Waterbeheer met zorg voor veiligheid en waterkwaliteit

Nederland ligt voor een groot gedeelte onder de zeespiegel. Hoewel niet iedereen daar dagelijks mee bezig is hoort het beheersen van het water tot een belangrijke taak van diverse instanties. Zij zorgen ervoor dat wij “droge voeten houden” en dat er voldoende water beschikbaar is van goede kwaliteit. Waterbeheer is daarbij een kwestie van samenwerking tussen het Rijk, de provincies, waterschappen en gemeenten. Zij zijn gezamenlijk ook gehouden aan de Europese Kaderrichtlijn Water die sinds 2000 van kracht is.

Waterbeheer met veiligheid en waterkwaliteit

Grondwater en wateroppervlakten moeten zodanig beheerd worden dat er zowel geen teveel als een tekort aan water ontstaat. De werkzaamheden die daarvoor verricht moeten worden vallen onder het waterbeheer. De belangrijkste activiteiten binnen het waterbeheer zijn:

• Zorg dragen voor de veiligheid tegen overstromingen.
• Zorg dragen voor voldoende aanwezigheid en aanvoer van water van goede kwaliteit.

Praktijkvoorbeelden van uitvoeren waterbeheer

Goed uitvoeren van het waterbeheer gaat gepaard met diverse activiteiten. Praktijkvoorbeelden van het uitvoeren van waterbeheer zijn onder meer:

• Dijken: Om voldoende veiligheid te garanderen moet voortdurend onderzocht worden hoe hoog en stabiel de dijken moeten zijn.
• Hoeveelheid water: Watervoorraden beheren door het sturen van de hoeveelheid water die het land binnenkomt en eruit wegstroomt.
• Kwaliteit: De kwaliteit van het oppervlaktewater moet bewaakt worden en de grondwaterstand moet gestuurd worden.
• Onderhoud: Kunstwerken in de watergangen zoals gemalen, stuwen enz. moeten onderhouden worden.
• Schoonhouden: Afvoerende watergangen moeten worden schoongehouden om de afvoercapaciteit op peil te houden.
• Zoute kwel: Bestrijden van zoute kwel door het juiste doorspoelbeleid van polders.

Verantwoordelijke organisaties

In de grondwet van 1848 werd bepaald dat de waterschappen voortaan verantwoordelijk zouden zijn voor de waterstaatzorg. Tevens werd bepaald dat de provincies daar toezicht op moesten houden. Momenteel (anno 2018) zijn enkele instanties verantwoordelijk voor een goed waterbeheer zoals het Rijk, de provincies, waterschappen en gemeenten

Rijk

Tegenwoordig worden door het Rijk de hoofdlijnen geformuleerd met betrekking tot het waterbeleid en is het Rijk verantwoordelijk voor het operationele beheer van de rijkswateren en enkele waterkeringen.

Provincies

De provincies formuleren het beleid voor de niet-rijkswateren en de waterschappen.

Waterschappen

Een waterschap controleert en regelt de waterhuishouding. De taken van de waterschappen zijn onder meer:

• Beheer van waterkeringen
• Behoud van waterkwaliteit
• Behoud van waterkwantiteit
• Regelen van afvalwaterzuivering
• Totale afwatering in zowel stedelijke als landelijke gebieden

Gemeenten

De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid en het operationele waterbeheer. De taken van de gemeenten zijn onder meer:

• Aanleg riolering
• Afwatering in stedelijke gebieden
• Onderhoud riolering

Tegengaan van overstromingen

Bij waterbeheer horen niet alleen dagelijkse activiteiten maar zijn in het verleden ook enkele bijzonder grote werken uitgevoerd zoals bijvoorbeeld de drooglegging van het Haarlemmermeer, het aanleggen van de afsluitdijk en de Deltawerken.

Haarlemmermeer

Nadat twee stormen het water van het Haarlemmermeer hadden opgestuwd tot de poorten van Leiden en Amsterdam besloot Willem I in 1837 tot de droogmaling van het meer. Maar eerst zou er opnieuw wateroverlast zijn voor Leiden en Amsterdam voordat er schot in de zaak kwam. In 1840 zette jonkheer Frederik van de Poll de eerste spade in de grond voor het graven van de Ringvaart en de bedijking. Het duurde acht jaar voordat het meer volledig was afgesloten door een ringdijk.

Afsluitdijk

De Afsluitdijk is eveneens aangelegd ter bescherming voor het water. De dijk sluit het IJsselmeer af van de Waddenzee waardoor overstromingen worden voorkomen. Er werd met de werkzaamheden begonnen in 1927 en in 1932 was de dijk klaar. Een jaar later werd hij opengesteld voor het verkeer.

Deltawerken

Het allergrootse karwei van Rijkswaterstaat is de bescherming tegen hoogwater door de Deltawerken waardoor we beschermd worden tegen hoogwater vanuit de Noordzee.

Aanleiding voor uitvoering: Directe aanleiding tot het uitvoeren van de Deltawerken was de watersnoodramp in 1953. Reeds een jaar later begon Rijkswaterstaat met het bouwen van de Deltawerken. De werken bestonden uit:

• Dammen 6 stuks
• Sluizen 3 stuks
• Stormvloedkeringen 4 stuks

Het totaal van de werken vormt het grootste verdedigingssysteem van Nederland tegen hoogwater.

Aanzien project

De werken zijn in 2013 door de Internationale Federatie van Ingenieurs uitgeroepen tot het meest prestigieuze waterbouwproject van de wereld. De federatie roemde daarbij de degelijkheid, duurzaamheid en innovatieve techniek.

Andere voordelen van de Deltawerken

Naast het hoofddoel van de Deltawerken om ons te beschermen leveren de waterkeringen tevens diverse andere voordelen op ten aanzien van bereikbaarheid, landbouwgrond, natuur, recreatie, verbindingen en waterkwaliteit.

Bereikbaarheid

Door de aanleg van dammen is de getijdenwerking in de vaarwegen verdwenen. Door het verdwijnen van die werking kan de binnenvaart grote delen van Zeeland makkelijker bereiken.

Landbouwgrond

De dammen hebben er tevens voor gezorgd dat er landinwaarts meer zoet water is gekomen wat gunstig is voor de landbouw.

Natuur

Door het droogvallen van zandplaten zijn nieuwe natuurgebieden ontstaan zoals het Nationaal Park Oosterschelde dat als een soort nieuw waddengebied beschouwd kan worden.

Recreatie

Er zijn nieuwe stranden ontstaan die populair zijn bij waterliefhebbers. Ook kan worden gefietst en gewandeld op drooggevallen oevers.

Verbindingen

Door de dammen met verkeerswegen daarover zijn ook betere verbindingen tussen de eilanden en de rest van Nederland ontstaan. Die verbindingen hebben ook een impuls gegeven aan het toerisme.

Waterkwaliteit

Doordat de dammen dagelijks vers water binnenlaten en vuil water afvoeren is de kwaliteit van het water verbeterd.

Lees verder

• Afsluitdijk: plan Cornelis Lely, aanleg en verbetering
• Droogt Nederland op?
• Houden de dijken het droog?
• Kustbescherming: blijvende zorg en voortdurende bewaking
• Dordrecht en wat als het water stijgt?