Vecht-of-vluchtreactie, de rol van adrenaline

Heb je ooit wel eens een levensbedreigende situatie ervaren? Heb je ooit wel eens oog in oog gestaan met de dood? Op het moment dat je de bedreiging hebt waargenomen en beseft dat je zou kunnen sterven treedt er een merkwaardige reactie op in ons lichaam. Het zenuwstelsel communiceert met het endocriene systeem om het lichaam voor te bereiden op actie. De vrijgekomen adrenaline zal invloed hebben op het hele lichaam en geeft het lichaam slechts twee mogelijke opties: vechten of vluchten.

Wat is de vecht-of-vluchtreactie?

De vecht-of-vluchtreactie of ook wel acute stressreactie genoemd is een fysiologisch en biologisch fenomeen dat sinds oudsher wordt ervaren door de mens. Ongeacht de bedreiging op de veiligheid van het individu, slechts een fractie van een seconde zal beslissen welke actie er moet worden genomen, vechten of vluchten voor je leven.

Dit fenomeen komt ook terug in het wild wanneer dieren hun prooi besluipen. Sommige dieren zijn beter in vluchten en kunnen hierdoor hun roofdier ontlopen terwijl anderen hun emoties beter onder controle kunnen houden en voor het gevecht kiezen.

Vandaag de dag heeft deze reactie echter een geheel nieuwe betekenis en is uitgegroeid tot iets wat in vele aspecten van het leven van toepassing is.

Nut van de vecht-of-vluchtreactie

Als we kijken naar bepaalde beroepen zoals brandweermannen en politieagenten die dagelijks in potentieel levensbedreigende situaties terecht komen is het evident om het nut van de vecht-of-vluchtreactie te begrijpen. Hoewel het niet echt een optimale mentale toestand is, blijkt het toch een goede verklaring waarom mensen gevaarlijke situaties eerder opzoeken dan dat ze er van wegvluchten. Denk maar aan een moeder die een brandend huis inloopt om haar baby te redden.

Mensen die in dergelijke situaties terecht komen verklaarden achteraf niet te weten wat hen overkwam. Ze kwamen blijkbaar in een toestand waarbij ze tot veel meer in staat waren dan ze anders zouden gedaan kunnen hebben onder normale omstandigheden.

Het is belangrijk op te merken dat beide keuzes, vechten of vluchten, een grote kracht en sterkte vergen van het lichaam. Door het vrijkomen van bepaalde stresshormonen waaronder adrenaline, worden andere lichaamsprocessen stopgezet waaronder de spijsvertering, urinaire en seksuele functie. De hormonen en hersenen hebben het nu overgenomen en richten de bloedtoevoer voornamelijk op de grote spieren en het versterken van andere lichaamsdelen.

Effect van adrenaline op het lichaam

Ogen

De adrenaline zal in het oog binden met de adrenoceptoren wat zal resulteren in het samentrekken van de radiale spier van de iris waardoor de pupillen verwijden. Wanneer de pupillen vergroten kan deze meer licht opnemen waardoor het beeld scherper en helderder zal worden gevormd. Dit is belangrijk om de omgeving duidelijk te kunnen waarnemen in de aanwezigheid van een mogelijke bedreiging.

Lever

Door toedoen van adrenaline wordt het enzym glycogeenfosforylase gevormd in de levercellen. Dit enzym breekt het glycogeen in de lever af in afzonderlijke glucosemoleculen. Dit proces leidt tot een stijging van de bloedsuikerspiegel. De glucosemoleculen worden vervolgens getransporteerd naar de spiercellen waardoor deze meer energie krijgen.

Longen

Door toedoen van adrenaline verwijden de spieren in de longen waardoor ze meer zuurstof kunnen opnemen in het bloed. Naast de spieren zullen ook de kleine slagaders uitzetten waardoor de ademhaling zal versnellen. Door deze verhoging van de ademhalingssnelheid zal het lichaam meer zuurstof kunnen opnemen en meer koolstofdioxide kunnen afzetten.

Hart

Adrenaline zal de cellen van het hart stimuleren om sneller te kloppen waardoor de hartslag versnelt. Dit is belangrijk omdat zuurstof, glucose, hormonen en andere chemicaliën nu sneller kunnen circuleren doorheen het lichaam.

Huid

Adrenaline bindt met de receptoren op de gladde spiercellen in de huid waardoor de spieren samentrekken en de haartjes op de huid zullen recht komen. Ook zal de contractie van zweetklieren leiden tot een verhoogde zweetproductie.

Vecht-of-vluchtreacties in onze huidige samenleving

In onze huidige samenleving waar stress niet weg te denken is heeft de vecht-of-vluchtreactie sterk aan populariteit gewonnen. Hoewel deze reactie nog altijd gebonden is aan situaties waarbij wordt beslist over leven en dood is deze ingebouwde stressreactie uitgegroeid tot een emotionele en psychologische methode om met vermeende bedreigingen in het dagelijkse leven om te gaan.

Enkele veel voorkomende en alledaagse situaties die kunnen leiden tot een vecht-of-vluchtreacties:

• zorgen en ruminatie, langdurig nadenken over bepaalde problemen. Wat doe ik als...?
• agressiviteit
• geweld
• emotionele en psychologische isolatie
• argumentatief of antisociaal gedrag
• minachting voor wetten, regels en gezagsdragers
• angsten en fobieën
• druggebruik
• dakloosheid
• geestesziekte

Hoewel het bij sommige van deze situaties misschien vreemd lijkt dat ze worden beschouwd als een vecht-of-vluchtreactie, kunnen deze eenvoudig worden verklaard. Zo is dakloosheid een afzondering of isolatie van de samenleving. Mensen die geen sociaal contact hebben en hele dagen voor televisie zitten proberen zich op die manier ook te behoeden tegenover vermeende bedreigingen in de samenleving.

Omgevingsfactoren dragen dagelijks bij aan stress. Meestal zijn we ons zelf niet bewust van onze reacties wanneer we worden geconfronteerd met alledaagse gebeurtenissen die leiden tot stress zoals files, problemen op het werk, gezondheidsproblemen, vermoeidheid en tal van andere verdoken stressfactoren.

Om optimaal te kunnen functioneren dient het lichaam zich te kunnen herstellen na elke vecht- of vluchtreactie. In onze huidige stress-samenleving lijkt dit soms onmogelijk en is daardoor ook een va de grootste oorzaken voor fysieke en mentale problemen.