Korrelhagel, korrelsneeuw en echte hagel

Korrelhagel, korrelsneeuw en echte hagel Neerslag ontstaat door water dat verdampt en opstijgt, waterdamp geheten. Water van zeeën, rivieren, sloten, vijvers en kleine plassen waarvan het water warmer is dan de lucht erboven. De waterdamp stijgt op en door afkoeling in de lucht verandert waterdamp in kleine waterdruppeltjes. De vele kleine waterdruppeltjes vormen wolken waar neerslag uit kan vallen. Neerslag in regen maar ook neerslag als korrelsneeuw, korrelhagel of echte hagel. Afhankelijk van de dampspanning, de grootte van de druppels en van het seizoen. Echte hagelstenen zijn er in de zomer en korrelhagel en korrelsneeuw in de winter.

Wolkenfamilies

Een internationaal systeem om de wolken in te delen in vier wolkenfamilies vindt plaats op basis van de hoogte van de wolken. De wolkenfamilies zijn de:
  • hoge bewolking (Cirro). Op hoogtes tussen de 5 tot 13 kilometer;
  • middelhoge wolken (Alto). Op hoogtes tussen de 2 en 7 kilometer;
  • lage wolken (Strato). Op hoogtes tot ongeveer 2 kilometer;
  • verticaal ontwikkelde wolken (Nimbo). Op hoogtes tot wel 18 kilometer.

Temperatuur in de wolk
In een wolk bewegen de gecondenseerde waterdamp en luchtdeeltjes door elkaar. Is de temperatuur van de wolk:
  • hoger dan nul graden Celsius dan bestaat de waterdamp uit druppels;
  • lager dan nul graden Celsius tot ongeveer min twaalf graden Celsius, dan bestaat de wolk vrijwel geheel uit onderkoelde waterdruppels. Waterdruppels die net onder nul zijn maar nog net niet helemaal bevroren. Onderkoelde waterdruppels botsen tegen elkaar en worden grotere druppels. Door de zwaartekracht vallen ze dan omlaag;
  • min twaalf graden Celsius tot min drieentwintig graden Celsius, dan ontstaan er naast de waterdruppels ook ijskristallen. De waterdruppels botsen op ijskristallen en verdampen terwijl de ijskristal groeit. Sneeuw is een verzameling ijskristallen die aan elkaar klonteren en omlaag vallen. Onder de wolk is het meestal warmer en de sneeuw komt vervolgens als regen op de grond;
  • lager dan min drieëntwintig graden Celsius dan bestaat de wolk alleen uit ijskristallen. Vooral verticale wolken (de buienwolken) bestaan in zijn geheel uit ijskristallen.

Verticale wolk of buienwolk met neerslagstrepen (Virga)Verticale wolk of buienwolk met neerslagstrepen (Virga)

De verticale wolken

Vooral in de verticaal ontwikkelde wolken (of buienwolk) bevinden zich in top van de wolk ijskristallen en onderkoelde waterdruppels. Deze klonteren samen en uiteindelijk vallen ze als korrelsneeuw, korrelhagel of hagel uit de wolk. De meeste neerslag valt overigens als sneeuw uit de wolken, smelt in de warmere lucht onder de wolk en valt als regen op de grond omdat de grond voor sneeuw, korrelsneeuw en korrelhagel, onder of rond het vriespunt moet zijn.

Twee processen

Neerslag uit wolken heeft twee processen nodig. Namelijk:
  • Het coalescentieproces;
  • Het Wegener-Bergeron proces.

Het coalescentieproces

Bij het coalescentieproces bepalen het gewicht en de grote van de druppel de valsnelheid van de neerslag. Worden het grote druppels of grote vlokken sneeuw en wordt het motregen of motsneeuw?

Het Wegener-Bergeron-proces

Het Wegener-Bergeron-proces is het proces van neerslag, gebaseerd op het verschil in dampspanning tussen ijs en vloeibaar water. Dampspanning of dampdruk is de druk tussen ijskristallen en (onderkoelde) waterdruppels. Dit verschil is het grootst bij -12°C en heeft te maken met de luchtvochtigheid en temperatuur. In één verticale wolk kan een temperatuurverschil zitten van dertien graden. De dampspanning tussen bevroren ijskristallen is lager dan de dampspanning bij onderkoelde druppels. Het gevolg is dat de onderkoelde waterdruppels, waar hagel uit bestaat, verdampen en de ijskristallen groter worden. Omdat een verticale wolk in de zomer veel meer stiig- en daalstromingen bevat kan de hagel gigantische vormen aannemen en die noemen we dan ook zomerhagel.

Van vast naar vloeibaarVan vast naar vloeibaar

Neerslag bestaat in verschillende vormen

  • vloeibare vorm (regen)
  • vaste vorm (ijzel)
  • bevroren vorm (hagel/sneeuw)

Ontstaan hagelstenen
Hagelstenen ontstaan in verticale wolken waarin sterke luchtstromingen omhoog en omlaag gaan. Om de ijskristallen in de wolk vormen zich steeds opnieuw kristallen van ijs. Als de groeiende ijskristallen onder in de wolk komen, waar het minder koud is, smelt het laatste ijskristal langzaam en deze vormt weer omhoog een doorzichtig glad laagje ijs. Als de hagelstenen zwaar genoeg zijn, vallen ze naar beneden.

Verschil zomerhagel en winterhagel
Hagel komt voor in twee soorten:
  • Zomerhagel;
  • Winterhagel.

