De droge zomer van 2018; wat zijn de gevolgen

Naarmate de maand juli vorderde, werd in 2018 de droogte steeds vaker het onderwerp van gesprek. Kranten verhaalden over de zorgen die er waren omtrent flora, fauna en het grotere risico op bosbranden. Weermannen legden de link naar de droge zomer van 1976. Een droogte die in Nederland in het huidige klimaat gemiddeld slechts een keer per honderd jaar voorkomt. Deze keer zouden we daar geen honderd jaar op hoeven wachten: de zomer van 2018 was half juli al hard op weg om alle records te verpulveren. Welke omstandigheden maakten dat het zo ver heeft kunnen komen en wat was er anders dan in 1976?

Gortdroog

Niemand had van tevoren kunnen denken dat 2018 een van de droogste jaren ooit zou worden. Het jaar begint namelijk zo nat dat op 3 januari tijdens een zware storm, voor het eerst in de geschiedenis, alle vijf grote stormvloedkeringen tegelijk dicht moeten.
In april 2018 leek er ook nog niets aan de hand. Met een gemiddelde maandtemperatuur van 12,2 graden kwam hij op de derde plaats te staan in het rijtje van warmste aprilmaanden sinds 1901.

April is meteen de eerste maand waarin een potentieel neerslagtekort kan ontstaan. Dit ontstaat namelijk als de hoeveelheid neerslag kleiner is dan de verdamping. In Nederland is hier pas na 1 april kans op (heel soms iets eerder) omdat er voor verdamping warmte nodig is. In april 2018 had gemakkelijk een neerslagtekort kunnen ontstaan, echter met een neerslaggemiddelde van 79,4 millimeter in De Bilt miste de maand net de top tien van natste aprilmaanden sinds 1901. De verdamping door zon en warmte werd dus tenietgedaan doordat er regelmatig regen viel.

Mei en juni

Mei 2018 was met 16,4 graden de warmste meimaand sinds de metingen in 1901 begonnen. Met bijna 280 zonuren verliep de maand bovendien erg zonnig. In de Bilt viel zo'n 37 millimeter neerslag, bijna de helft minder dan je normaal gesproken ziet in mei. Aan het eind van de maand was er een periode met warm, zonnig weer. Op 29 mei noteerde De Bilt de eerste tropische dag (30 graden precies).

Juni was vooral droog. Gemiddeld over het land viel 29 millimeter neerslag en in De Bilt was het nog nooit zo droog geweest sinds 1901. Daar viel over de hele maand slechts 11,4 millimeter regen naar beneden. Dat de gevolgen hiervan nog niet zo zichtbaar waren, kwam omdat de wind veel de noordhoek opzocht. Hierdoor werd de warmte getemperd en hoewel het over het algemeen zonnig was, liep het neerslagtekort door verdamping minder snel op, dan je bij hogere temperaturen zou zien. 's Nachts koelde het lekker af, waardoor veel mensen het weer als prettig ervoeren. Omdat het niet zo warm was, duurde het langer dan in bijvoorbeeld de hete zomer van 2006 voordat de droogte echt een probleem werd. Dat gebeurde in 2018 pas rond begin juli, waarna de droogte binnen een paar weken echt nijpend werd.

Een droge julimaand

Juli startte waar juni geëindigd was. Hoewel het in de derde week van juni een paar dagen fris en winderig was met slechts een klein beetje regen, was de gemiddelde junitemperatuur van 17,5 nog goed geweest voor een 7e plaats in de top tien van warmste junimaanden sinds 1901. Juli kwam vervolgens met een temperatuur van 20,7 graden in de top 3 terecht van warmste julimaanden ooit.

Juli 2018 zou de zonnigste maand ooit worden. Met een kleine 341 uren zon als maandsom, scheen ie haast onafgebroken. In het begin van de maand kwam de wind daarbij hoofdzakelijk uit noordelijke richtingen en koelde het 's avonds lekker af, wat de warmte aangenaam maakte. De aanhoudende droogte begon nu wel een bron van zorg te worden. Grasvelden kleurden geel en mensen die hun tuintje groen wilden houden, moesten dagelijks sproeien. Gemiddeld over het hele land viel er in de gehele maand slechts 10 millimeter neerslag. In De Bilt nog minder: 5,3 millimeter, waarvan 5,2 mm op 28 juli. Nooit was er in juli zo weinig regen gevallen.

