Maart roert zijn staart - weer in maart

Maart roert zijn staart is een gezegde dat veel mensen wel kennen. Immers: het weer in maart kan behoorlijk grillig zijn. Maart wordt ook wel de lentemaand genoemd en soms kan het weer inderdaad al lenteachtig zijn, maar kou, vorst en sneeuw zijn ook nog volop mogelijk. Wel krijgt de zon steeds meer kracht, zeker omdat de dagen in snel tempo lengen. Nadat eind maart de klok een uur vooruit is gezet, lijken de donkere winterdagen echt voorbij.

Gemiddeld weer in maart

Met een gemiddelde maandtemperatuur van 6,2 graden, regelmatig vorst in de nacht en winterse buien, doet maart soms meer aan de winter, dan aan de lente denken. Toch is de invloed van de lente in maart al duidelijk merkbaar. Bomen en struiken beginnen te bloeien en in de loop van de maand stijgt de gemiddelde middagtemperatuur van 7 naar 12 graden. Wanneer de stroming zuidoostelijk is, kan het al snel 15 graden worden. Dit gebeurt in De Bilt normaal gesproken op drie dagen. Zelfs de 20 graden kan al in zicht komen. Hoewel de eerste warme dag meestal in april genoteerd wordt, was 17 maart 1961 de eerste dag waarop in De Bilt de thermometers, de twintig graden overschreden. Ditzelfde gebeurde ook in 1990, eveneens op 17 maart.

Maart 2013 en maart 2014 - een wereld van verschil

Dat het maartweer grillig kan zijn, bewijst het verschil tussen maart 2013 en maart 2014. Waar maart 2014 ronduit lenteachtig verliep, was maart 2013 koud en somber. In beide maanden werden diverse records verbroken; in maart 2014 waren dit vooral warmterecords, in 2013 was het opvallend koud. In deze huidige tijd van opwarming van de aarde, was deze kou zelfs behoorlijk zeldzaam te noemen.

Maart 2013

Vanwege een in hoofdzaak oostelijke wind, wilde het in maart 2013 niet echt lente worden. 's Nachts kwam het vaak tot vorst en op 11 maart 2013 beleefden we zelfs een late ijsdag, een dag waarop de temperatuur ook overdag niet boven nul graden uitkomt. Normaal gesproken komen die in maart in De Bilt niet meer voor, al is dit begin maart niet uitzonderlijk. De laatste ijsdag in De Bilt (na 1901) viel op 12 maart 1947 en het was nog even spannend of dit record in 2013 geëvenaard zou gaan worden. Dit lukte net niet; op 12 maart 2013 werd het in De Bilt 0,5 graden en daarna kwam de temperatuur overdag niet meer onder nul.
De laatste maartdecade verliep echter extreem koud. Met een gemiddelde temperatuur van slechts 0,7 graden werd het, bijna een eeuw oude, record uit 1922 (1,3 graden) verpulverd. 2013 kreeg hiermee een plaatsje in het rijtje koudste maartmaanden sinds 1901 en eindigde met een gemiddelde temperatuur van slechts 2,5 graden (tegen 6,2 graden normaal) op een achtste plaats. Dat het nog kouder kan, bewijzen de maartmaanden van 1917 en 1955 toen we het moesten doen met een gemiddelde temperatuur van 1,9 graden.

Maart 2014

Een jaar later lagen de weerkaarten heel anders. Al in het begin van de maand, op de 9e, werd het in Maastricht 21,9 graden. De Bilt noteerde toen 19,5 graden en het dagrecord uit 1977 (18,4 graden) werd ruimschoots verbroken. Datzelfde gebeurde op 8 en op 10 maart, al was op 8 maart, 16,0 graden al genoeg om een nieuw dagrecord in de boeken te schrijven.
Op 20 maart werd het in De Bilt maar liefst 21,1 graden en was de eerste warme dag van 2014, een feit. Het dagrecord van 19,9 graden, dat al bijna een eeuw geleden was gevestigd (in 1916) werd hiermee ruimschoots verpulverd.
Het zal niemand verbazen dat maart 2014 met een gemiddelde maandtemperatuur van 8,4 graden hoog scoort in de top 10 van warmste maartmaanden sinds 1901. Een gedeelde derde plaats, samen met maart 1957.
(1991 staat met 8,8 graden al jaren bovenaan).
Daarbij was maart 2014 ronduit zonnig. Met een totaal van 202,7 uren zon werd maart 2003 (198,9 uren) van de eerste plaats verdreven.

Paaseitjes op het ijs

Maart 2014 was een zonnige en zachte lentemaand. Dat het ook heel anders kan, bewijzen de weerstatistieken uit de negentiende eeuw. Maart 1845 was extreem koud met een gemiddelde temperatuur van slechts - 2,3 graden! In de eerste helft van de maand vroor het streng en men kon met paardenkarren de rivieren oversteken. Pasen viel vroeg dat jaar, namelijk op 23 maart en het was nog even spannend: zou men, net als op 31 maart 1771, paaseieren kunnen eten op het ijs? Kort na medio maart was het overdag namelijk fiks gaan dooien en de vraag rees of het ijs de mensen nog zou houden. Door de strenge vorst, eerder die maand bleek de ijslaag gelukkig dik genoeg om bij kil en miezerig weer, de eitjes op het ijs te kunnen nuttigen.

Meer opmerkelijk weer in maart

Dat het weer in maart grillig kan zijn, bewijzen de records en statistieken.
Zo werd het op 29 maart 1968 in Maastricht maar liefst 26 graden. Een jaar later, in 1969, telde maart maar liefst 25 vorstdagen!
Kortom: het kan verkeren. In 2005 beleefde men die tegenstelling in één en dezelfde maand. Op 2 en 3 maart 2005 viel er in Noord Nederland een legendarische hoeveelheid sneeuw van plaatselijk wel 50 centimeter. (Dit komt gemiddeld slechts eens in de 35 jaar voor!). Weerstation Marknesse schreef geschiedenis doordat het op 4 maart 2005 's nachts afkoelde tot - 20,7 graden!
Op 16 maart, minder dan twee weken na die recordkoude nacht werd het in Zuid Nederland al meer dan 20 graden. Een temperatuur verschil van meer dan 40 graden!

Winterse ongemakken in het verleden

Ook 2 maart 1987 schreef geschiedenis. De temperatuur was onder nul, maar toch regende het. Regen die neersloeg als ijzel: vele bomen werden bedekt onder een dikke ijslaag, vooral desastreus voor de latere fruitoogst. Door het gewicht van het ijs braken takken af als luciferhoutjes, om het maar niet te hebben over de wegen, die spekglad waren.
In 2008 beleefden we wederom een koude Pasen, met op tweede Paasdag en de dag erna zelfs een laagje sneeuw. Pasen viel toen vroeg, op 23 maart. Pasen wordt ook wel het lentefeest genoemd, maar dit jaar deed het meer aan de winter denken.