Europa (maan van Jupiter)

Dit artikel gaat over Jupiter's ijzige maan Europa. Deze maan is zo bijzonder omdat er waarschijnlijk ruim twee maal zo veel vloeibaar water voorkomt als op Aarde. Europa wordt dan ook beschouwd als de meest waarschijnlijke plaats voor het bestaan van leven buiten Aarde.

Inhoud

Kenmerken

Lineae

Atmosfeer

Oceaan

Kenmerken

Straal	1569 km (24,5% van de Aarde)
Oppervlakte	3,09 × 10⁷ km² (6,1% van de Aarde)
Volume	1,593 × 10¹⁰ km³ (1,5% van de Aarde)
Massa	4,80 × 10²² kg (0,8% van de Aarde)
Zwaartekracht	13,4% van op Aarde
Temperatuur aan oppervlak	Gemiddeld -170 °C

Europa is een maan van Jupiter, en staat op nummer zes in de lijst van de grootste manen in ons zonnestelsel. De maan is volledig bedekt door een laag ijs met een dikte van tien tot dertig kilometer. Onder deze ijslaag bevindt zich een vloeibare oceaan van zout water met een diepte van rond de honderd kilometer. De ijzige korst van Europa is volledig bedekt met donkere lijnen –zogenaamde lineae (zie de foto hieronder).

Lineae

Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)

Lineae zijn scheuren in de ijslaag, die ontstaan door de getijdenkrachten van Jupiter. Deze veroorzaakt –net als de Maan– eb en vloed in de oceaan onder het oppervlak. De zeespiegel kan op Europa echter niet ongestraft stijgen, omdat er boven de oceaan geen atmosfeer is (zoals op Aarde), maar een kilometers dikke laag ijs. Toch lukt het Jupiter om getijden op te wekken op Europa. De zeespiegel in de oceaan onder het oppervlak kan alsnog stijgen door de ijzige korst omhoog te duwen. De korst vervormt hierdoor enigzins, en er kunnen wel eens scheuren ontstaan in de ijslaag (lineae). Er is nog geen algemeen geaccepteerde verklaring voor de rozige kleur (zie foto) van de lineae. Zo zou de roze schijn van de planeet bijvoorbeeld te verklaren zijn door bacterieel leven op het oppervlak.

Atmosfeer

Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)

In 1994 is door de ruimtetelescoop Hubble vastgesteld dat Europa een ijle atmosfeer van zuurstof bezit. Dit zuurstof is afkomstig van de kilometers dikke ijskorst die Europa bedekt, en ontstaat door een proces dat radiolyse genoemd wordt. Het oppervlak van Europa wordt continu blootgesteld aan zowel ultraviolette straling afkomstig van de Zon, als geladen deeltjes (ionen en bètastraling) van de magnetosfeer van Jupiter. Het bevroren water aan het oppervlak kan onder invloed van deze straling ontleden in zuurstof en waterstof (vanwege het zwakke gravitatieveld van Europa kan het gevormde waterstof gemakkelijk ontsnappen, en blijft er vrijwel alleen zuurstof over).

Oceaan

Bron: NASA, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Zoals eerder is vermeld, heeft Europa een oceaan van vloeibaar water onder haar oppervlak. Dit lijkt nogal onwaarschijnlijk als men beseft dat de temperatuur aan het opppervlak nooit boven de -150 °C komt. Een mechanisme dat de oceaan verwarmt is het vervallen van radioactieve elementen in het gesteente in de kern, waarbij –net als in de Aarde– straling vrijkomt. De stralingsenergie die vrijkomt bij het vervallen van deze elementen verwarmd de omgeving, en wordt dus omgezet in thermische energie.

Het probleem hierbij is dat Europa veel kleiner is dan de Aarde (qua volume minder dan 2%), terwijl de concentratie radioactieve elementen in het gesteente ongeveer gelijk is. De verhouding tussen het oppervlak en het volume van Europa is dus veel groter dan de verhouding op Aarde, waardoor er relatief meer warmte ontsnapt. Daarom is dit proces op zich, niet voldoende om de oceaan vloeibaar te houden. De getijdenkrachten die Jupiter op Europa uitoefend zorgen voor wrijving, waar opnieuw warmte bij vrijkomt. Deze twee processen zijn gezamelijk wél genoeg om een oceaan vloeibaar te houden.

Europa (maan van Jupiter)

Inhoud

Kenmerken

Lineae

Atmosfeer

Oceaan

Bronnen en referenties