Het record uit 1976 komt in zicht

Veel mensen die voor 1970 geboren zijn, zullen zich wellicht de droge zomer van 1976 nog herinneren. Een droogte die zo erg was, dat er barsten in het asfalt zaten. Hoe droog het in de jaren daarna ook werd, zelfs de warme en droge zomer van 2006 en eerder die van 2003 konden niet tippen aan het neerslagtekort van 363 millimeter dat eind augustus 1976 op de teller stond. En dat terwijl er in juni en juli 1976 (veel) meer neerslag viel dan in 2018 in diezelfde maanden. Zowel voor juni als voor juli geldt dat 1976 geen plek heeft in de lijst van droogste juni- en julimaanden sinds 1901. (Terwijl in 2018 zowel juni als juli de eerste plaats bezetten in dit rijtje.) Pas in augustus begon de echte droogte, nadat het ook in de lente al extreem droog was geweest.

Door een enorme hittegolf die startte in juni 1976 en doorging in juli, kon het neerslagtekort door de vele verdamping toch enorm oplopen. Daarbij viel veel neerslag in de vorm van felle onweersbuien, waarbij veel water in korte tijd naar beneden kwam. Water dat de droge grond niet goed kon verwerken, waardoor het onverrichter zake wegstroomde. En het ontstane neerslagtekort dus niet echt wegwerkte.

Zomer 2018

Hoewel de zomer van 2018 tot half juli over het algemeen droog en zonnig was, viel het toen met de warmte erg mee. Waar er in 1976 op 20 juli al meer dan tien dagen tropisch warm verlopen waren, was dit in 2018 tot dan toe slechts op één dag het geval geweest. Op 29 mei werd het in De Bilt precies 30 graden.

Vanaf half juli begon de zomer uit een ander vaatje te tappen. De droogte bleef, maar het werd flink warmer. Vanaf 24 juli stond de 30 graden weer op de thermometer en 's nachts koelde het niet meer zo lekker af. Sterker nog, Nederland beleefde een aantal tropische (plak)nachten waarbij de temperatuur niet onder de 20 graden uitkwam. Van een tropische nacht spreekt men als de minimumtemperatuur gedurende het gehele etmaal boven de 20 graden blijft.

Hoe meer de temperatuur oploopt, hoe groter de verdamping. Bij een temperatuur van 30 graden of meer verdampt er ook meer water, en als er dan vervolgens geen aanvullende neerslag valt, loopt het neerslagtekort snel op. En waar je normaal gesproken een weersverandering zou verwachten, na zo'n lange periode van warm, droog en zonnig weer, gebeurde dit niet in de zomer van 2018. Tot ver in augustus werd alleen maar warmer weer voorspeld. Veel zon en zelfs op de lange termijn geen regen. Op 31 juli gaf de buienrader voor De Bilt aan dat het de eerste twee weken van augustus warm en zonnig zou blijven en dat er geen neerslag van betekenis zou vallen. Een dag later voorspelde Weeronline dat de maximumtemperatuur vanaf 13 augustus onder de 25 graden zou blijven steken en dat er meer regen zou gaan vallen, maar wellicht was ook hier de wens de vader van de gedachte, want andere websites gaven ook in de verre toekomst geen neerslag van betekenis aan.

De praktijk leerde echter dat er in augustus wel degelijk regen viel. Niet genoeg om het neerslagtekort op te heffen, maar wel genoeg om de grasvelden die niet dood gebrand waren door de zon, toch weer groen te kleuren.

Evenaring van het record uit 1976 een kwestie van tijd

Op 18 juli 2018 was het neerslagtekort al groter dan aan het eind van de zomer van 2003, toen dit 230 millimeter bedroeg. Op 31 juli bedroeg het neerslagtekort al 278 millimeter, 11 millimeter meer dan in 1976 op dezelfde datum. Op 8 augustus werd het grootste neerslagtekort van 308 millimeter bereikt. Doordat er in augustus in totaal 69 millimeter regen viel in De Bilt, liep het neerslagtekort niet verder op en werd de 363 millimeter van 1976 niet gehaald.