Zomerhagel / Bron: Georgex25, PixabayZomerhagel / Bron: Georgex25, Pixabay

Zomerhagel of echte hagel

harde hagel, echte hagel of zomerhagel. Zomerhagel bestaat uit harde, vaste en enigszins doorzichtige ijsballen, vaak zo groot als een tennisbal. Zomerhagel ontstaat tijdens warm weer in de zomer met een combinatie van onweer en stevige zomerse buien. De hoge temperaturen op een warme zomerdag veroorzaken een onstabiele lucht. In onstabiele lucht komen sterke opwaartse luchtstromingen voor (thermiek) met als gevolg sterkere temperatuurdalingen dan gemiddeld; een ideale omstandigheid om van een hoge of middelbare wolk te komen tot verticale wolken. De stijg- en daalstromen in een verticale wolk zijn veel sterker in de zomer dan in de winter. Dit gaat gepaard met ongelooflijke snelheden in de wolk en de onderkoelde waterdruppels worden heel hard heen en weer gegooid, het begin van hagel. Iedere keer krijgen de beginnende hagelstenen een laagje ijs erbij tot ze zwaar genoeg zijn en als grote hagelstenen, die in de wolk wel honderden keren op en neer kunnen gaan, op aarde vallen. Deze grote en harde hagelstenen kunnen grote schade veroorzaken.

Winterhagel of korrelhagel

winterhagel, zachte hagel of korrelhagel. De waterdamp gaat door de stijgende en dalende luchtstromen (buien zijn in de winter niet zo onstabiel als in de zomer door de temperatuur) in een wolk over in tot een waterdruppel welke vermengd wordt met meerdere sneeuwkristallen of sneeuwvlok. De sneeuwvlok wordt omhuld met een laagje ijs en door de snelheid van vallen en stijgen wordt de ijzige sneeuwvlokken die zeskantig zijn, samengeperst tot een ronde hagelkorrel. In de winter zijn de stijgende en dalende luchtbewegingen in de wolk niet zo heftig als in de zomer.

Winterhagel of korrelhagelWinterhagel of korrelhagel

Beschrijving korrelhagel

Deze vorm van neerslag komt in Nederland het meest voor in de wintermaanden en vaak samen met korrelsneeuw. Het zijn kleine en waterige hagelkorrels tussen twee en vijf millimeter ‘groot’, bolvormig, doorzichtig en glad. De korrelhagel valt naar beneden als korrelsneeuw maar smelt enigszins in de onderste luchtlagen. De gladde hagelstenen springen zodra ze de grond raken eerst omhoog. Korrelhagel komt voor in zware buien met een temperatuur die rond het vriespunt ligt. De tussenvorm van hagel en korrelhagel is korrelsneeuw.

KorrelsneeuwKorrelsneeuw

Beschrijving korrelsneeuw

Korrelsneeuw valt eveneens naar beneden uit zware buien met een temperatuur rond het vriespunt. De sneeuwkorrel heft een doorsnee van twee millimeter en samengeklonterde ijskristallen (een sneeuwvlok). IJskristallen die in de wolk botsen met onderkoelde waterdruppels waar korrelsneeuw uit ontstaat. Korrelsneeuw bestaat uit luchtige en losse korrels. Wanneer ze de grond raken springen enkele korrels open en is een zespuntig ijskristal vaak goed zichtbaar naast de brosse en zachte sneeuwkorrels.

Korrelhagel versus korrelsneeuw

De overeenkomst is dat de beide vormen van neerslag alleen voorkomen in de wintermaanden uit buienwolken. De verschillen zijn:
KorrelhagelKorrelsneeuw
Is hardIs zacht en donzig
Geeft geluid tegen de ramenGeeft een dof, vrij stil geluid
Is niet samen te drukkenIs samen te drukken
Valt recht naar benedenZweeft naar beneden
© 2018 - 2024 Rieja, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Het weer: verschillende vormen van neerslagHet weer: verschillende vormen van neerslagDe meest voorkomende vorm van neerslag is regen. Wanneer de druppels van de opgestegenwaterdamp te zwaar worden om in de…
Hoe werkt de buienradar?Heel veel mensen in Nederland maken gebruik van de buienradar op internet. Maar hoe werkt die buienradar nou eigenlijk,…
Het regent met grote druppels of hele kleine druppelsHet regent met grote druppels of hele kleine druppelsRegen is een vorm van neerslag. Hemelwater van dikke druppels of fijne kleine druppels. Regen is nodig om de bodem, plan…
De vorming van neerslag, wanneer gaat het sneeuwen?De vorming van neerslag, wanneer gaat het sneeuwen?De samenleving heeft altijd belang bij de weersomstandigheden. In de zomer gaat de voorkeur uit naar zomerss zonnige dag…

Russische beer – metafoor voor kou uit SiberiëRussische beer – metafoor voor kou uit SiberiëLangdurige vrieskou die vanuit het oosten onze kant op komt, wordt ook wel de Russische beer genoemd. Het is een metafoo…
Vriezend weer met en zonder mist geeft verschillen in rijpVriezend weer met en zonder mist geeft verschillen in rijpEén nachtvorst is al genoeg in de winter om het groene landschap te veranderen in een wit sprookje. Het heeft niet gesne…
Bronnen en referenties
  • https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/uitleg/hagel
  • http://www.weer.nl/nieuws/detail/2014-05-28-hagelstenen/
  • https://www.buienradar.nl/nederland/weerbericht/blog-oud/winterse-buien-e1f94f
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Hagel_(neerslag)
  • https://www.meteo.be/meteo/view/nl/91313-WeerWoorden.html?view=14521355
  • https://www.ensie.nl/peter-timofeeff/hagel
  • Afbeelding bron 1: Georgex25, Pixabay
Rieja (356 artikelen)
Laatste update: 05-06-2020
Rubriek: Wetenschap
Subrubriek: Weer
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.