Locatiebepaling in survivalsituatie (met horloge)

Stel: je wordt ontvoerd en weet te ontsnappen aan je ontvoerders nadat ze je over de hele wereld hebben verplaatst. Je hebt dus geen idee waar ter wereld je je bevindt. Of: je bent per vliegtuig onderweg naar een zakenafspraak in Vladivostok, maar je vliegtuig krijgt motorpech en moet een noodlanding maken in the middle of nowhere. Hoe kun je in zo’n situatie je locatie bepalen wanneer het je ontbreekt aan alle elektronica en meetinstrumenten? Het enige wat je hebt is je analoge horloge of, in het geval van de zakenman, een Rolex horloge. Wat nu?

Oriëntatie

De eerste stap die je noodzakelijkerwijs moet ondernemen is je oriëntatie. Waar is het noorden, waar het zuiden? Deze oriëntatie kun je op twee momenten moeten uitvoeren, ’s nachts en overdag.

’s Nachts

Wanneer je je ’s nachts moet oriënteren, is dit een niet al te lastige taak. Het eerste wat je moet doen, is bepalen op je op het noordelijk of het zuidelijk halfrond bent. ’s Nachts kun je dit doen aan de hand van het firmament. Allereerst ga je op zoek naar vertrouwde sterrenbeelden. Vind je deze, dan ben je waarschijnlijk op het noordelijk halfrond (de Nederlanden liggen immers op het noordelijk halfrond). In dat geval ga je op zoek naar de poolster. Deze is te vinden door het ‘pannetje’ van de kleine beer aan de kant het verst van de steel een keer of vijf te verlengen. Wanneer je de poolster eenmaal hebt gevonden, maak je met de middelen die tot je beschikking staan een windroos. Je weet nu waar alle windrichtingen zijn.

Wanneer je niet op het noordelijk halfrond blijkt te zijn, ga je op zoek naar het Zuiderkruis. Als je deze hebt gevonden verleng je de lange as vier à vijf keer. Het punt dat je dan vindt, bevindt zich boven de zuidpool. Maak ook in dit geval een windroos om ook later te kunnen zien waar het zuiden is.

Weet je niet hoe het Zuiderkruis eruitziet of hoe je deze of de poolster moet vinden, dan is er nog een derde methode om de windrichtingen te bepalen. Ditmaal steek je twee stokken of iets vergelijkbaars in de grond op zo’n manier dat je één bepaalde ster ziet wanneer je kijkt over de lijn langs de toppen van de stokken. Vervolgens kijk je in welke richting de ster zich lijkt te bewegen. Beweegt deze naar boven dan kijk je naar het oosten, beweegt deze omlaag dan kijk je naar het westen. Lijkt de ster naar links te bewegen, dan kijk je naar het noorden. Lijkt de ster naar rechts te bewegen, dan kijk je naar het zuiden.

Overdag

Wanneer je je overdag moet oriënteren, maak je gebruik van de zon. Hiervoor zet je een stok in de grond. Vervolgens markeer je de schaduw, bijvoorbeeld door een lijn in de grond te maken. Een tijdje later markeer je de schaduw opnieuw. Dit herhaal je enkele malen. Aangezien een schaduw zich richting het oosten verplaatst, kun je nu afleiden waar het oosten is. Vervolgens maak je een windroos door alle windrichtingen te markeren.

Bepaling lengtegraad

Aangezien je bent vertrokken (of ontvoerd) terwijl je een horloge droeg dat exact de juiste tijd aangeeft in de tijdzone waar je vandaan komt, kun je met behulp hiervan de lengtegraad bepalen. Om deze lengtegraad te bepalen moet je weten uit welke tijdzone je bent vertrokken en hoe deze afwijkt van GMT. In het geval dat je bent vertrokken uit de tijdzone waarin Amsterdam en Brussel vallen, is dit één uur later dan GMT. Wanneer de zomertijd is ingevoerd, is dit echter twee uur later dan GMT.

Wanneer je deze gegevens weet, kun je aan de hand van schaduwen je lengtegraad bepalen. Om dit te bepalen, lees je de tijd af op je horloge op het moment dat de schaduwen het kleinst zijn en de zon op het hoogste punt staat. Vervolgens bereken je het tijdsverschil tussen de tijd die je horloge aangeeft en 12:00 uur GMT. Daarna bepaal je of het op jouw locatie eerder of later middag is dan in Greenwich. Is het bij jou eerder middag, dan bevindt je je op OL, is het bij jou later middag, van bevindt je je op WL. Tenslotte zet je het tijdsverschil om in graden. Dit doe je door voor elk heel uur 15 graden te rekenen en voor elke minuut 15 seconden. Je hebt nu je lengtegraad bepaald.

Bepaling breedtegraad

Om je breedtegraad te bepalen maak je gebruik van de sterren. Op het noordelijk halfrond gebruik je de poolster en op het zuidelijk halfrond het punt in het verlengde van het Zuiderkruis. De breedtegraad is relatief makkelijk te bepalen. Deze komt namelijk overeen met de hoek tussen de poolster en de horizon of de hoek tussen het punt boven de zuidpool en de horizon. Deze hoek kun je bepalen met behulp van je horloge. Hiervoor volg je de volgende stappen.

Allereerst maak je een opstelling van stokken waarvan de punten een lijn vormen die naar de poolster wijst. Vervolgens span je tussen deze toppen een touw of draad. Daarna span je ook een horizontale draad en je houdt het middelpunt van je horloge achter het snijpunt van beide draden. Vervolgens bepaal je de hoek door het aantal minuten af te lezen dat zich tussen de draden bevindt. Hierbij komt elke minuut overeen met 4 graden. Je kunt nu dus je breedtegraad bepalen.

Als je gebruik maakt van de methodes in dit artikel kun je je locatie bepalen. Deze methode is echter niet heel nauwkeurig en moet dus alleen dienen voor een eerste inschatting of ter controle van een koers.