Wel is het zo dat het het neerslagtekort zowel in 1976 al in 2018 na augustus niet erg afneemt. Tot ver in oktober bedraagt dit nog rond de 300 millimeter waarbij het in 2018 in oktober zelfs weer oploopt tot 320 millimeter en daarmee het jaar 1976 wederom passeert.

De zomer van 2018 werd niet de droogste ooit. Dat bleef de zomer van 2003, met een totale neerslagsom van 73 millimeter. In de zomer van 2018 was dat 86 millimeter, waarvan dus 69 millimeter in augustus viel. Rond 9 augustus kwam er inderdaad een weersverandering. Een depressie bracht regen en koeler weer. Natuurlijk viel er niet genoeg neerslag om het neerslagtekort op te heffen, maar eind augustus werd duidelijk dat het neerslagtekort van 363 millimeter uit 1976, niet overtroffen zou gaan worden.

Toch, door de huidige klimaatverandering, zal een warme zomer als die van 2018 steeds vaker voorkomen. Een evenaring van het droogterecord uit 1976 is dan een kwestie van tijd.

Gevolgen voor mens, flora en fauna

Natuurlijk blijft deze droogte niet zonder gevolgen. Niet alleen de mens heeft water nodig, ook dieren en gewassen zijn er afhankelijk van. Wanneer het lang niet regent wordt een natuurlijk evenwicht verstoord. Wat zijn zoal de gevolgen van de droogte voor onderstaande groepen

• Bossen en gewassen
• Spoor en wegennet
• Dieren in de problemen
• Gevaar voor bosbranden
• Geen gevaar voor drinkwatervoorziening van de mens
• Mislukking van oogsten

Bossen en gewassen

Waar de gevolgen voor gewas in eigen tuin door regelmatig sproeien nog wel binnen de perken te houden zijn, is dit in de vrije natuur wel anders. Weilanden zijn geel en verdord, een beeld wat je normaal gesproken op Kreta ziet na een lange, droge zomer. Ook de bossen hebben het moeilijk. Boswachter Lennart Jasper (35) verklaart in een interview (Dagblad De Stentor 21 juli 2018) dat hij dit nooit eerder heeft meegemaakt. De grond is dor en ingeklonken, op sommige plekken lijkt het wel herfst omdat de bladeren al bruin beginnen te worden. Vanwege het gebrek aan neerslag kan het blad geen water meer verdampen en om te overleven, is het in dat geval beter, het te laten vallen.

De bosbessenoogst viel enorm tegen in 2018. Bossen stonden vol met totaal verdorde plantjes. In augustus zagen veel heidevelden er dor en doods uit, waar ze prachtig paars hadden moeten zijn. Planten en bomen stoppen hun laatste restje energie nu in het maken van zaadjes voor de volgende generatie. Na een droge zomer kan een plant of boom zich nog herstellen en zonder bladeren hebben ze ook minder water nodig. Het is zelfs zo dat als augustus 2018 een weeromslag laat zien en er regen van betekenis gaat vallen, de natuur zich voldoende kan herstellen om geen blijvende schade te ondervinden van de droogte.

Pruimen en bramen waren in 2018 veel eerder rijp dan in andere jaren. De pruimen bleven bovendien klein, wat maakte dat veel supermarkten weigerden ze te verkopen. Voor diverse fruittelers een enorme strop. Andere gewassen zoals aardappels staan bij grote droogte een tijdje stil in groei, zodat ze in augustus als het mogelijk wel regent, zich verder kunnen ontwikkelen. Wanneer augustus echter niet de gewenste neerslag geeft, zullen deze plantjes alsnog doodgaan en zal de oogst mislukken.

