Orkanen: indeling in categorieën (1-5)

In de maanden juni tot en met november staan media vaak bol van de berichten over orkanen. Zo kunnen bijvoorbeeld orkanen die de Amerikaanse kuststaten en het Caraïbisch gebied passeren ernstige schade veroorzaken aan alle soorten bebouwing. Evacuaties zijn dan noodzakelijk. Om het publiek juist te informeren over de te verwachten schade worden orkanen ingedeeld in categorieën. Een orkaan van categorie 3 en hoger krijgt tevens een naam. De grootste en meest destructieve orkanen vallen in categorie 5. Een orkaan van categorie 1 is al zo heftig dat wij ons hierbij in Europa eigenlijks niets voor kunnen stellen.

Categorisering orkanen

• Orkaan, cycloon en tyfoon
• Orkaanseizoen
• Wanneer noem je iets een orkaan?
• Indeling in categorieën
• Categorie zegt iets over te verwachten schade

Orkaan, cycloon en tyfoon

Bij veel mensen bestaat nogal wat onduidelijkheid over wat nu precies een orkaan is en wanneer een storm echt een orkaan genoemd mag worden. De verzamelnaam die geldt voor het natuurgeweld dat de meeste mensen met de term orkaan aanduiden is tropische storm. Onder de noemer tropische storm vallen onder meer de de orkaan, de cycloon en de tyfoon. Welke term wordt gebruikt is afhankelijk van waar de tropische storm is ontstaan.

• Orkaan: ontstaat in de Atlantische Oceaan of het noordoostelijke Stille Oceaan
• Cycloon: ontstaat in de zuidelijke Stille Oceaan of de Indische Oceaan
• Tyfoon: ontstaat in de noordwestelijke Stille Oceaan

Orkaanseizoen

Een tropische storm ontstaat altijd boven zee en trekt richting land. Wanneer dus bijvoorbeeld het Caraïbisch gebied getroffen wordt door een tropische storm dan gaat het altijd om een orkaan omdat deze vanaf de Atlantische Oceaan komt. Alhoewel Europa wel te maken kan krijgen met meteorologische effecten die het gevolg zijn van een tropische storm zal deze niet in Europa aan land komen. Tropische stormen ontstaan altijd boven grote gebieden met warm water. De temperatuur van het water rondom Europa ligt hiervoor - enkele uitzonderingen daargelaten - niet hoog genoeg. Ze vormen vooral op het moment dat er een groot verschil bestaat tussen de temperatuur van het water en de lucht boven het water. In bijvoorbeeld de Amerikaanse kuststaten en het Caraïbisch gebied is daarom vrij nauwkeurig het 'Hurricane season' aan te duiden. Deze ligt tussen 1 juni en 30 november, met een duidelijke piek rond 10 september, wanneer de condities voor het ontstaan van een tropische storm optimaal zijn. Onder invloed van klimaatveranderingen kunnen hierin wel verschuivingen ontstaan.

Wanneer noem je iets een orkaan?

Niet elke grote storm is een orkaan. Of echt van een orkaan gesproken kan worden is afhankelijk van de windsnelheid, de barometrische druk en de hoeveelheid stormvloed. Om de intensiteit van een orkaan aan te duiden wordt gebruik gemaakt van een indeling in vijf categorieën. Pas wanneer een tropische storm wordt ingedeeld in in ieder geval categorie 1 dan kan officieel gesproken worden van een orkaan. Hiervoor moeten onder meer windsnelheden bereikt worden vanaf 119 km/h. Vanaf categorie 3 krijgt een orkaan ook een naam. Het zijn de categorie 5-orkanen die de meeste verwoestingen veroorzaken. Voorbeelden van bekende allesverwoestende categorie 5-orkanen uit het verleden zijn Andrew (1992), Camille (1969) en de "Labor Day" Hurricane van 1935. In 2017 teisterde de categorie 5-orkaan Irma onder meer het eiland Sint Maarten.

Indeling in categorieën

Wanneer er een orkaan op land afraast dan wordt in de berichtgeving in de media vaak gesproken over een orkaan van een bepaalde categorie. Deze categorieën zijn bedoeld om mensen voor te lichten over de potentiële effecten van het natuurgeweld. Het gaat dus niet om een term die door wetenschappers gebruikt wordt. De classificatie-methode is op basis van de Schaal van Saffir-Simpson. Onderscheid wordt gemaakt tussen de volgende categorieën:


Het onderscheid tussen de verschillende categorieën is overigens niet heel scherp. Het is bijvoorbeeld afhankelijk van de manier waarop de windsnelheid wordt gemeten. Volgens de ene methode moet de gemiddelde windsnelheid gedurende een minuut worden gemeten terwijl de andere methode hieruit de pieken neemt. Ook is het mogelijk dat een orkaan wel in een bepaalde categorie ingedeeld moet worden op basis van de windsnelheid maar bijvoorbeeld niet op basis van de hoeveelheid stormvloed. De mate waarin een gebied door de orkaan wordt aangedaan is bovendien ook afhankelijk van met welk deel van de orkaan het te maken krijgt. Zo is er de meeste wind rondom de randen van het oog van een orkaan, terwijl gebieden die worden getroffen door de buitenste delen van een tropische storm juist met meer wateroverlast te kampen kunnen krijgen. Omdat een tropische storm altijd in ontwikkeling is wordt vaak gesproken over het opschalen van van de ene naar de andere categorie.

Categorie zegt iets over te verwachten schade

Zoals gezegd worden de categorieën van orkanen vooral gebruikt om de bevolking te informeren. De categorie waarin een orkaan ingedeeld wordt geeft een indicatie van de mate van schade die deze kan veroorzaken:

• Categorie 1: geen of nauwelijks schade aan bebouwing, mogelijk wel aan gewassen, slecht bevestigde of onderhouden dakbedekking en kleine pieren.
• Categorie 2: mogelijk schade aan daken, deuren en ramen. Ernstige schade aan bijvoorbeeld caravans en boten.
• Categorie 3: ernstige schade aan woningen en nutsvoorzieningen, rondvliegend puin en overstromingen die evacuaties noodzakelijk maken.
• Categorie 4: zeer ernstige schade aan woningen en nutsvoorzieningen, rondvliegend puin, erosie van stranden en overstromingen die evacuaties noodzakelijk maken.
• Categorie 5: zeer ernstige schade aan alle soorten bebouwing, complete wijken kunnen weggevaagd worden.