Rendement gloeilamp, spaarlamp, ledlamp en tl-lamp

Lampen geven licht, dat is een feit. Maar lampen stralen ook warmte uit. Dit voel je wanneer je de lamp aanraakt. Die warmte is eigenlijk verloren energie. Een lamp krijgt energie binnen en een gedeelte hiervan wordt omgezet in licht. Dit noemen we het rendement van een lamp. Het overige gedeelte is nutteloos en verdwijnt weer, in de vorm van warmte. Het rendement van een type lamp kan sterk verschillen met die van een ander type. Zo kennen we onder andere de gloeilamp, de spaarlamp, de tl-lamp en de ledlamp.

Wat betekent het rendement van een lamp?

Het rendement bij het omzetten van energie bedraagt de verhouding tussen de inkomende energie en de energie die eruit gaat en ook daadwerkelijk nuttig is. In het geval van een lamp is de inkomende energie groter dan de uitgaande nuttige energie. Er gaat vaak veel energie verloren in de vorm van warmte. Dit is ook duidelijk te voelen: een lamp voelt altijd warm aan.

Wat is watt?

Watt is de natuurkundige eenheid van de energie per tijdseenheid. Maar wat is een natuurkundige eenheid? Een bekend voorbeeld van een eenheid is de paardenkracht: de eenheid van arbeidsvermogen. Berekend werd hoeveel arbeid een paard kon leveren gedurende een bepaalde tijd, zoals bij het trekken van een paardentram. Watt wordt veel gebruikt bij (elektrische) apparatuur. Wanneer een lamp 100 watt verbruikt, betekent dit dat de lamp 100 joule per seconde verbruikt. De joule is de hoeveelheid energie die nodig is om een object te verplaatsen over en afstand van 1 meter, met een kracht van 1 Newton.

Rendement van een gloeilamp: hoe nuttig was deze verouderde lamp?

Tot 2007 werd de gloeilamp door Philips geproduceerd. Tegenwoordig is deze verouderde lamp vervangen door andere, energiezuinige lampen. De gloeilamp werkte doordat elektriciteit in een glazen bol (zuurstofvrij) sterk wordt verhit. Bij een bepaalde temperatuur ging de gloeidraad licht uitzenden. Veel gloeilampen sprongen kapot tijdens het aanzetten. Dit kwam door het feit dat de gloeilamp juist tijdens het aanzetten een extra hoeveelheid energie te verduren kregen. Een gloeilamp ging 1.000 tot 1.500 branduren mee. Het rendement van de gloeilamp was schrikbarend laag: slechts 5 tot 10 procent. Een gloeilamp van 100 watt kon dus slechts 5 tot 10 watt omzetten in licht. De overige 80 tot 90 procent verdween in de vorm van warmte. Gloeilampen konden dan ook zeer heet worden. Aanraking kon leiden tot verbranding van de huid.

Spaarlamp: energiebesparend

Sinds 1990 is de spaarlamp populairder geworden. Deze heeft de gloeilamp uiteindelijk helemaal vervangen. De eerste spaarlampen die op de markt kwamen wisten nog niet veel energie te besparen. Pas de latere versies waren beduidend zuiniger. Ze lichten op door een fluorescerende laag onder invloed van ultraviolette straling. Een spaarlamp gaat 5.000 tot 10.000 branduren mee. Dit type lamp geeft een grotere hoeveelheid licht dan de gewone gloeilamp. Gemiddeld levert de spaarlamp 3 tot 5 keer meer licht dan de gloeilamp. Een oude gloeilamp van 100 watt kon dus vervangen worden voor een spaarlamp van 23 tot 30 watt. Omdat veel fittingen nog de oude wattage aanduiden staat/ stond op veel verpakkingen van spaarlampen zowel het wattage van de spaarlamp als het oude wattage van de gloeilamp.

Spaarlampen zijn breekbaar bij grote warmte. Wanneer ze breken komen er vaak giftige gassen vrij. Dit maakt spaarlampen iets onprettiger. Spaarlampen kennen een rendement van 40 procent. Dit houdt in dat een spaarlamp van 30 watt, 12 watt omzet in licht en 18 procent verloren gaat als warmte. Om die reden kunnen spaarlampen heet aanvoelen, ook vanwege het andere materiaal in vergelijking met gloeilampen.

Ledlamp: lange levensduur

Ledlampen, in productie vanaf 1962, staan vooral bekend om hun lange levensduur. Ze gaan ruim 30.000 tot 50.000 branduren mee. Ledlampen geven sterk licht. Voor een gloeilamp van 100 watt is een ledlamp van 23 watt voldoende. Een ledlamp is daarmee vergelijkbaar met een spaarlamp. Toch is de ledlamp nog goedkoper in gebruik dan de spaarlamp. Ze gaan langer mee en kennen een hoger rendement: gemiddeld 50 procent. Een ledlamp van 12 watt zet dus 6 watt om in licht. De overige 6 watt gaat verloren in de vorm van warmte. In aanschaf zijn ze wel duurder. Maar wie veel gebruik maakt van de ledlamp verdiend het binnen één jaar weer terug.

De tl-lamp: hoog rendement

Al in 1901 werd de eerste voorloper van de huidige tl-lamp of tl-buis gebruikt. Vanaf 1935 kwam het originele type op de markt. Een tl-lamp wordt vaak gebruikt bij bedrijven of in garages en schuren. Het geeft veel licht en is goedkoop om te vervangen. Gemiddeld gaat een tl-lamp gedurende 18.000 branduren mee. De moderne tl-lampen gaan wel tot 84.000 branduren mee. Een tl-lamp werkt volgens hetzelfde principe als de spaarlamp: ze lichten op door een fluorescerende laag. Net as bij de spaarlamp duurt het daardoor enige tijd na inschakelen voordat de lichtopbrengst optimaal is. Veel mensen denken dat het opstarten van een tl-lamp duur is. Dit is niet waar: het branden kost meer dan het aanzetten. Het is dus voordeliger om de tl-lamp tussendoor uit te zetten. Het rendement van een tl-lamp is hoog: 65 procent. Hiermee verbruikt de tl-lamp dus weinig energie.