Lake-effect snow en warmwatereffect op de Waddeneilanden

De Waddeneilanden hebben iets gemeen met het gebied rondom de grote meren, op de grens van Amerika en Canada. Die meren kennen lake-effect snow en op de Waddeneilanden is dat te vertalen als het warmwatereffect. Dat effect zorgt ervoor dat er soms op de Waddeneilanden heel wat meer sneeuw valt dan op het vasteland. Het is een natuurfenomeen dat zich in Amerika regelmatig in de winter voordoet, in Nederland is het fenomeen zeldzaam. Het is een van de bijzonderheden van het weer op de Wadden.

Wat is lake-effect snow?

Lake-effect snow, (letterlijk vertaald meer effect sneeuw) kortweg LES genaamd, klinkt als een Amerikaans fenomeen, maar het effect komt op meer plaatsen in de wereld voor. Het effect ontstaat als een koude luchtmassa over een relatief warme watermassa stroomt. De koude lucht wordt boven het warme water opgewarmd en neemt het vocht op. De koude bovenlucht kan gaan stijgen waarna er wolken en sneeuwbuien ontstaan. Eenmaal bij land kunnen de buien snel afzwakken al kan het reliëf van het land de buien nog versterken. Na 40 tot 100 kilometer hebben ze hun kracht wel verloren. Wel kan er een continue stroom aan buien op gang komen met steeds weer nieuwe sneeuw.

Great Lakes
Het verschijnsel geniet bekendheid rond de grote meren op de grens van Canada met Amerika, de Great Lakes, maar het komt ook voor rond de Oostzee en Noordzee. Bij de Great Lakes is het vrijwel jaarlijks te ervaren en soms zelfs meerdere keren per jaar. Als het LES van de Noordzee komt, krijgen de Waddeneilanden te maken met kou en sneeuwval. Het lake-effect snow heet dan in het Nederlands warmwatereffect.

Bron: Persbureau Ameland

Hoe ontstaat LES?

Voor het ontstaan van LES zijn een aantal variabelen nodig:

Onstabiele atmosfeer;
droge en zeer koude lucht;
relatief warm water;
temperatuurverschillen aan het wateroppervlak en op 1500 meter hoogte;
iets warmere lucht op 2 tot 3 kilometer hoogte;
geen sterke verandering in windrichting op hoogte;
geen sterke verandering in windsterkte op hoogte;
hoogte van het land;
kustconvergentie (weerstand die de lucht boven land ondervindt);
aanvoer van vochtige lucht uit het zuiden.

Banden van sneeuwwolken
LES is vooral te zien als zware sneeuwbuien die als banden in de lucht hangen. Ze kunnen zelfs gepaard gaan met onweer. De banden van sneeuwwolken ontstaan in een onstabiele atmosfeer. Droge en zeer koude lucht uit het noorden van Canada drijft over het relatief warme water van de grote meren, zoals Lake Superior, Lake Erie en Lake Ontario. De temperatuur van het meerwater kan in de winterse maanden variëren van 6 tot 13 graden, in ieder geval is het water veel warmer dan de koude Arctische lucht. De temperatuurverschillen van de lucht boven het oppervlaktewater en de lucht op 1500 meter hoogte kan groot zijn. Om LES te doen ontstaan moet het verschil minstens 13 graden zijn. De relatief warme en vochtige lucht die opstijgt vanaf het wateroppervlak koelt enorm af naarmate de lucht stijgt. Het vocht in de lucht koelt mee af en wordt sneeuw. Er komt zoveel energie vrij dat er steeds maar weer hevige sneeuwbuien ontstaan.

Noordzee met sneeuwbuien in de verte 28-2-2018 / Bron: Persbureau Ameland

Ameland 28-2-2018 / Bron: Persbureau Ameland

Band van sneeuwlucht / Bron: Persbureau Ameland

Warmwatereffect

Het warmwatereffect treedt op wanneer droge en zeer koude landlucht (zoals de Russische beer uit Siberië) over het relatief warme water van de Noordzee waait. In februari is de Noordzee zo'n 5 à 6 graden, met schommelingen tussen de 3 en 7 graden. De lucht wordt dan onstabiel, waarna er wolken ontstaan. Uit die wolken kunnen hevige sneeuwbuien vallen, die heel langzaam vanaf zee het land op trekken. De koude wind op de grond komt uit oostelijke of noordoostelijke richting, waardoor het op de grond erg koud is en de sneeuw blijft liggen.

Waddeneilanden

Eind februari 2018 is het warmwatereffect op de Waddeneilanden te aanschouwen. Er valt veel sneeuw die ook dagenlang blijft liggen. De buien komen vanuit de richting van de Oostzee. Het warme zeewater activeert ze en de buien kunnen daardoor doortrekken tot aan Engeland. Ze dringen niet diep het Nederlandse binnenland in. In februari 2018 hebben alleen de Waddeneilanden en kuststrook van de noordelijke provincies sneeuw.