Mussenbroeck, uitvinder van de Leidse fles en pyrometer

Pieter van Musschenbroeck (1692-1761), geboren en gestorven te Leiden, is professor geweest aan de universiteit van Duisburg, Utrecht en Leiden. Hij gaf les in geneeskunde, wiskunde, natuurkunde, astronomie en filosofie. Tijdens zijn opleiding heeft hij ondere andere colleges gevolgd van Isaac Newton. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Universele wetenschapper
• Pyrometer
• Eerste condensator; Leidse Fles
• Accu
• Hoog Voltage
• Atmometer

Universele wetenschapper

De 18e eeuwse Leidenaar werd in 1754 buitengewoon hoogleraar aan de universiteity in St. Petersburg en werd gekozen tot lid van het prestigieuze instituut The Royal Swedish Academy of Sciences, oftewel De Koninklijke, Zweedse Academie voor Wetenschappen die ook de Nobelprijs toekent aan wetenschappers. Van Musschenbroeck deed drie belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen. Hij deed veel onderzoek op het gebied van elektriciteit, meteorologie en magnetische eigenschappen van metaal.

Pyrometer

Pyrometer, thermometer voor extreem hoge temperaturen(-50, +4000graden Celcius)
Deze temperatuurmeter is gemaakt met als doel de uitzetting van metaal door warmte te meten. In het natuurkundig onderzoek van de 18e eeuw werd er veel nieuwe kennis over deze verschijnselen opgedaan. Maar men had nog niet voldoende meetinstrumenten ter beschikking om het wetenschappelijk onderzoek te doen. Daarom moet naast het onderzoek zelf de instrumenten worden uitgevonden waarmee het onderzoek gedaan kan worden. Eén van de pioniers op wetenschappelijk gebied in de 18e eeuw was Pieter van Musschenbroeck. Hij deed onderzoek naar de eigenschappen van metaal en ontwikkelde een instrument om de temperatuur van metaal te meten. Het instrument werd het ¨toestelletje van van Musschenbroeck¨ genoemd.

Eerste condensator; Leidse Fles

Van Musschenbroeck heeft de Leidse fles uitgevonden. Dit apparaat kan elektrische lading opslaan, net als een condensator. De Leidse fles wordt over het algemeen beschouwd als eerste condensator ter wereld. De Leidse fles kon een elektrische lading vasthouden. Deze lading werd dan enige tijd later gebruikt voor experimenten met elektriciteit. Een bekend en populair experiment is en was het geven van elektrische schokken aan medemensen. Door in een kring te gaan staan en elkaars hand vast te houden terwijl iemand de Leidse fles vastpakt en een ander iemand de aardgeleiding, voelt iedereen in de kring een schok. Dat laatste gebeurt nog steeds op sommige scholen. Het bewijst dat elektrische energie kan verplaatst worden via geleidend materiaal en dat je altijd een kringloop nodig hebt om elektriciteit via geleidende materialen te transporteren. De Leidse fles wordt vvan spanning voorzien door een elektriseermachine.

Accu

De Leidse fles kan ook gezien worden als voorloper op de accu. Men schakelde een aantal Leidse flessen in serie aaneen waardoor er een grote hoeveelheid elektrische lading kan worden opgeslagen. De eerste die dat deed was Benjamin Franklin in 1748. In onze tijd is het onderzoek naar spanning uit condensators weer actueel geworden. In Zweden is er een bus gemaakt die rijdt op elektrische lading die door condensatoren zijn opgebouwd.

Hoog Voltage

De Leidse Fles is door hobbyisten zelf te maken maar dat is echter niet zonder gevaar. Er staan legio websites op internet met een handleiding. Maar ook met allerlei waarschuwingen omdat er een dodelijk hoog voltage bereikt kan worden. Theoretisch is het mogelijk om een miljoen volt op te slaan in de glazen flessen. Het is daarom uit veiligheidsoogpunt belangrijk voor de hobbyist om een klein exemplaar te maken. Overigens heeft Georg von Kleist hetzelfde concept een paar maanden eerder uitgevonden. Hij publiceerde het echter later dan van Musschenbroeck die ook het ontwerp meer had geperfectioneerd. Het komt vaker voor dat een uitvinding gelijktijdig en onafhankelijk van elkaar op twee plaatsen op de wereld wordt uitgevonden.

Atmometer

De professor Van Musschenbroeck heeft ook bijgedragen aan de ontwikkeling van de meteorologie als wetenschap. Hij heeft de atmometer uitgevonden. Dit instrument mat de verdamping op natte oppervlakken. Hiermee kan bijvoorbeeld de hoeveelheid verdamping van water op de aarde worden gemeten of de verdamping van water in een kleiner gebied zoals van een meer. In zijn tijd was het heel gebruikelijk om je met meerdere wetenschappen bezig te houden. Vandaar dat van Mussenbroeck zowel aan de metereologie, wiskunde, natuurkunde, filosofie als geneeskunde werkte. Met recht kan van Musschenbroeck net als bijvoorbeeld Newton daarom een homo universalis genoemd worden; een wetenschapper die meerdere vakgebieden bestudeerd en onder de knie heeft.