Spoor en wegennet

In de week van 23 juli voerde Prorail hitteschouws uit. Door het warme weer zou namelijk 'spoorspatting' kunnen ontstaan. Wanneer de rails door extreme hitte, (in de zon) meer dan 70 graden worden, zetten ze uit. Vervolgens knappen de rails dan uit de verbindingen op de bielzen, waardoor ze krom trekken en er stremmingen ontstaan.

Op de weg is het een probleem dat door de hitte het asfalt smelt en gaat plakken. Hierdoor dreigt schade te ontstaan en laten auto's via hun banden gesmolten asfalt delen en sporen achter. Een ander probleem was dat bruggen niet meer open konden, omdat een brug door hitte uitzet en daardoor klem komt te zitten.

Dieren in de problemen

Dieren die in het bos voedsel en water vinden, komen bij aanhoudende droogte steeds meer in de problemen. Water wordt steeds moeilijker te vinden en door de droogte is de oogst van bijvoorbeeld bramen en bosbessen ook niet geweldig. Veel bosbessenplantjes zijn doodgegaan of dragen totaal verdroogde vruchten die niet meer te eten zijn. Sappig gras is er ook niet meer te vinden. Boeren en herders laten hun koeien en schapen uit speciale watertrogs drinken, waar dieren in het bos zelf hun water moeten vinden. Aangezien veel vennen en vijvers opdrogen, valt dit niet mee. Op 25 juli berichtte De Stentor dat de karpers in de vijver bij kasteel de Essenburgh (Hierden) een wisse dood waren gestorven, omdat het waterpeil voor hen te laag was geworden om te kunnen overleven. Ook op andere plekken stierven veel vissen, omdat sloten opdroogden.

Gevaar voor bosbranden

In juli 2018 stonden de kranten er vol mee: Nu weer hier, dan daar waren bos- en heidebranden. Een achteloos neergeworpen sigarettenpeuk of zelfs een stukje glas, kon genoeg zijn om de gortdroge hei of bomen vlam te laten vatten. Mensen werd op het hart gedrukt, voorzichtig te zijn en Staatsbosbeheer overwoog zelfs bepaalde stukken bos af te sluiten voor publiek.

Geen gevaar voor de drinkwatervoorziening van de mens

Het grondwater komt zo diep uit de grond, dat er ondanks aanhoudende droogte ook in de zomer van 2018 steeds water uit de kraan zal blijven komen. Wel worden mensen opgeroepen om zuinig om te gaan met water en om vooral in de piekuren ('s morgens tussen 6.00 uur en 10.00 uur en 's avonds tussen 18:00 uur en 22:00 uur) niet massaal te gaan douchen of sproeien. Omdat het water nu diep uit de grond moet komen, kan het dan gebeuren dat er slechts een klein straaltje water uit de kraan komt.

Op vrijdag 27 juli werd er sommige plekken een sproeiverbod van kracht. Mensen mochten hun grasvelden nu niet meer sproeien met leiding- of oppervlaktewater.

Mislukking van oogsten

Boeren hadden het erg moeilijk in de droge zomer van 2018. Zo waren ze vanwege het moeten besproeien van hun gewassen vaak al veel geld kwijt. Daarbij kan sproeien soms onbegonnen werk zijn. Het besproeien van meerdere hectares weiland, loopt algauw in de papieren en ook gewassen als maïs en aardappels zijn niet altijd meer te redden. De verwachting was dat, als de tweede helft van de zomer net zo droog zou verlopen als de eerste, zeker 20% van o.a. de aardappeloogst zou mislukken.

Hoewel er in augustus weliswaar regen viel, moest veel van de mais eerder worden geoogst. Door de warmte en droogte kwamen er bij het inkuilen giftige gassen vrij, wat gevaar kon opleveren voor mens en dier.

Hoe is deze droogte te verklaren

Een lange periode met warm, droog en stabiel zomerweer zoals we in de zomer van 2018 zagen, zien we eigenlijk maar weinig in Nederland. Vaker wordt heet weer immers afgestraft met een aantal pittige onweersbuien, die het vertrouwde Hollandse wisselvallige weer vervolgens terugbrengen.

