Spiritisme als parapsychologische discipline

Spiritisme is voor sommigen een religie, voor anderen een wetenschappelijk onderzoeksterrein. In ieder geval zijn hier een aantal verschijnselen mee gemoeid, die om een redelijke verklaring vragen.

Oorsprong

Het moderne spiritisme is ontstaan toen een aantal vreemde verschijnselen de wereldpers haalden met de gebeurtenissen rond de zusters Kate en Margaret Fox in 1848 in Hydesville in de staat New York.

’s Nachts werden vreemde geluiden gehoord, zoals kloppen op de muur en het verplaatsen van meubilair. Ook werden door het ganse huis schokken gevoeld. Op een bepaald moment gingen vader en moeder aan een verschillende kant van de deur staan. De ene stond binnen, de andere buiten. Toch hoorden beiden de kloppen op de deur die van de andere kant leken te komen.

Contact

Een van de meisjes klapt in haar handen en vraagt aan de mysterieuze klopper dit na te doen. Een zelfde aantal kloppen antwoordt. De moeder zegt: als je een geest bent, klop dan tweemaal. En tweemaal wordt geklopt.

Als bewijs van de echtheid van het fenomeen vraagt de moeder aan de geest de leeftijd van de meisjes te kloppen. De geest antwoordt met twee reeksen kloppen, die precies de respectieve leeftijd van de kinderen weergeeft.

Stilaan ontwikkelen beide kinderen en de moeder een manier om met de geest te praten, door middel van klopgeluiden.

Latere verschijnselen

Doordat de pers op deze feiten is gesprongen, wordt op verschillende plaatsen in Amerika geëxperimenteerd in het communiceren met geesten. Een ander beroemd voorbeeld zijn de verschijnselen op de Eddy Boerderij in Vermont in 1874. Dit voorval werd beroemd omdat het werd onderzocht door Henry Steel Olcott, de stichtend voorzitter van de Theosofische Vereniging.

Spiritisme als religie

Duizenden spiritisten in de wereld kregen boodschappen door, via verschillende paranormale technieken, die ze terecht of onterecht aanzagen voor boodschappen van overledenen. Deze overledenen, of geesten, gaven veel informatie door over het leven na de dood, reïncarnatie, de hemel, het doel van het leven, enz. Al deze gegevens samen zouden worden wat we thans noemen de spiritistische religie, waarvan de Fransman Alan Kardec het boegbeeld werd. Hoewel de grote doorbraak van het spiritisme in Frankrijk gebeurde, is het vooral in Zuid-Amerika dat tegenwoordig de spiritistische religie actief is met honderdduizenden aanhangers.

Spiritistische verschijnselen

Volgende studieobjecten worden vaak op tot het spiritisme gerekend, hoewel ook vaak in een andere context genoemd:

• Leven na de dood
• Reïncarnatie
• Metempsychose of zielsverhuizing
• Pre-existentie
• Kruiscorrespondenties
• Geesten
• Gidsen
• Engelen
• Apporten of het uit het niets (of door een muur) te voorschijn komen van voorwerpen. Het omgekeerde (dus de verdwijning) noemen we asporten.
• Materialisaties
• Gipsafdrukken van fantoomledematen
• Klopgeesten

Verklaringshypothesen

In grote lijnen kunnen we naast de hypothese van bedrog en zelfbedrog de verklaringsmodellen als volgt indelen:

• De spiritistische hypothese
• De animistische hypothese

De spiritistische hypothese

Dit verklaringsmodel gaat er van uit dat al deze verschijnselen worden veroorzaakt door geesten. Dit wil zeggen overleden personen of niet-menselijke entiteiten.

De animistische hypothese

Dit verklaringsmodel zoekt het antwoord in de animus, de menselijke geest. Verschillende al dan niet overlappende verklaringen worden in dit model gebruikt:

• Afsplitsing van de persoonlijkheid
• Telepathie
• Parergie

Conclusie

Over de verklaring van de spiritistische verschijnselen is niet iedereen het eens, maar parapsychologen kunnen niet meer loochenen dat deze verschijnselen in vele gevallen authentiek zijn.