De Nobelprijswinnaars in 2007

De Nobelprijzen voor 2007 zijn in Noorwegen bekend gemaakt. Allemaal ontvangen ze een medaille, een persoonlijk certificaat, een flink geldbedrag en eeuwige roem. In dit artikel een overzichtelijke toelichting op alle laureaten uit 2007 voor scheikunde, geneeskunde, natuurkunde, literatuur, economie en vrede.

Nobelprijzen, wat zijn dat voor prijzen?

In overeenstemming met het testament van Afred Nobel worden jaarlijks Nobelprijzen uitgereikt. De laureaten hebben zich volgens het Noorse Nobelprijscomité dan uitzonderlijk verdienstelijk gemaakt voor de mensheid, voor bijzondere vondsten, ontdekkingen, onderzoeken, verrichtingen en andere bijzondere aangelegenheden. Alfred Nobel, vandaar de naamgeving Nobelprijzen, bepaalde vijf gebieden waarin personen zich konden onderscheiden: natuurkunde, scheikunde, geneeskunde, literatuur en de vrede. De Nobelprijs voor Economie is hier sinds 1969 aan toegevoegd. Zes Nobelprijzen dus, waarbij de prijs bestaat uit een medaille, een persoonlijk certificaat, geld en eeuwige roem. Sinds de instelling van de prijs in 1895 hebben meer dan 700 laureaten voor hun wetenschappelijke of literaire werk of voor hun inspanningen ten behoeve van de wereldvrede de Nobelprijs ontvangen. In dit artikel beperk me tot de winnaars in 2007.

Nobelprijs voor natuurkunde

De Nobelprijs voor Natuurkunde gaat in 2007 naar de Fransman Albert Fert en de Duitser Peter Grünberg. Het tweetal kreeg de onderscheiding voor de ontdekking in 1988 van de Giant Magnetoresistance. Zonder het werk van beide natuurkundigen zou het niet mogelijk zijn geweest om gegevens uit mini harddisks te halen. Hun ontdekking hielp latere onderzoekers om harde schijven veel kleiner te maken en ze bovendien geschikt te maken voor een veel grotere opslagcapaciteit. Aan deze voornaamste wetenschappelijke erkenning van beide natuurkundigen is een geldbedrag van ruim 1 miljoen euro verbonden. Verscheidene Nederlandse natuurkundigen, onder wie Hendrik Lorentz en Johannes van de Waals hebben in eerdere jaren de Nobelprijs voor Natuurkunde gekregen.

Nobelprijs voor Scheikunde

De Nobelprijs voor Scheikunde gaat in 2007 naar de Duitse wetenschapper Gerhard Ertl, inmiddels 71 jaar oud. De in Stuttgart geboren Duitser wordt gezien als een baanbrekende wetenschapper. Hij krijgt de Nobelprijs voor Scheikunde voor zijn studies naar chemische processen op vaste oppervlakken. Dat is een belangrijke tak van de wetenschap voor de chemische industrie om bijvoorbeeld processen als roestvorming of de werking van brandstofcellen of kunstmest beter te kunnen doorgronden en toe te passen in producten. Inmiddels maken ook producenten van halfgeleiders gebruik van deze kennis. Opmerkelijk is ook dat zijn kennis kan worden benut bij de verklaring van de aantasting van de ozonlaag. Drie Nederlanders kregen tot dusverre de Nobelprijs voor de Scheikunde, te weten: Jacobus Henricus van 't Hoff in 1901, Peter Josephus Wilhelmus Debye in 1936 en Paul Josef Crutzen in 1995.
Aan de prijs is een geldbedrag verbonden van iets meer dan een miljoen euro.

Nobelprijs voor Geneeskunde

De Nobelprijs voor Geneeskunde gaat in 2007 naar Mario Capecchi en Oliver Smithies uit de VS, en de Britse Martin J. Evans krijgen de prestigieuze award voor hun embryonaal stamcelonderzoek. De drie worden onderscheiden voor hun ontdekking van de principes op het gebied van genetische modificatie en gentherapie. De ontwikkeling van de zogenaamde knock out genen technologie bij muizen is beloond met deze prestigieuze prijs. De techniek maakt het mogelijk om muizen te gebruiken als proefdier modellen voor menselijke ziekten. De basis voor deze techniek werd al omstreeks 1970 gelegd. De eerste publicaties over de zogenaamde knock-outmuizen dateren uit 1989. Smithies heeft in de jaren negentig bijvoorbeeld het gen uitgeschakeld dat bij mensen met taaislijmziekte defect is. Inmiddels zijn ook honderden muizenmodellen ontwikkeld voor onder meer hart- en vaatziekten, suikerziekte en kanker.
De Britse Evans werkte de ontwikkelde methode verder uit en paste het toe op embryonale stamcellen. Evans schakelde op zijn beurt in een dergelijke muizen stamcel een gen uit.
Aan de wetenschappelijke prijs voor medici is een geldbedrag van 1,1 miljoen euro verbonden.