Normaal gesproken is het in Europa, 's zomers op Lapland een stuk kouder dan in Spanje. Door deze temperatuurverschillen komt er bij ons vaak een westelijke luchtstroom op gang, die depressies vanaf de Noordzee aanvoert en bij ons voor regenachtig en wisselvallig weer zorgt. Dit hebben we vooral in de winter, wanneer de temperatuurverschillen nog groter zijn, maar ook in de zomer komt een gematigd, wisselvallig weerbeeld vaak voor in Nederland. Voor stabiel, heet zomerweer moet je doorgaans naar Spanje of de Griekse eilanden.

In 2018 is iets vreemds aan de hand

Half juli was het in Lapland al wekenlang warmer dan 30 graden. In Spanje was het maar een paar graden warmer dan in Lapland. Wat opviel, was dat het in heel Europa ongeveer even warm was. Om de westelijke luchtstroom die zo kenmerkend is voor het Nederlandse wisselvallig weer, op gang te laten komen, heb je een groter temperatuurverschil tussen noord en zuid nodig. Pas dan kan de straalstroom opgang komen en depressies vanuit Engeland naar ons land transporteren. Nu ontbreekt het temperatuurverschil, waardoor de straalstroom noord-zuid wordt in plaats van west-oost. En dat niet alleen, door het geringe temperatuurverschil tussen Noord- en Zuid Europa ligt deze richting verankerd en kan de straalstroom ook niet zo gemakkelijk draaien.

Boven het zuiden van Scandinavië ligt bovendien al maanden een hogedrukgebied dat al maanden nauwelijks van plaats verandert. Het houdt depressies ten westen van ons tegen en houdt de stroming van warme lucht vanuit het noorden in stand. Sinds mei komt de wind in Nederland hoofdzakelijk uit noordelijke richting en voert vanuit Scandinavië, waar het ook warm is, warme, droge lucht met zich mee.

Je moet daarbij bedenken dat (regen)wolken ontstaan door verdamping. Als er geen neerslag valt, maar er wel veel zon is, zal er ook niet veel water kunnen verdampen, wat maakt dat er vervolgens niet veel wolken kunnen ontstaan. En zonder wolken geen regen. Zo ontstaat dus een vicieuze (hitte)cirkel.

Geen gevolg van de klimaatsverandering

Veel mensen denken, dat de aanhoudende hitte in de zomer van 2018 een gevolg is van de klimaatsverandering en een opmaat naar ons toekomstig klimaat. Dit is echter niet het geval. Het stabiele, warme zomerweer in Nederland had in 2018 alles te maken met de luchtdrukverdeling. Het hogedrukgebied boven Scandinavië, de richting van de straalstroom, en de manier waarop deze beide verankerd lagen. Wanneer men gegevens van eerdere jaren erbij pakt, kan men zien dat een dergelijk luchtdrukpatroon in de jaren voor 2018 niet vaker voorkwam, dan een eeuw eerder. Sinds 1979 is de frequentie zelfs afgenomen! Wel is de verwachting dat ons klimaat in de toekomst droger zal worden, maar dit is dan puur toe te schrijven aan de uitdroging rond de Middellandse Zee, die dan ook ons leefgebied gaat bereiken.

Verandering van drukverdeling in augustus

Eind juli/begin augustus werd het in Scandinavië minder warm en kregen depressies daar meer vat op het weer. Tegelijkertijd werd het in Spanje en Portugal bloedheet, tot wel 45 graden toe.

Begin augustus lag er ten noordwesten van Nederland echter een hogedrukgebied zo stevig verankerd, dat de depressies op afstand bleven. De warme lucht uit Spanje en Portugal kwam onze kant op en we kregen een aantal dagen met zonnig heet weer.
Toch kwam er uiteindelijk een westelijke stroming op gang, het type stroming dat doorgaans het Nederlandse weer bepaalt. Concreet betekende dit meer invloed van lagedrukgebieden. Op 9 augustus sloeg het weer om, wat op sommige plekken gepaard ging met veel regen. Ook werd het (tijdelijk) een stuk kouder dan we gewend waren.

Welke records heeft de zomer van 2018 nog meer gebroken?

