Wat is een orkaan en hoe ontstaan orkanen?

Meestal aan het eind van de zomer duiken de eerste nieuwsberichten op over orkanen. Bijna iedereen heeft wel eens wat gelezen of gezien over orkanen. Maar wat is een orkaan? En hoe kunnen orkanen ontstaan? Een ding is zeker, een orkaan laat vaak een verwoestend spoor achter van vernieling en ook veel slachtoffers. Mede hierdoor wordt er in de media veel aandacht besteed aan dit weerfenomeen. Ook meteorologen houden zich hiermee bezig want het op tijd voorspellen kan veel levens sparen.

Inhoudsopgave

• Wat is een orkaan?
• Categorieën orkanen
• Hoe ontstaat een orkaan?
• Wat zijn de zwaarste orkanen uit de geschiedenis?
• Schadelijke en dodelijke orkanen
• De orkaanseizoenen
• Kan Nederland ook getroffen worden door een orkaan?

Wat is een orkaan?

Een orkaan of cycloon zijn dezelfde weersfenomenen. Er wordt gesproken van een orkaan of cycloon als er windsnelheden bereikt worden vanaf 120 km/h gedurende een periode van 1 minuut. Daarnaast heeft het systeem een ronde vorm en is het roterend met in het midden de laagste luchtdruk. Een orkaan zorgt naast enorme windsnelheden ook voor veel regen en nabij de kust voor hoogwater waardoor er wateroverlast ontstaat zelfs als de orkaan gepasseerd is. Daarnaast heeft een orkaan een aantal kenmerken zoals een oog in het wolkendek en een muur van wolken waaruit het hard regent. In het oog van een orkaan is het weer een stuk rustiger maar is de luchtdruk het laagst. Op zee is het in het centrum van de orkaan echter zeer gevaarlijk vanwege de opgezweepte en metershoge golven. Hoe sterker de orkaan hoe helderder de lucht in het oog. Aan de randen van het centrum van de cycloon is een ring met zware onweers- en regenbuien actief. De muur van wolken of regenbanden met onweer kunnen zich uitstrekken over honderden kilometers.

Orkanen zijn qua zwaarte te verdelen in vijf categorieën waarbij categorie 1 de lichtste is en categorie 5 de zwaarste met windsnelheden van meer dan 250 kilometer per uur.

Categorieën orkanen

• Categorie 1: 119 - 153 km/h
• Categorie 2: 154 - 177 km/h
• Categorie 3: 178 - 208 km/h
• Categorie 4: 208 - 251 km/h
• Categorie 5: >252 km/h

Hoe ontstaat een orkaan?

Wanneer een tropische storing over zeewater trekt van meer dan 26 graden dan bestaat er een kans dat de storing zich ontwikkelt tot een orkaan. Meestal start het geheel als een groep aan elkaar geklonterde regenbuien. Daarnaast moet de windrichting niet teveel veranderen zodat de storing voldoende energie opneemt. Doordat de cycloon over zee blijft trekken kan het systeem steeds meer energie opnemen en krachtiger worden. Eenmaal aangekomen boven land neemt de kracht en intensiteit van een orkaan af. Restanten gaan na enige tijd over in een storm en vervolgens in een tropische storing. Verspreid over de aarde kunnen cyclonen en orkanen voorkomen maar alleen in tropische en subtropische gebieden waar het water warm genoeg is.
 

Wat zijn de zwaarste orkanen uit de geschiedenis?

De orkaan welke de hoogste windsnelheid bereikte was Patricia in 2015. De orkaan bereikte windsnelheiden van 345 km/h. Allen (1980) staat op plek twee en hier werden windsnelheden van 305 km/h bereikt. Onderzoekers verwachten dat in de toekomst cyclonen steeds krachtiger worden. De zwaarste orkanen (tot 2018) qua windsnelheid zijn:

Schadelijke en dodelijke orkanen

Orkanen zijn zeer gevaarlijk voor de samenleving als ze aan land komen. Eenmaal aan land laat een orkaan een verwoestend spoor achter waarbij veel slachtoffers kunnen vallen en de materiele schade enorm is. Gevaarlijk aan een cycloon is naast de wind ook het zeewater dat wordt opgezweept tot stormvloed waarbij kustplaatsen letterlijk overspoeld kunnen worden.

De dodelijkste (tot 2018) cycloon was Gorky in 1991 in Bangladesh. Er vielen meer dan 138.000 doden en ongeveer 10 miljoen mensen raakten dakloos. De cycloon bereikte windsnelheden van 250 km/h. De wind zorgde dat er een stormvloed stond langs de kust en dat de zeewaterspiegel zes meter steeg. Nargis in 2008 staat op plek twee als het om slachtoffers gaat. De cycloon maakte in Myanmar meer dan 138.000 slachtoffers bij windsnelheden van 215 km/h. De schade bedroeg hier meer dan 10 miljard euro.

De orkaanseizoenen

De regio’s waar cyclonen voorkomen hebben ook elk hun eigen seizoen. Ondanks dat er orkaanseizoenen bestaan komen er ook af en toe orkanen voor buiten deze seizoenen. De seizoenen zijn vastgesteld omdat binnen deze perioden de meeste cyclonen en orkanen voorkwamen. Ook kennen de seizoenen eigen piekmomenten waarop de meeste orkanen voorkomen.

Kan Nederland ook getroffen worden door een orkaan?

Af en toe bereikt een zware storm windkracht 12 oftewel orkaankracht in Nederland. Meestal zijn deze piekmomenten van korte duur en soms worden ze alleen bereikt tijdens het meten van windstoten en wordt windkracht 12 niet bereikt over een constante periode van bijvoorbeeld 1 minuut. Een van de redenen dat orkanen Nederland niet bereiken is omdat de temperatuur van het zeewater beneden de 26 graden ligt. Af en toe komen er wel restanten van een orkaan over Nederland maar deze zijn dan afgevlakt tot een storm of lagedrukgebied. Op 7 september 1944 bereikte een windkracht 12 storm Vlissingen. Tijdens deze storm werd een windsnelheid bereikt van 122 km/h. Maar over het algemeen zal Nederland niet getroffen worden door een tropische orkaan.