Nobelprijs voor de economie, de Mechanisme Ontwerp Theorie

Drie personen ontvingen in 2007 de Nobelprijs voor de economie. Het ging om Leonid Hurwicz, Eric Maskin en Roger Myerson. In 2008 ging de prijs naar Paul Krugman voor zijn analyse van de handelspatronen, locatie van de economische activiteit, vrije handel en globalisering. Welke Nederlanders kregen al een Nobelprijs? Een Nobelprijs voor een Nederlandse onderzoeker is al weer even terug. We moeten dan terug naar Gerardus 't Hooft en Martinus Veltman in 1999.

Nobelprijs Nederlanders

Enkele Nederlanders die de Nobelprijs wonnen, vaak samen met anderen. Natuurkunde komt een paar keer voor. De Nobelprijs voor de vrede ging eenmaal naar een Nederlander, namelijk Tobias Michael Carel Asser:

Jaar	Nobelprijs	Winnaars in Nederland	Voornaamste ontdekking
1999	Natuurkunde	Gerardus 't Hooft en Martinus Veltman	Theorie kwantumstructuur van elektro zwakke interacties.
1995	Scheikunde	Paul Crutzen samen met Sherwood Rowland en Mario Molina (VS)	Onderzoek naar het gat in de ozonlaag
1984	Natuurkunde	Simon van der Meer samen met Carlo Rubbia (Italie)	Ontdekking van velddeeltjes W en Z bij transport van zwakke kernkracht
1981	Natuurkunde	Nico Bloembergen samen met Arthur Leonard Schawlow (VS) en Kai Manne Siegbahn (Zweden)	Ontwikkeling laserspectrocopie en hoge resolutie elektronenspectroscopie
1975	Economie	Tjalling Koopmans samen met Leonid Kantorovitsj	De theorie van de optimale toewijzing van productiemiddelen
1973	Geneeskunde	Nicolaas Tinbergen samen met Karl von Frisch (Oostenrijk) en Konrad Lorenz	Verklaring biologische achtergronden gedrag bijen en jonge vogels
1969	Economie	JanTinbergen en Ragnar Frisch (Oostenrijk)	Wiskundige modellen voor economische analyse en aanzet tot de econometrie
1953	Natuurkunde	Frits Zernike	De fasecontrast microscoop
1936	Scheikunde	Petrus Josephus Debye	De wisselwerking van straling en materie
1929	Geneeskunde	Christiaan Eijkman samen met Frederick Hopkins (Engeland)	Ontdekking van diverse vitamines waaronder vitamine B1
1924	Geneeskunde	Willem Einthoven	Mechanisme elektrocardiogram
1913	Natuurkunde	Heike Kamerlingh Onnes	Eigenschappen van materie bij lage temperaturen
1911	Nobelprijs Vrede	Tobias Michael Carel Asser	Grondlegging van internationaal recht
1910	Natuurkunde	Johannes Diderik van der Waals	Theorie over aantrekkingskrachten tussen moleculen

Mechanisme Ontwerp Theorie

De negentigjarige Russische Amerikaan Leonid Hurwicz kreeg de prijs als de grondlegger van de Mechanisme Ontwerp Theorie. De Amerikanen Eric Maskin en Roger Myerson delen mee, omdat zij de theorie verder uit hebben gebouwd. Centraal bij deze theorie staat de Speltheorie, bekend uit de Mathematische Besliskunde. Bij deze theorie staat het nemen van beslissingen centraal. De actoren, spelers genoemd, worden bestudeerd op hun strategische keuzes. Met modellen wordt vervolgens geprobeerd om de beslissingen te begrijpen en voorspellen.

Prisoner’s dilemma

Zeer bekend is het prisoner’s dilemma, met twee aanstaande gevangenen die elkaar kunnen verraden dan wel beiden hun mond houden met het risico dat de één toch de ander verraadt. Wat kun je dan in zo’n situatie het beste doen? Het is beter dat ze beiden hun mond houden, maar naar alle waarschijnlijkheid zullen ze toch elkaar verraden en dus beiden de gevangenis ingaan. Het individuele belang overstijgt daarmee het collectieve belang, met een suboptimale uitslag als gevolg.

Amerikaan Leonid Hurwicz

De grote meerwaarde van Amerikaan Leonid Hurwicz is dat hij met de Mechanisme Ontwerp Theorie probeert om het individuele belang en het maatschappelijke belang op één lijn te brengen. Denk bijvoorbeeld aan de analoge situatie, waarbij monopolies zullen proberen om hun eigen belang na te streven, wat niet in het belang is van hun klanten. Maar als, zo leert de theorie, de markt voor monopolies slim wordt vormgegeven, dan gedragen zij zich wel degelijk zo dat ze ook het belang van de klanten dienen. De drie laureaten hebben uitgewerkt wanneer de vrije markt het beste werkt en wanneer een ander mechanisme, zoals een veiling, beter werkt. Hun inzichten zijn bijvoorbeeld gebruikt voor het ontwerp van veilingen van telecomfrequenties.

De laureaten

Hurwicz, negentig jaar oud, is de oudste van de drie laureaten. Hij is nog steeds verbonden aan de Universiteit van Minnesota in Minneapolis. Hij is bovendien de oudste die ooit een Nobelprijs heeft gekregen. Mechanisme Ontwerp Theorie, waarvoor Hurwicz de basis legde, werd verder ontwikkeld door Maskin en Myerson. Maskin is verbonden aan het Institute for Advanced Study in Princeton, New Jersey. Myerson werkt aan de Universiteit van Chicago.

Amerikaanse dominantie

De Amerikaanse dominantie op het vlak van de economische wetenschappen is zeer frappant. Sinds 1969, toen de Nederlandse econoom Jan Tinbergen samen met de Noorse Ragnar Frisch de eerste Nobelprijs voor economie won, is maar liefst zestig procent van de prijswinnaars geboren Amerikaan. Sinds 1980 komt bijna driekwart van de winnaars uit de VS. Het is ze van harte gegund, maar een Nederlandse laureaat zou ook wel weer eens aardig zijn.

Paul Krugman

De Nobelprijs voor de Economie 2008 ging naar de Amerikaan Paul Krugman vanwege zijn analyse van de handelspatronen, locatie van de economische activiteit, vrije handel en globalisering. Paul Krugman werd in 1953 in de VS geboren en is verbonden aan de vermaarde Princeton University. Hij is een criticus van George Bush en prees onlangs voormalig premier Gordon Brown nog voor zijn aanpak in de kredietcrisis.