Gaat de zomer van 2018 alle records breken? Dat is een vraag die vele weerliefhebbers bezighield. Tot half juli had de zomer van 2018 nog geen opzienbarende records opgeleverd, met uitzondering van de uitzonderlijke droogte en het neerslagtekort dat eind juli dat van 1976 heeft overtroffen. Pas aan het eind van de zomer kon de balans worden opgemaakt, en hoewel sommige records bleven staan, was en bleef 2018 een zomer waar nog lang over gepraat zou worden. Welke records werden zoal verbroken en welke (net) niet.

• Droogste zomer ooit
• Zomer met het grootste neerslagtekort
• Het hoogste warmtegetal
• De warmste zomertemperatuur
• De warmste nacht
• Een maand met de meeste zonuren
• Langste hittegolf
• warmste zomer ooit

Droogste zomer ooit

De droogste zomer ooit, bleef die van 2003, waarin slechts 73 millimeter neerslag viel. In 2018 viel 86 millimeter, waarvan 69 in augustus. Weinig neerslag zegt niet altijd iets over de grootte van het neerslagtekort. Er kan meer regen vallen (zoals in 1976) en toch een groter neerslagtekort zijn, waardoor de gevolgen ondanks meer neerslag, toch nijpender zijn. Zo waren de gevolgen van de droogte in 2018 erger dan in 2003.

Zomer met het grootste neerslagtekort

Op 31 juli 2018 bedroeg het neerslagtekort 278 millimeter, waar dit in 1976, 267 millimeter was. Eind augustus 1976 was dit opgelopen tot 363 millimeter. De vraag of de zomer van 2018 dit zou gaan overtreffen, had alles te maken met de augustusmaand, die juist in 1976 erg droog was. Wanneer dit in 2018 ook het geval zou zijn, kon het niet anders dat de 363 millimeter ruimschoots zou worden overschreden. In augustus 2018 viel echter bijna de normale hoeveelheid regen, waardoor het neerslagtekort terug liep van 308 millimeter op 8 augustus naar 278 op de 30ste. Het record uit 1976 werd dus niet overtroffen.

Het hoogste warmtegetal

Het warmtegetal is een getal waarmee het KNMI de hoeveelheid zomerwarmte aangeeft. Je verkrijgt dit door alle gemiddelde dagtemperaturen van boven de 18 graden bij elkaar op te tellen, met aftrek van die 18. Een gemiddelde dagtemperatuur van 19,3 graden heeft een warmtegetal van 1,3. Door al deze getallen tussen 1 april en 31 oktober bij elkaar op te tellen, krijg je een indicatie omtrent hoe warm het was.

Op 20 juli 2018 was het warmtegetal opgelopen tot 78,9. Wanneer je dit vergelijkt met de zomer 2006, die een warmtegetal had van ruim 201, moesten er nog heel wat punten bijkomen om dit in 2018 te evenaren. Echter, op 10 augustus was het warmtegetal al fenomenaal gestegen en stond de teller op ruim 170. Omdat het na 10 augustus beduidend minder warm werd, liep het warmtegetal daarna langzamer op. Op 5 september stond het op 188,5. De verwachting werd dat het record uit 2006 niet geëvenaard gaat worden. Naarmate je later in de herfst komt, wordt een daggemiddelde temperatuur van 18 graden of meer, immers steeds meer een zeldzaamheid. Eind september/oktober kregen we echter weer een periode met zonnig, droog en stabiel weer, waardoor het warmtegetal kon oplopen tot 196,0. Het record uit 2006 werd dus net niet gehaald.

De warmste zomertemperatuur

De warmste zomertemperatuur sinds 1901 Nederland, heeft lange tijd op 38,6 graden gestaan. Deze werd gemeten in de tuin van huisarts Jan Thate te Warnsveld. Dat was op 23 augustus 1944. In 2019 hoopte zijn zoon Henk het 75-jarig jubileum van dit record te kunnen vieren. De vraag is hoe dit record zo lang kon standhouden.