Nobelprijs voor Literatuur

De Nobelprijs voor de Literatuur 2007 is toegekend aan de Britse schrijfster Doris Lessing. Deze bijna 88-jarige schrijfster is de auteur van een omvangrijk oeuvre. Haar werk kreeg vooral in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw veel waardering. Ze schreef meer dan dertig romans, verhalen en dichtbundels. Haar meest bekende werk is de in 1962 verschenen roman The Golden Notebook, waarmee ze zich met alle energie veel aandacht vestigde op de feministische zaak. Ze is lange tijd gezien als een icoon van het literair-feminisme, maar heeft later veel andersoortig werk gemaakt. Met bijvoorbeeld de publicatie in 1995 van het eerste deel van haar autobiografie, Under my skin, wist ze vele groepen lezers aan zich te binden.

Nobelprijs voor Vrede

Het Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC en Al Gore hebben de Nobelprijs voor de Vrede 2007 toegekend gekregen. Deze prijs ontvangen ze voor “hun inspanningen om kennis op te bouwen en te verspreiden over de door de mens gecreëerde klimaatverandering, en het leggen van de fundamenten voor maatregelen die nodig zijn om dergelijke verandering tegen te gaan". De 59-jarige Gore was vicepresident van de Verenigde Staten van 1993 tot 2001 onder president Bill Clinton en zet de laatste jaren met volle kracht in voor de bescherming van het milieu. Het Nobelcomité ziet Gore al jaren als een van de "toonaangevende milieubeschermers in de wereld". In het IPCC werken 3000 klimaat wetenschappers uit de hele wereld samen en is de belangrijkste internationale autoriteit op het gebied van de opwarming van de aarde. Het IPCC zetelt in het Zwitserse Genève. Hoewel in eerste instantie de link tussen het veel omvattende milieuwerk en de Nobelprijs voor de Vrede lijkt te ontbreken, is die er wel Het Nobelcomité stelt namelijk met het toekennen van de prijs aan het IPCC en Gore "een bijdrage te willen leveren aan een scherpere focus op het proces en de besluitvorming die noodzakelijk lijken om het toekomstige klimaat te beschermen en om daarmee de dreiging voor de veiligheid van de mensheid te verminderen".
Aan de Nobelprijs voor de Vrede is een bedrag van ruim 1 miljoen euro verbonden. Al Gore moet dat geld delen met de IPCC.

Nobelprijs voor Economie

De Nobelprijs voor de Economie 2007 is toegekend aan de Amerikaanse economen Leonid Hurwicz, Eric Maskin en Roger Myerson voor het ontwikkelen van de Mechanisme Ontwerp Theorie. De inmiddels negentigjarige Russische Amerikaan Leonid Hurwicz is de grondlegger van de Mechanisme Ontwerp Theorie. Maskin en Myerson hebben deze theorie verder ontwikkeld, en aangevuld en toegepast. Ze krijgen de prijs voor hun bijdrage aan de ontwikkeling van een theorie die helpt vast te stellen in welke situaties vrije marktmechanismen goed werken, en wanneer en hoe ingrijpen nodig kan zijn. Hoewel volgens de 18de eeuwse econoom Adam Smith een vrije markt zorgt voor een efficiënte verdeling van schaarse goederen en hulpbronnen, in werkelijkheid de concurrentie vaak niet geheel vrij, en is er van een efficiënte verdeling geen sprake. De Mechanisme Ontwerp Theorie probeert de invloed van deze verschillen op individueel niveau te vertalen in effecten op maatschappelijk niveau. Het stelt economen in staat om op efficiënte wijze in te spelen op handelsstromen en het proces van prijsbepaling.

Slot

Winnaars van de Nobelprijs krijgen een bedrag van tien miljoen Zweedse kronen ofwel 1,1 miljoen euro.