1976 - een kurkdroog weerjaar

Dat het weer tijdens het begin van een jaar, niet de trend voor het gehele jaar hoeft te zijn, bewijst het jaar 1976. Het begon onstuimig met een reeks van stormdepressies, die op 2 en 3 januari hun hoogtepunt beleefden. In de Drentse bossen richtte de storm een ware ravage aan. De torenspits van de Sint-Bonifatiuskerk in Leeuwarden overleefde het stormgeweld zelfs niet en ook een deel van het dak van het Centraal station in Amsterdam werd vernield. Dijken in Nederland konden het aanwassende water maar net tegenhouden. Wat volgde was het droogste jaar sinds de weermetingen in 1901 begonnen. Kortom: niets is zo veranderlijk en grillig als ons weer. De extreme droogte maakte 1976 tot een jaar dat de ouderen onder ons nog lang zou heugen.

1976 - het jaar van extreme droogte

Als je puur kijkt naar de hoeveelheid neerslag die in een jaar naar beneden is gevallen, valt op dat het in 1921 extreem droog was. Met een totale jaarsom van 387,3 mm, staat dit jaar zelfs met stip bovenaan in de top 10 van droogste jaren ooit. 1933 volgt namelijk pas met ruim 510 mm op de tweede plek. Een verschil van ruim 120 mm!

1976 staat op de op de 4e plek met 536,3 mm neerslag. Toch was dit jaar droger dan 1921. Dit komt omdat men ook rekening moet houden met de verdamping. Droog is het pas als de verdamping de hoeveelheid neerslag overtreft. In het winterseizoen zal dit niet snel gebeuren; in de zomer als het flink heet is, des te meer.

Verdamping

Pas vanaf 1 april kan de verdamping de neerslag gaan overtreffen. (Soms gebeurt dit eerder, zoals in 2007 maar dat is een uitzondering) Wanneer er dus in de lente en de zomer weinig neerslag valt en het daarbij erg warm is, wat in 1976 gebeurde, kan er een schadelijk neerslagtekort ontstaan. Eind juni was het neerslagtekort al 200 mm en medio augustus zelfs 360 mm, meer dus dan in 1921 omdat het toen 's zomers wat minder warm was en er minder water verdampte.

Een fikse onweersbui kan weliswaar veel neerslag in korte tijd opleveren, maar omdat de (inmiddels) droge grond deze hoeveelheid water in korte tijd niet kan verwerken, zal er veel ongebruikt wegspoelen en wordt het neerslagtekort nog niet opgeheven.

Nog wat feiten op een rijtje

Kijk je naar de gemiddelde jaartemperatuur, dan is 1976 niet bijzonder te noemen. Ook qua uren zonneschijn staat het niet in de top 10. Toch is het jaar erg droog verlopen. Dat het de zonneschijn top 10 wellicht niet haalt, komt doordat de herfst erg somber was. Niet omdat het veel regende, maar omdat de zon weinig scheen. Met 226,8 zonuren tegen 314,2 normaal staat 1976 op de 5e plaats, als het gaat om de herfsten met de minste zon.

Voorjaar droog en zonnig

De lente daarentegen verliep wel zonnig. Met 616,7 zonuren tegen 502,4 normaal, stond 1976 op de 5e plek van zonnigste lentes ooit. De lente van 1976 was ook droog. Slechts 66,2 mm viel er naar beneden, waar 171 mm normaal is. Hiermee kwam 1976 op de 3e plaats van droogste lentes sinds 1901. Hier werd dus al de kiem gelegd voor het neerslagtekort dat de rest van het jaar zou kenmerken.

April was met 228,7 uren zon erg zonnig. Bovendien behaalde april 1976 behaalde de 4e plek in de rij droogste aprilmaanden sinds 1901 met slechts 9,8 mm. Topper is sinds kort 2007 met slechts 0,3 mm neerslag in De Bilt. Maar zoals gezegd, voor een droog jaar moet het langere tijd achtereen droog blijven. Dat was wat in 1976 gebeurde. Waar in 2007 een koele, natte zomer volgde, was de zomer in 1976 wederom heet en droog. Het neerslagtekort liep alleen maar op.

Hittegolf

De zomer van 1976 was lang en heet. Augustus was droog (met 14,8 mm op de 5e plek) en zonnig (met 271,5 uren op de 4e plek). Juni en juli eindigden qua temperatuur hoog in de top 10 vanwege een lange hittegolf van die van 23 juni t/m 9 juli duurde. Alleen in 1975 was een hittegolf met 18 dagen nog één dag langer, maar die van 1976 was qua hitte veel intenser. In een periode van 17 dagen waren er maar liefst 10 tropisch, warmer dan 30 graden dus. In 1975 waren dit er slechts 6!

De hoogste temperatuur werd op 3 juli gemeten, deze was 34,9 graden in De Bilt. In 1975 was de hoogte temperatuur tijdens de hittegolf 'slechts' 32,9 graden.

Juni 1976 behaalde de 2e plek als het ging om het aantal zonuren (290,5) en met een gemiddelde temperatuur van 18.0 graden was deze maand achter 1917 de op één na warmste.

Juli 1976 kwam op de 7e plek terecht in het rijtje van warmste julimaanden sinds 1901. Kortom 1976 was een warme, droge zomer.

Warm en droog

Het zal niemand verbazen dat de zomer van 1976 als warm en droog de boeken inging. Momenteel staat de deze zomer met 18,4 graden op de 4e plek van warmste zomers sinds 1901. Als het om droogste zomers gaat, is 1976 eveneens goed voor een plek in de top 10 (6e). Met een neerslagsom van 112,6 mm tegen 219,6 mm normaal, is de zomer kurkdroog verlopen.

Het zien van uitgedroogde akkers en gebarsten wegen, verbaasde niemand meer in die tijd. Sloten en vaarten vielen droog en menig woonbootbewoner had een 'droge tuin' achter het huis, in plaats van het gebruikelijk water.

Het spreekt voor zich dat de boeren een zorgelijke tijd doormaakten. Veel oogsten mislukten door de aanhoudende droogte in een tijd waarin (door diezelfde droogte) ook niet onbeperkt gesproeid kon worden.

Toen eindelijk de eerste regen van betekenis viel, stonden veel mensen buiten in de regen te dansen van blijdschap. Iets wat je in een normaal gesproken regenrijk Nederland niet vaak zult zien gebeuren, alleen dan in de zomer van 2018, die eveneens kurkdroog was.