Klimaat in België

Net zoals Nederland is België een klein land in West-Europa, maar tóch is het klimaat er opvallend divers. Hoewel het land een zeeklimaat heeft, zijn overal in het land vrijwel alle weersomstandigheden mogelijk, en kan het weer soms verrassend uit de hoek komen. Wat is feitelijk de norm in het Belgische klimaat? En welke memorabele weerfeiten hebben zich voorgedaan in de Belgische meteorologische geschiedenis …?

Factoren in het Belgische klimaat

Ligging

De prominentste factor in het Belgische klimaat is de ligging van het land aan de westkant van het Europese continent, en de nabijheid van de Noordzee en de Atlantische oceaan resulteren in een zeeklimaat in België. Dit houdt in dat de zomers er relatief koel verlopen en de winters zacht. De gemiddelde neerslaghoeveelheden zijn redelijk gelijkmatig verdeeld over het hele jaar, en dit komt omdat depressies vanaf de Atlantische oceaan België het hele jaar zonder veel moeite kunnen bereiken. In dit opzicht zijn de klimatologische omstandigheden in België vrijwel identiek aan die van Nederland.

Landschap

Naast de algehele ligging van België heeft het landschap er een niet te onderschatten invloed op het landelijke klimaat; het zuiden en oosten van het land zijn redelijk heuvelachtig, en in de Ardennen bereikt het landschap lokaal zelfs een hoogte van bijna 700 meter boven zeeniveau. Het belangrijkste effect van het hogere landschap is een lagere temperatuur; voornamelijk in de Ardennen verloopt de winter hierdoor in veel gevallen beduidend sneeuwrijker dan in de rest van België, alwaar sneeuw net zo'n schaars verschijnsel is als in Nederland. De heuvels resulteren ook in een gemiddeld (fors) hoger jaarlijks neerslaghoeveelheid in grote delen van zuidoostelijk België. Met een overheersend westelijke windrichting in het klimaat worden aangevoerde wolken boven de heuvels 'gedwongen' te stijgen en koelen rap af, waardoor het condensatieproces een stevige impuls krijgt en het uiteindelijke resultaat veel regen (of sneeuw …!) is.

Klimaat in detail

Kort gezegd is er weinig verschil tussen het Belgische en het Nederlandse klimaat. Dit wordt duidelijk als de klimatologische gegevens over de periode 1981-2010 van het KMI (Koninklijk Meteorologisch Instituut van België)-hoofdstation van de Belgische plaats Ukkel en van het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut)-hoofdstation te De Bilt worden vergeleken; neerslaghoeveelheden zijn min of meer gelijkmatig verdeeld over het hele jaar, 's winters liggen de gemiddelde temperaturen op beide stations enkele graden boven het vriespunt, en gedurende de zomer is het gemiddeld 17-18 graden. Gezegd moet worden dat de genoemde temperaturen een gemiddelde vormen van de minimum- én maximumtemperaturen.
Richting de kust drukt de zee een nóg grotere stempel op het klimaat met zeer zachte winters en koele zomers. In steden als Oostende en Brugge zijn weersverschijnselen als tropische hitte (30 graden en meer) en sneeuw ronduit zeldzaam.

Ardennen

Met het hogere landschap vormen de Ardennen een opvallende uitzondering in het Belgische klimaat; zeker boven de 500 meter bivakkeren de temperaturen doorgaans op een aanzienlijk lager niveau, en dit heeft vooral gedurende het winterseizoen effect. Er valt op relatief veel dagen sneeuw, en een sneeuwdek van 50 cm is er beslist niet uniek. Het gebied biedt in de winter zelfs wintersportmogelijkheden, maar kanttekening hierbij is dat de weersomstandigheden in de Ardennen nogal grillig zijn en van een sneeuwzekerheid zoals in de Alpen zeker geen sprake is.

Opvallende weerfeiten in het verleden

De hoogste temperatuur ooit op Belgisch grondgebied gemeten was 38,8 graden op 27 juni 1947 op het KMI-hoofdstation in Ukkel (vlakbij Brussel). Ter vergelijking: in Nederland is 38,6 graden op 23 augustus 1944 in het Gelderse Warnsveld de hoogst gemeten temperatuur ooit. Recenter noteerde de plaats Kleine Brogel in Belgisch Limburg op 20 augustus 2009 een zinderde maximumwaarde van 38,2 graden. De láágste temperatuur in België ooit geregistreerd was -30,1 graden op 20 januari 1940 in het plaatsje Rochefort in de Ardennen. Opnieuw ter vergelijk: in Nederland is het kouderecord -27,4 graden, geklokt op 27 januari 1942 in Winterswijk (Gelderland).

Op 9 februari 1953 wordt in Botrange (Ardennen) een sneeuwdikte opgemeten van 1,15 meter, een absoluut landelijk record …! Recenter mat men in dezelfde plaats een sneeuwdikte van 1,03 meter op 8 maart 1988. In december 1993 en januari 1995 werd België geteisterd door overstromingen door overvloedige regenval; in december 1993 valt in de Ardennen lokaal meer dan 400 meter neerslag, met als topper 437 mm in het plaatsje Dohan in de zuidelijke regio Bouillon.