Het weer op de Waddeneilanden

Nederland is een klein land, en het weerbeeld kent doorgaans nauwelijks verschillen binnen de landsgrenzen. Tóch kan het weer op de Waddeneilanden soms verrassend anders uitpakken dan in de rest van het land. Wat zijn de oorzaken van een afwijkend weertype in het Waddengebied? Is er een patroon te ontdekken? En wanneer in het verleden ervoer men op de Wadden een compleet ander weerbeeld dan in de rest van Nederland?

Afwijkend weerbeeld op de Wadden

Het klimaat op de Waddeneilanden wijkt nauwelijks af van dat in de rest van Nederland. Toch komt het niet zelden voor dat de weersomstandigheden in dit gebied vergeleken met elders in het land een geheel eigen koers vaart; voornamelijk in het voorjaar en de vroege zomer profiteren de Waddeneilanden van een bovengemiddelde hoeveelheid zonneschijn, en tegelijkertijd valt er dan relatief weinig regen. Daar staat dan tegenover dat het gebied in de late zomer en najaar juist een extra grote portie regen(buien) te incasseren krijgt, waarbij de neerslaghoeveelheden soms flink oplopen. Verder komt het tijdens een koude winterperiode in het Waddengebied soms tot zeer zware sneeuwbuien, terwijl het elders nagenoeg droog is.

Oorzaken

Minstens 90% van alle gevallen van afwijkende weersomstandigheden op de Wadden wordt veroorzaakt door de Waddenzee en de Noordzee. In het voorjaar en vroege zomer warmt het binnenland rap op en daardoor wordt daar de vorming van (stapel)wolken en buien bevorderd, terwijl het zeewater rondom de Waddeneilanden nog koud is. Buienvorming krijgt hierdoor in dit gebied nauwelijks kans, wat resulteert in relatief zonnige en droge condities in dit jaargetijde. Gedurende de late zomer en herfst werkt de zee juist in het nadeel van het noordelijk kustgebied; het zeewater is nog behoorlijk warm, maar vanwege de herfst worden vanuit noordelijke richtingen geregeld koude luchtmassa's aangevoerd; het enorme thermische verschil tussen het zeewater en de luchtlaag erboven leidt meestal tot het ontstaan van talrijke en soms (zeer) zware buien. Wanneer de buien dan het koudere binnenland intrekken, worden ze aanmerkelijk zwakker en doven niet zelden zelfs geheel uit. Relatief warm zeewater is óók de oorzaak van soms zeer zware sneeuwbuien op de Wadden tijdens koud winterweer, waarbij het proces identiek is vergeleken met de zogenoemde 'kustbuien' in het najaar, maar de omstandigheden (veel) kouder zijn.

Heel soms is ook een bepaalde luchtdrukverdeling in Europa 'aanjager' van de weersverschillen tussen de Waddeneilanden en de rest van Nederland. Soms strandt bijvoorbeeld een opmars van winterkou in Noord-Nederland waardoor het noordelijk kustgebied ijzig winterweer ervaart en het elders véél zachter is.

Is er een patroon?

Er is deels zeker een patroon te ontdekken qua meteorologische afwijkingen in het Waddengebied; gedurende het voorjaar en vroege zomer heb je hier de beste papieren voor mooi weer, terwijl je tijdens het najaar hier juist vaker een nat pak haalt. Het noordelijk kustgebied scoort jaarlijks gemiddeld het hoogste aantal zonuren binnen onze landsgrenzen.

Voorbeelden uit het verleden

Weersverschillen tussen het Waddengebied en de rest van Nederland komen veelal tot uiting in seizoens- en maandgemiddelden, maar er zijn ook enkele voorbeelden van extreem afwijkend 'Waddenweer' op één of meerdere dagen; in januari 1985 werden de Waddeneilanden getroffen door zeer intensieve sneeuwbuien die vanaf zee opdoemden; lokaal viel maar liefst 80 (!) cm sneeuw …! Ook rondom 10 januari 1987 was het goed raak qua sneeuwbuien in het noordelijk kustgebied, toen op Terschelling opnieuw circa 80 cm sneeuw viel. Zulke sneeuwdikten zijn uiterst zeldzaam binnen de Nederlandse grenzen. De betreffende sneeuwbuien werden veroorzaakt toen ijzige poollucht werd aangevoerd over een nog relatief warme zee. In beide gevallen bleef het elders in Nederland goeddeels droog …
Op 19 juli 2006 was het op verreweg de meeste plaatsen zinderend heet in Nederland met kwikstanden veelal tussen 32 en 37 graden, maar op bijvoorbeeld Vlieland en Terschelling was het véél aangenamer met 25 graden, dankzij de verkoelende Waddenzee en Noordzee (zie ook laatste afbeelding).