Het antwoord is dat warmte in Nederland meestal door onweer wordt afgestraft. Vlak voordat die buien onze kant opkomen, draait de wind vaak naar het westen en volgt er al wat afkoeling. De vraag is dus hoe lang het warm blijft, voordat de buien komen. Op 2 juli 2015 werd het in Maastricht 38,2 graden en lukte het net niet om dit record te verbreken. Maar in 2018, het jaar met weinig neerslag en veel hitte op komst, zou het maar zo kunnen gebeuren dat het record uit Warnsveld eindelijk zou sneuvelen. Het werd spannend: op 26 juli werd het 38,2 graden in Arcen en op 27 juli leek Westdorpe een goede kans te maken op een nieuwe record. Echter, onweersbuien daar, zorgden ervoor dat de temperatuur daar niet verder opliep dan tot 38,1 graden. Op 27 juli werd in de Bilt wel de hoogste gemiddelde etmaaltemperatuur ooit, genoteerd. Namelijk 29,7 graden.

Henk Thate kon opgelucht ademhalen, in Warnsveld ging men zich voorbereiden op de viering van het 75-jarig jubileum van het hitterecord. Wat niemand had verwacht gebeurde echter op 24 juli 2019. Na een koude periode die ruim 2 weken duurde, werd het vanaf 22 juli extreem heet. In een paar dagen tijd schoten de maxima de lucht in en op bovengenoemde dag werd het in Eindhoven 39,3 graden. Of het nog niet genoeg was, werd dit nieuwe hitterecord een dag later al verbroken. In Gilze-Rijen werd het maar liefst 40,7 graden! Ook diverse andere weerstations tikten de 40 graden aan. De volgende dag gebeurde dit nogmaals op vliegbasis Volkel. Uniek is dat het drie dagen achter elkaar extreem heet was en het het record uit Warnsveld, na 74 jaar en 11 maanden op deze manier verpulverd werd.

De periode van 24 t/m 27 juli 2018 was eveneens de heetste in lange tijd. Diverse weerstations boekten de hoogst gemeten temperatuur ooit, sinds ze met hun weermetingen waren begonnen. In De Bilt werd het op 26 juli, 35,7 graden, een evenaring van het record van 19 juli 2006. In Hoek van Holland werd het zelfs 37,9 graden. Door de harde oostenwind kon er geen verkoelende zeewind opsteken, wat meteen te merken was aan de temperatuur. Nooit eerder was het daar zo warm geweest.

Ook deze records hielden echter niet lang stand. In 2019 was het in diezelfde periode ongekend heet en op de 26ste was Nederland de warmste plek in heel Europa. De Bilt scherpte het warmterecord aan tot 37,5 graden op 25 juli 2019 en diverse andere weerstations tikten die dag de 40 graden aan en verpulverden daarmee hun oude temperatuurrecords..

De warmste nacht

In de nacht van 26 op 27 juli 2018 beleefde De Bilt de warmste nacht tot dusver. Het koelde niet verder af dan tot 23,6 graden en het was daarmee extreem zwoel. In Deelen werd het zelfs niet kouder dan 24,4 graden. Dat record werd in de nacht van 25 op 26 juli 2019 verbroken. De temperatuur daalde in Deelen niet verder dan 25,6 graden en de gemiddelde etmaal temperatuur in Eindhoven was maar liefst 31,1 graden!
Het temperatuurrecord in De Bilt bleef staan.

Een maand met de meeste zonuren

Juli 2018 was met 340,6 zonuren, waar een gemiddelde van 206 zonuren normaal is, extreem zonnig. Niet alleen was juli 2018 de zonnigste julimaand sinds 1901, maar ook de zonnigste maand ooit. Recordhouder was mei 1989 met een totaal van 331 zonuren.

De langste hittegolf

De langste hittegolf staat op naam van het jaar 1975, toen het in De Bilt maar liefst op 18 opeenvolgende dagen warmer dan 25 graden werd. Om aan de voorwaarden voor een hittegolf te voldoen, moeten er van die dagen tenminste 3 tropisch warm zijn. Dat wil zeggen: een temperatuur van 30 graden of meer.

