Tauri, kun je met een vrij klein…
De mysterieuze levenswijze van de wolfDe mysterieuze levenswijze van de wolfDe wolf, de meeste kennen hem wel. Maar niet iedereen weet hoe hij leeft, jaagt of zich verspreidt. Onder de mensen is e…
Het geluk, dat maar niet van de boom wilde vallenrecensieHet geluk, dat maar niet van de boom wilde vallenEen prachtig boek over Kleine Wolf die een sappig blaadje ziet hangen in een boom, hij wil het heel graag hebben. Grote…
De Wolf (Canus Lupus)De Wolf (Canus Lupus)Wolfen worden vaak verkeerd begrepen en zijn daardoor bedreigde diersoorten. Boeren vinden het rovers, andere mensen zie…

De maan, de enige natuurlijke sateliet van de aardeDe maan, de enige natuurlijke satelliet van de aarde. Hij is verantwoordelijk voor eb en vloed, prachtige maansverduiste…
White holes misschien wel aan de wieg van ons universum?White holes misschien wel aan de wieg van ons universum?Een object dat materie de ruimte in spuwt. En misschien wel aan de wieg van ons universum stond. Met zijn vele mysteries…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: ESO, Wikimedia Commons (CC BY-4.0)
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Orion_%28sterrenbeeld%29
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Nevels_en_gaswolken
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Wolf-Rayetster
  • http://www.apod.nl/ap140701_nl.html
  • Afbeelding bron 1: ESO, Wikimedia Commons (CC BY-4.0)
  • Afbeelding bron 2: NASA, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 3: NASA , Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 4: John Stauffer, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 5: Judy Schmidt, Wikimedia Commons (CC0)
Infonees (13 artikelen)
Laatste update: 08-01-2019
Rubriek: Wetenschap
Subrubriek: Sterrenkunde
Bronnen en referenties: 10
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.