Russische beer – metafoor voor kou uit Siberië

Langdurige vrieskou die vanuit het oosten onze kant op komt, wordt ook wel de Russische beer genoemd. Het is een metafoor voor koudegolven die vanuit het Noord-Westen van Rusland het weer in het midden en westen van Europa bepalen. Als de Russische beer zich aandient, kan er geschaatst worden in Nederland. De koude uit Siberië stoot elk jaar wel even door naar West-Europa. De waarschuwing ‘de Russische beer komt eraan’ is reden om de schaatsen uit het vet te halen en om de hamsterkastjes te vullen: Nederland kan zich gaan voorbereiden op de vorst.

Schaatsweer met Siberische oorsprong

• Russische beer
• Waar komt de Russische beer vandaag?
• Transportkou uit Siberië
• Hoe komt de Russische beer in Nederland?
• Natuurijs
• Metafoor
• Raadsel van de Russische beer

Russische beer

De Russische beer is een term die gebruikt wordt in de meteorologie en waarmee kou bedoeld wordt die vanuit Siberië naar het westen van Europa trekt. Zodra de Russische beer ter sprake komt bij weermannen en weervrouwen, gaan de harten van schaatsliefhebbers sneller kloppen: de Russische beer betekent kou, sneeuw en vorst en dat betekent sneeuwpret, ijs en schaatsen. De Russische beer komt elke winter wel even op bezoek en beïnvloedt met zijn kou het weer in Nederland.

Waar komt de Russische beer vandaag?

De zeer koude lucht uit het oosten die als Russische beer wordt aangeduid komt uit Siberië, uit het hoge, verre noorden. De Russische beer is een aanduiding voor Siberische kou.

Transportkou uit Siberië

De Russische beer komt naar Nederland door luchtstroming. Als een langdurige oostelijke tot noordoostelijke stroming de kou meevoert naar Europa, beïnvloedt de Siberische kou de temperatuur van westelijk Europa. Meteorologen kunnen vrij nauwkeurig voorspellen wanneer de kou vanuit Rusland Nederland bereikt en hoe koud het dan wordt. De verplaatsing van koude lucht wordt transportkou genoemd.

Kou en zon

Als de Russische beer komt, neemt hij ook bijna altijd zon mee; een stralende zon hoort bij dit weerbeeld. Ideaal weer dus voor een sneeuwwandeling of voor een schaatstocht.

Hoe komt de Russische beer in Nederland?

De Russische beer komt niet zomaar naar Nederland, daar zijn speciale condities voor nodig. Een essentieel aspect is de aanwezigheid van kou in Siberië zelf. Siberië bestaat voor een groot deel uit taiga’s en toendra’s en het noordelijkste deel van de toendra is een extreem koud gebied. Het vriest in de winter daar tientallen graden onder nul, tot wel -70˚C.

Hogedrukgebied

De Russische beer kan zijn koffertje pas gaan pakken als zich een krachtig hogedrukgebied boven Rusland, de Baltische Staten en Scandinavië heeft ontwikkeld. De kou van Siberië kan zich dan verplaatsen langs de zuidflank van dit hogedrukgebied als er een noordoostelijke stroming is tussen Siberië en Nederland. Die stroming neemt de kou mee naar ons land. Hoe langer het hogedrukgebied blijft liggen, hoe dieper de kou door kan dringen in West-Europa. In extreme gevallen kan dat weken duren, niet alleen in Nederland, maar ook in Duitsland, Denemarken, België, Frankrijk en Engeland. Daar heet de kou 'The Beast from the East'.

Natuurijs

Natuurijsliefhebbers juichen als ze horen dat de Russische beer in aantocht is. Hij brengt condities mee die namelijk ideaal zijn om snel natuurijs te laten groeien. De lucht is helder en daardoor kan het straf vriezen, vooral in de nacht. De beer neemt matige tot strenge vorst mee en overdag komt de temperatuur nauwelijks boven het vriespunt uit.

Metafoor

Waarom de kou wordt gekoppeld aan de Russische beer is niet helemaal duidelijk. De Russische beer is een bruine beer en is voor Rusland wat de Nederlandse leeuw is voor Nederland en de adelaar voor Duitsland. De nationale metafoor heeft een politieke achtergrond en ten tijde van de koude oorlog (tweede helft van de 20ste eeuw) werd het Russische gevaar door Amerika en Engeland Russische beer genoemd. Verenigd Rusland, de grootste Russische partij in de periode dat Poetin president is, heeft een beer in het logo. Het was ooit een bruine beer die door de partij gewijzigd is in een ijsbeer.

Bruine beer

De bruine beer als nationale metafoor is al eeuwen oud. In de 16de eeuw schreef de Oostenrijkse diplomaat Siegmund von Herberstein, die als gezant in Moskou had gewerkt, een boek over zijn verblijf in Rusland. Hij noemde de Russische beer, die sindsdien in de diplomatie en politiek rondstapt. De metafoor raakte in Europa ingeburgerd om er het Rusland onder de tsaar, later de Sovjet-Unie en nog weer later de Russische federatie van de 21ste eeuw mee aan te duiden. Sinds de 20ste eeuw komt de term met enige regelmaat in weerpraatjes terug.

Olympische Spelen

In de 20ste eeuw omarmde ook Rusland zelf de metafoor. Tijdens de Olympische Spelen in Moskou, in 1980, was de bruine beer de mascotte Mischka van de Spelen. In 2014 was de Witte Beer de mascotte van de Winterspelen in Sotsji.

Raadsel van de Russische beer

Het blijft een raadsel hoe de Russische beer in de meteorologie terecht is gekomen. Het zou een grapje van een weerman of weervrouw geweest kunnen zijn dat is blijven hangen. Het siert het weerpraatje en vertelt in twee woorden wat ons te wachten staat.

Lees verder

• Winter, wanneer begint het – 20, 21 of 22 december
• Schaatsen en schaatsblessures - polsbreuk en kneuzing op ijs
• Lake-effect snow en warmwatereffect op de Waddeneilanden