In 2018 werd het op zondag 15 juli voor het eerst meer dan 25 graden in De Bilt. Voor dinsdag 24 juli werd de eerste tropische dag, binnen deze periode voorspeld. Toen het eenmaal zover was, werd meteen duidelijk dat het die hele verdere week extreem warm zou worden. Het KNMI gaf zelfs Code Oranje af, als waarschuwing voor extreme hitte.

Wanneer de voorspellingen die men rond half juli deed, waren uitgekomen, hadden we dit record met glans gehaald. Tot ver in augustus zou het immers warm blijven en omdat het vanaf 15 juli al elke dag meer dan 25 graden werd, zou de hittegolf op 1 augustus al 18 dagen duren. Na de vereiste drie tropische dagen, stopt de hittegolf immers pas wanneer de maximumtemperatuur weer onder de 25 graden duikt. Niemand had kunnen voorzien dat dit al op 28 juli zou gebeuren. In De Bilt werd het slechts 24,2 graden en daarmee was de hittegolf officieel geëindigd na 13 dagen.

Meteen een dag later, op 29 juli werd het echter weer heet en toen op 6 augustus de 3e tropische dag in deze reeks een feit was, kon de 2e landelijke hittegolf worden bijgeschreven. Na 7 augustus was ook deze hittegolf voorbij en had hij in totaal 10 dagen geduurd. Was er geen onderbreking geweest, dan had de langste hittegolf ooit zeker een feit geweest. (24 dagen)

Regionaal werd dit record echter wel gehaald. In delen van Noord-Brabant, Limburg, Gelderland en Twente werd het op 28 juli wel warmer dan 25 graden en duurde hittegolf op 5 augustus daar alweer 25 dagen! Een absoluut record. De langste hittegolf stond op naam van Arcen, waar het in 1994 van 10 t/m 31 juli zomers warm was.

Uiteindelijk zou de hittegolf in Twente en Hupsel, 29 dagen duren (van 12 juli t/m 9 augustus). Hiervan waren maar liefst 15 dagen tropisch warm. In Arcen duurde de hittegolf 28 dagen. Daar kwam de temperatuur op 9 augustus niet boven de 25 graden uit.

De heetste zomer ooit

Vanaf de herberekening van het KNMI in 2016 was de zomer van 2003 de warmste ooit met een gemiddelde temperatuur van 18,6 graden. Voor deze herberekening van bepaalde waarden was dit de zomer van 1947 met 18,7 graden werd. Na herberekening was dit 'slechts' 18,0 graden.

Voor 2018 gold ook weer: Hoe warm gaat het in augustus worden? Wanneer de trend van juli zich zou voortzetten in augustus zou de zomer van 2018 met verve de titel warmste zomer ooit verdienen. Hoewel het minder warm werd in augustus, stond deze maand met een gemiddelde temperatuur van 18,5 graden in de top-tien van warmste augustusmaanden sinds 1901. Met een gemiddelde temperatuur van 18,9 graden in De Bilt werd de zomer van 2018, de warmste ooit gemeten.

Hoe het verder ging

Ook de herfst van 2018 verliep warm en zonnig, waardoor het neerslagtekort niet of onvoldoende werd aangevuld. Het grondwaterpeil was en bleef tot ver in het najaar enorm laag, wat gevolgen had voor de scheepvaart. Door de lage waterstand konden zwaarbeladen schepen op bepaalde trajecten niet varen, wat weer gevolgen had voor de bevoorrading van bijvoorbeeld brandstof. Sommige tankstations kwamen letterlijk droog te staan.

Woonboten die normaal in het water liggen, kwamen nu half op de kant terecht en sommige huizen verzakten of er verschenen scheuren in de muren. Sloten stonden leeg, schaatsbanen mochten geen grondwater op hun baan laten lopen, zodat er in de winter niet geschaatst zou kunnen worden en oogsten mislukten gedeeltelijk, waardoor de prijzen stegen.

Waar het waterpeil normaal gesproken in de herfst weer stijgt, gebeurde dit niet in 2018. Pas in december keerde het tij enigszins doordat er in Nederland en belangrijker, in de ons omringende landen, veel regen viel en het waterpeil eindelijk kon stijgen.
Toch was de verwachting dat gevolgen van de droogte nog lang merkbaar zouden zijn.