Het weer met Hemelvaartsdag

Voor christenen is Hemelvaartsdag de dag waarop ze gedenken dat Jezus naar de hemel ging, veertig dagen nadat Hij uit de dood was opgestaan. Voor veel anderen is het een extra vrije donderdag waar vaak de vrijdag achteraan geplakt wordt. Mensen gaan er een lang weekend tussenuit, of ze bezoeken een van de vele rommelmarkten die her en der in het land worden gehouden. Anderen gaan in alle vroegte hun baantjes zwemmen in het kader van het traditionele 'dauwtrappen'. Omdat Hemelvaartsdag meestal ergens in mei valt, kan het al heerlijk weer zijn. Dat het ook anders kan, bewijzen de statistieken die sinds 1901 nauwgezet door het KNMI zijn bijgehouden. Een overzicht van het 'Hemelvaartsweer' door de jaren heen.

Een paar weetjes

Net als Pasen valt Hemelvaartsdag elk jaar op een andere dag. Dit komt omdat Hemelvaartsdag altijd op de veertigste dag na Pasen wordt gevierd; dus altijd op een donderdag. De data waarop Pasen valt zijn variabel omdat het feest gevierd wordt op de zondag na de eerste volle maan in de lente. De meest vroege Pasen die mogelijk is, is 22 maart, de meest late 25 april. Als je kijkt naar Hemelvaartsdag is de vroegste mogelijkheid 30 april en de laatste 3 juni. Voor het weer maakt het zeker uit of je met een late of een vroege Hemelvaart te maken hebt, al is het verschil in temperatuur minder opmerkelijk dan met Pasen.
Wel valt op dat de vijf warmste Hemelvaartsdagen sinds 1901 allemaal na 25 mei vielen.

Vaak al heerlijk weer

Dat Hemelvaartsdag voor veel mensen een buitenfeest is, waarop de barbecue aan gaat en ze het liefst uren over rommelmarkten struinen, is niet zo verwonderlijk. Kijkend naar de Hemelvaartsdagen sinds 1901 is het op 34 van die dagen warmer geweest dan 20 graden. Op 50 dagen viel bovendien helemaal geen regen in De Bilt.
Sinds het begin van de weermetingen is het zes keer voorgekomen dat het warmer werd dan 25 graden. Dit gebeurde doorgaans pas eind mei. 10 mei 1945, een Hemelvaartsdag die met 25,4 graden goed was voor een zesde plaats, is hierop de enige uitzondering.

Het warmst werd het op 27 mei 1954. Toen noteerde De Bilt met 29,2 graden haast een tropische dag met flink wat uren zon. Het zonnigst werd het in 2011. Toen viel Hemelvaartsdag laat, namelijk op 2 juni en ging men al behoorlijk op weg richting de langste dag. Met 15,2 uur zon en 22,2 graden in De Bilt, was het die dag ideaal weer om de barbecue aan te steken.

Het kan ook anders

Was het in 2011 heerlijk weer met Hemelvaartsdag, in 2010 was dit wel anders. Donderdag 13 mei was een sombere en koude dag waarop de temperatuur al bij 9,2 graden bleef steken. Het werd bovendien de koudste Hemelvaartsdag sinds de metingen in 1901 begonnen! Alleen in 1950 bleef de temperatuur tijdens deze feestdag, eveneens beneden de 10 graden.
Heel recentelijk, in 2014, beleefden we een late Hemelvaartsdag (29 mei), die extreem koud verliep. In de Bilt werd het die dag slechts 11,8 graden, wat 2014 een zevende plaats in de top tien van koudste Hemelvaartsdagen opleverde. Een bewijs dat niets zo grillig is als het Nederlandse weer, daar 2014 als jaar ongeëvenaard warm was.

Opmerkelijk is dat Hemelvaartsdagen, die samenvielen met Bevrijdingsdag vaak ronduit koud waren. Voor 1945 kon een Hemelvaartsdag die op 5 mei viel, ook al koud zijn. Drie jaren waarin dat het geval was, staan in dezelfde top tien. Het gaat hierbij om de jaren 1910, 1921 en 1932, toen het weer buitengewoon kil en allesbehalve feestelijk was.
Hemelvaartsdag 2016 was hierop overigens een positieve uitzondering. Ook toen viel Hemelvaartsdag op 5 mei. Na een lange periode van koud en guur weer, knapte het weer rond deze datum juist op. Op Hemelvaartsdag was het zonnig en met een middagtemperatuur van 16 tot 20 graden, was het buiten goed toeven.

Vorst is op Hemelvaartsdag slechts één keer voorgekomen. Dit was op 12 mei 1904. Het befaamde 'dauwtrappen' met Hemelvaart was met name in de buitenbaden, soms een koude aangelegenheid. Op 34 dagen kwam de temperatuur namelijk niet boven de 15 graden uit.

'Buisterig weer'

Waar Hemelvaartsdag meestal rustig en redelijk zonnig verliep (op 47 dagen scheen de zon meer dan 7 uur), kon het weer ook ronduit slecht zijn. Waar er met Koninginnedag, toen dit nog op 30 april gevierd werd, nooit meer dan 10 mm water naar beneden viel, kon het er op Hemelvaartsdag veel harder aan toe gaan. De verklaring hiervoor ligt in het feit dat deze feestdag later in het voorjaar valt, waardoor er na een warme dag sneller onweersbuien ontstaan, die de regenmeters behoorlijk kunnen vullen. Dit gebeurde bijvoorbeeld op 25 mei 1995 toen een zomerse periode op Hemelvaartsdag werd afgesloten met zware buien. Op die dag kwam er maar liefst 37,2 mm water naar beneden en daarmee is 1995 de onbetwiste 'winnaar' in het lijstje van natste Hemelvaartsdagen sinds 1901.

De top drie is overigens sowieso indrukwekkend: ook in 1935 en 1915 kwam er namelijk meer dan 20 mm regenwater naar beneden. Opvallend is dat de jaren met de meeste neerslag allemaal uit de vorige eeuw dateren, de meeste zelfs voor 1970!

Hemelvaartsdag 1983 zou de geschiedenis ingaan als een zwarte dag. Op die dag, 12 mei, kostte een plotseling opstekende storm aan tien mensen het leven. Dit waren vooral degenen, die ervoor hadden gekozen hun extra vrije dag op het water door te brengen. Surfen was destijds erg populair en omdat de storm zo snel opstak, hadden veel mensen niet genoeg tijd om op tijd aan wal te komen.

Wat deed het weer in 2016?

In de aanloop naar Hemelvaartsdag 2016 sloeg het weer eindelijk om. Lange tijd was het namelijk koud en guur geweest. April was koel en regenachtig geweest. Met de start van de meimaand kregen hogedrukgebieden vat op ons weer. Vanaf dinsdag 3 mei werd het droog en de temperaturen gingen de lift in. Het weekend na Hemelvaartsdag werd de 25 graden gehaald. Op Hemelvaartsdag zelf (donderdag 5 mei) was dit nog niet aan de orde, maar met volop zon en een middagtemperatuur van 16 tot 20 graden, hoorde je niemand klagen.